آسمان غرب (فیلم)

آسمان غرب

پوستر مستند
کارگردان	محمد عسگری
تهیه‌کننده	حبیب‌الله والی‌نژاد
نویسنده	محمد عسگری
بازیگران	میلاد کی‌مرام امیرحسین آرمان نادر فلاح کریم امینی کیوان آزاد نسیم ادبی روح‌الله زمانی محمدرضا صولتی پیام اینالویی آرمین رحیمیان تورج الوند
موسیقی	مسعود سخاوت‌دوست
تدوین	میثم مولایی
فیلمبرداری	علیرضا برازنده
انتشار	بهمن ۱۴۰۲ (فجر) ۱ فروردین ۱۴۰۳
استودیو	سازمان سینمایی سوره بنیاد سینمایی فارابی
کشور	ایران
زبان	فارسی
فروش	۹٬۳۰۸٬۶۰۰٬۰۰۰ تومان

آسمان غرب فیلمی به کارگردانی و نویسندگی محمد عسگری و تهیه‌کنندگی حبیب‌الله والی‌نژاد محصول سال ۱۴۰۲ است که به نقش‌آفرینی شهید علی‌اکبر شیرودی در روزهای آغازین جنگ تحمیلی می‌پردازد. این فیلم محصولی مشترک از بنیاد سینمایی فارابی، ارتش جمهوری اسلامی و حوزه هنری انقلاب اسلامی است ودر استان کرمانشاه ضبط و تولید شده است.

داستان فیلم

«آسمان غرب» روایت غرب ایران در همان نخستین روز‌های جنگ تحمیلی است. روز‌هایی که علی‌اکبر شیرودی و دوستانش سوار بر هلی‌کوپترهایشان رفتند تا جلوی پیشروی عراقی‌ها را بگیرند. بر اساس اسناد موجود در همان ابتدای جنگ از شهید شیرودی خواسته می‌شود انبار مهمات پاوه را تخلیه کند، اما او نمی‌پذیرد و از دستور تمرد می‌کند و در جواب دستور می‌گوید: ما می‌مانیم و با همین ۲ هلیکوپتری که در اختیار داریم مهمات دشمن را می‌کوبیم و مسئولیت تمرد را می‌پذیریم.

درباره فیلم

فیلم سینمایی آسمان غرب یک اثر جنگی اکشن است که در لوکیشن‌های متعدد استان کرمانشاه فیلمبرداری شده تا با نگاهی متفاوت رشادت، غیرت و میهن دوستی خلبان شهید علی اکبر شیرودی و دیگر همرزمانش را در روزهای آغازین جنگ تحمیلی به تصویر بکشد. این فیلم به نویسندگی و کارگردانی محمد عسگری و تهیه کنندگی حبیب والی‌نژاد، محصول بنیاد سینمایی فارابی و سازمان سینمایی سوره است که با مشارکت ارتش جمهوری اسلامی ایران ساخته شده و ماجرای تمرد شیرودی و جمعی از خلبانان هوانیروز از دستور عجیب ابوالحسن بنی صدر در روزهای آغاز جنگ را روایت میکند. «آسمان غرب خیلی زود به اکران عمومی رسید و در نوروز ۱۴۰۳ روی پرده سینماها رفت.

«آسمان غرب» موفقیت در جنگ را حاصل تلاش همه مردم و همه نهاد‌های می‌داند. دفاع مردم سرپل ذهاب از شهرشان از بهترین سکانس‌های فیلم است. این فیلم، یک اثر ملی ا‌ست که بدون در نظرگرفتن گرایشات سیاسی یا مذهبی، به مفهوم دفاع از میهن می‌پردازد و به لحاظ پروداکشن و تجهیزات نظامی اتفاقی جدید در سینمای ایران است.

جوایز و افتخارات

«آسمان غرب» در چهل و دومین جشنواره فیلم فجر موفق به نامزدی در شش رشته و کسب سه سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی در بخش جلوه‌گاه شرق، بهترین صداگذاری (بهمن اردلان) و بهترین فیلم از نگاه ملی (جایزه ویژه شهید سلیمانی) شد.

حاشیه‌های پخش در جشنواره فجر ۱۴۰۲

• برای اولین و شاید آخرین بار، مواد تبلیغی در هنگام پایان فیلم «آسمان غرب» بین حاضران خانه جشنواره توزیع شد. یک پلاک که لوگوی این فیلم رویش حک شده، همراه یک قطعه کاغذ که یک سمتش بخشی از وصیتنامه شهید شیرودی نوشته شده و روی دیگرش آمده: «این قصه قهرمان دارد».
• حضور مهمانان ارتشی در هنگام پخش این فیلم، یکی دیگر از حاشیه‌های آسمان غرب بود. مهمانانی که در نشست رسانه‌ای هم حضور داشتند و برای تجلیل و قدردانی روی سن حاضر شدند.
• ابوذر و آناهیتا شیرودی، فرزندان شهید علی‌اکبر شیرودی همراه خانواده شهید سهیلیان، شهید همت و شهید همدانی از مهمانان ویژه این اکران بودند که مورد تشویق حاضران نشست رسانه‌ای فیلم آسمان غرب قرار گرفتند.

بودجه فیلم

یکی از حواشی پیرامون این فیلم به بودجه چند ۱۰ میلیاردی آن مربوط بوده است، به خصوص وقتی که خبر رسید به ازای هر ساعت پرواز ۲۰۰ میلیون هزینه برای آن شده و فیلم بیش از ۵۰ ساعت فیلمبرداری هوایی داشته است؛ یکی از مسئولان نظامی مطلع دربارهٔ تجهیزات نظامی این فیلم گفته است: «هر ساعت پرواز حدود ۲۰۰ میلیون تومان هزینه دارد و برای این فیلم ۵۳ ساعت پرواز در نظر گرفته شده است. همچنین ۱۵۰ دستگاه تانک، ۳۰ دستگاه نفربر، ۳۰۰ سرباز هم طبق گفته معاون قرارگاه آجا در غرب کشور قرار بوده در اختیار فیلم باشد.» یعنی فقط ۱۰ میلیارد هزینه فیلمبرداری در آسمان فیلم شده است که به‌طور دقیق تخمین زده شده و دیگر تجهیزات از قبیل تانک، نفربر و … در نظر گرفته نشده است. با این وجود محمد عسگری در گفت‌وگو با ایرنا، ارقام نجومی پیرامون ساخت فیلم را به کلی رد کرده است: «من اطلاع دقیقی از میزان هزینه تولید فیلم ندارم؛ اما با قطعیت می‌گویم ارقامی که برخی تا به امروز مطرح کرده‌اند، دروغ محض است. در مواردی حتی اعداد چند صد میلیاردی مطرح شده که بودجه واقعی حتی نیمی از آن هم نبوده است! حتماً افرادی هم که این دروغ‌ها را اشاعه می‌دهند، روزی باید پاسخگو باشند.»

سریال سیمرغ اثری مشابه فیلم آسمان غرب

مقالهٔ اصلی: سیمرغ (مجموعه تلویزیونی)

در سال ۱۳۷۱ سریال سیمرغ نیز از تلویزیون پخش شد که روایت‌گر زندگی دو تن از خلبانان هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران یعنی احمد کشوری و علی‌اکبر شیرودی بود. نقش شهید شیرودی را محمد جوزانی و نقش شهید کشوری را سیدجواد هاشمی ایفا کردند.

گفتاورد

سید مهرزاد موسوی:

بگذارید همین اول یک چیزی را بگویم و رد شوم؛ قبول داشته باشیم یا نه، ما ۲ روایت از جنگ داریم. روایتی که بیشتر دیده و شنیده‌ایم که سپاه نقش اول را دارد و فرماندهان جوان هدایت جنگ را به عهده دارند و شیوه راهبردی‌شان تفاوت‌های آشکاری با شیوه ارتشی دارد. ارتشی که مبتنی بر سلسله مراتب است و دستور و حکم و…

باز هم قبول داشته باشیم یا نه، پارادایم اصلی ذهن همه نسل ما از جنگ مبتنی بر سپاه است و ارتش روایت‌های محدودی داشته است. (که هر دو روایت به جا و اندازه خود، عزیز و محترم و ارزشمند است) برای همین‌هایی که می‌دانید و معمولاً گفته نمی‌شود (من اسمش را می‌گذارم روایت ارتشی از جنگ)، فیلم آسمان غرب در نیمه اول (۴۵ دقیقه ابتدایی) فیلم بدی است؛ پر حرف، پر از دیالوگ‌های کلیشه‌ای، تأکید زیاد بر مردم‌داری ارتش، توجیه بسته بودن دست برای سرپیچی از دستور فرمانده‌کل‌قوا و همان سلسله مراتب نظامی، نمایش کلامی فدای مردم شدن و…

همه این‌ها در دیالوگ‌هایی مطول و با چاشنی نمایش صحنه‌های دردناک زخمی‌های و آوارگی عشایر غرب کشور گنجانده شده تا تأثیرگذار شود که -دقیقا- نمی‌شود. اما اگر بند اول را دوباره بخوانید، حق می‌دهید که -انگار- ارتش همین یک فیلم را وقت داشته تا همه این حرف‌ها را بگوید و توجیه کند و توضیح دهد و فدای مردم شود و…

اما وقتی فیلمنامه‌نویس و فیلمساز از بندِ بیان این گفته‌ها (و شاید تأکیدات دستوری) رها می‌شود، فیلم تازه جان می‌گیرد، تبدیل به فیلم جنگی اکشن و گاهی نفسگیر می‌شود و خلاصه در نیمه دوم می‌شود «آسمان غرب» را دوست داشت چون «فیلم» شده است نه کلام و کلیشه. کارگردان به وضوح از فیلم قبلی‌اش کار بهتری ساخته، امکانات مکفی و زیادی هم زیر دست داشته و سعی کرده بین این همه امکانات برای نمایش تصاویر جنگی هوایی و نمایش احساسات برای قهرمان‌سازی، مدیریت کند. اینکه موفق شده یا نه و توانسته نخ ارتباطش را با مردم ایجاد کند، اجازه بدهید کمی تأمل کنم.

حمیدرضا محمدی:

«آسمان غرب» روایت آسمان غرب ایران در همان نخستین روزهای جنگ تحمیلی است. روزهایی که علی‌اکبر شیرودی و دوستانش سوار بر هلی‌کوپترهایشان رفتند تا خلاف آنچه دولت ابوالحسن بنی‌صدر که می‌گفت باید زمین داد تا زمان خرید، جلوی پیشروی عراقی‌ها را بگیرند.

فیلم اگرچه دربارهٔ آنان جز همین بمباران تانک‌ها چیز دیگری ندارد اما جنگ شهری در سرپل ذهاب را هم به تصویر کشیده است و البته حضور عشایر غیور به‌ویژه زنان دلیر و رشیدشان را خیلی‌خوب نشان داده است. با وجود این، از جلوه‌های ویژه فیلم نباید گذشت که اصلاً به مدد آن جان گرفته است وگرنه میلاد کی‌مرام که نقش قهرمان فیلم را ایفا می‌کند، هیچ افزوده‌ای بر بازی‌های پیشینش ندارد، اگرچه همان جلوه‌های ویژه ایراداتی دارد که باید اصلاح شود.

محمد تقی‌زاده:

امتیاز اصلی فیلم «آسمان غرب» فارغ از همه ایرادهای ساختاری و فرمی که از فیلمنامه و کارگردانی آن ناشی شده، نگاه ملی و همه‌گیری است که سازندگان به مقوله جنگ و دفاع داشتند. اینکه برخلاف بسیاری از آثار سینمایی این حوزه، آحاد مردم یک منطقه را درگیر و مواجه با تصویرجنگ کرده است به نحوی که «آسمان غرب» را باید در راستای آثار کلیشه‌زدای سینمای جنگ طبقه‌بندی کرد که سعی کرده در پرداخت شخصیت و نشان دادن فضای جبهه متفاوت عمل کند. این فیلم موفقیت در جنگ را حاصل تلاش همه مردم و نهادها نشان می‌دهد. از همین رو تم اصلی فیلم را می‌توان در راستای سینمای ملی و دفاع مقدسی قرار داد که نگاه فراگیر و فراجناحی به مقوله جنگ و دفاع داشته است. هر چقدر حمایت از فیلم‌هایی همچون «آسمان غرب» می‌تواند در بسط و گسترش سینمای ملی و ارتقای فرهنگ مقاومت و دفاع مؤثر باشد، انتقادهایی نیز به نحوه انتخاب چنین سوژه‌هایی و پرورش آنها نیز وجود دارد که متولیان این نوع سینما می‌بایست به آن توجه کنند. اساسی‌ترین مسئله در این حوزه این است که با توجه به حجم فیلم‌های زیادی که در ژانر دفاع مقدس ساخته شده، گویی جامعه به نوعی اشباع و اقناع از چنین فضایی رسیده است و با وجود درون‌مایه‌های غنی و پرمغزی که در فرهنگ دفاع مقدس وجود دارد، تماشاگر این نوع فیلم‌ها همچنان محدود به نظر می‌رسد. دلیل این محدودیت علاوه بر اینکه به‌شمار زیاد فیلم‌های جنگی در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ مربوط می‌شود، به نوع نگاه و پرداخت سینماگران نیز ارتباط پیدا می‌کند. وقتی که یک‌سری ایده‌های کلیشه‌ای و قهرمان‌های مشابه و تکراری در فیلم‌های سینمای جنگ ترسیم می‌شود و هیچ خلاقیت و تازگی در این حوزه مشاهده نمی‌شود، چرا مخاطب عادی و توده مردم باید این فیلم‌ها را با هزینه در سینما ببینند. مضافاً اینکه عموماً این فیلم‌ها با فاصله نه‌چندان زیاد در تلویزیون نیز پخش و فرصت تماشای آنها به سادگی برای مخاطبان عادی سینما فراهم می‌شود. با این وجود محمد عسگری سعی کرده چه در فرم بصری و چه در محتوا و مضامین، دست به کلیشه‌زدایی و نوآوری‌ها بزند که تماشاگر عادی سینما در صورت انتخاب فیلم برای تماشا، با رضایت نسبی از کیفیت آن از سینما خارج می‌شود؛ اتفاقی که با تعیین زمان بهتر برای نمایش فیلم، می‌توانست به شکل مؤثرتر و فراگیرتری اتفاق بیفتد.

عسگری (کارگردان):

عسگری در جای دیگری در انتقادی تند از نحوه اکران و تبلیغات فیلم می‌گوید: «هیچ رضایتی از شرایط اکران ندارم. چیدمان فیلم‌ها به هیچ‌وجه مناسب نیست و همه چیز در سازوکاری قرار گرفته که گویا ما مخاطب را به دیدن فیلم‌های کمدی هدایت می‌کنیم. بخشی از این وضعیت به عملکرد مسئولان مربوط می‌شود و منظور من تنها مسئولان وزارت ارشاد نیست، بلکه سینمادارها و پخش‌کننده‌ها هم در شکل‌گیری این وضعیت مقصر هستند. دلیل دیگر شکل‌گیری این وضعیت به تبلیغات مربوط می‌شود. تلویزیون نسبت به پخش تیزرهای فیلم «آسمان غرب» خساست به خرج می‌دهد و شهرداری هم در خصوص بیلبوردها چنین عملکردی دارد به طوری که اگر یک‌بار علی‌اکبر شیرودی در سال ۱۳۶۰ به شهادت رسید و کشته شد، امروز شاهد یک شیرودی‌کشی فرهنگی هستیم.»

پیوند به بیرون

• ساخت فیلم سینمایی «آسمان غرب» یک اولویت فرهنگی در استان کرمانشاه است
• آماده‌سازی «آسمان غرب» برای جشنواره فجر | میلاد کی‌مرام در قامت شهید شیرودی

-=