آغازگر یک پایان (مستند)

آغازگر یک پایان

پوستر فیلم
نام فیلم	آغازگر یک پایان
موضوع	زندگی شهید محمدباقر صدر
سبک	مجموعه مستند
کارگردان	امید حسن‌زاده
تهیه‌کننده	مهدی مطهر
نویسنده	امید حسن‌زاده احسان ناظم بکایی
موسیقی	امیررضا جعفری نوبخت
تدوین	امید حسن‌زاده
صداپیشگان	محسن بهرامی
فیلمبرداری	سعید حصاری محمد رحیمی سامان مختاری
شرکت/سازمان تولیدکننده	سازمان هنری رسانه‌ای اوج
زمان	۴ قسمت
کشور	ایران
زبان	فارسی

آغازگر یک پایان (تولید ۱۳۹۹) روایتی جامع از زندگی پرفراز و نشیب نابغه کم‌نظیر اسلام علامه شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر است. این مستند با محوریت زندگی و آثار شهید صدر و مرور و بررسی اتفاقات تاریخی و زندگی علما و مراجع حوزه علمیه نجف ساخته شده است.

این مجموعه مستند را سازمان هنری رسانه‌ای اوج به کارگردانی امید حسن‌زاده و با تهیه‌کنندگی مهدی مطهر که در ۴ قسمت تولید کرده است.

دربارهٔ مستند

این مستند که به مقاطع مختلف زندگی شهید محمدباقر صدر، از اجازه اجتهاد در کودکی تا جابه‌جایی‌های چندباره قبر ایشان در دوران صدام حسین و رژیم بعث عراق می‌پردازد، به کارگردانی امید حسن‌زاده و تهیه‌کنندگی مهدی مطهر تولید شده است.

آغازگر یک پایان توسط پژوهشگاه تخصصی شهید صدر و با همکاری سازمان هنری رسانه ای اوج و خانه مستند در چهار قسمت ۵۰ دقیقه‌ای در عراق و ایران تهیه شده است.

عوامل این مستند عبارت‌اند از:

سید محمدباقر صدر (زادهٔ ۱۰ اسفند ۱۳۱۳ _ درگذشتهٔ ۱۹ فروردین ۱۳۵۹) فقیه، اصولی، مجتهد، فیلسوف، اندیشمند، مرجع تقلید مبتکر و نظریه‌پرداز شیعه و سیاستمدار عراقی بود. از او گاه به لقب شهید خامس و سید ذبیح القفا نیز یاد می‌شود.

در سال ۱۳۶۵ (قمری) که دوازده ساله بود به همراه برادرش سید اسماعیل صدر به نجف رفت تا نزد استادان حوزه علمیه آن شهر به تحصیلات عالی بپردازد. او بخشی از سطوح را نزد برادرش آموخت. دوره عالی فقه و اصول را نزد سید ابوالقاسم خویی، سید محمد روحانی و شیخ محمدرضا آل یاسین گذراند. فلسفه اسلامی (اسفار ملاصدرا) را از صدرا بادکوبه‌ای آموخت و در کنار آن فلسفه غرب و نظرات فلاسفه غیرمسلمان را هم آموخت. گفته شده وی در دروس محمد تقی جعفری در این زمینه شرکت کرده است.

او در فلسفه، اقتصاد، منطق، اخلاق، تفسیر و تاریخ نیز مطالعه و تحقیقاتی داشت. وی را می‌توان بنیانگذار منطق استقرائی در حوزه دانست.

احسان محمدی، سیدامید مؤذنی، سید امیررضا شیرازی محققان این مستند و کیوان ستونی مدیر تولید آن بوده است.

گفتاورد

مهدی مطهر تهیه‌کننده مستند «آغازگر یک پایان» با بیان اینکه این فیلم دربارهٔ شهید محمدباقر صدر ساخته شده است، اظهار داشت:

با وجود اینکه شهید محمدباقر صدر و امام موسی صدر عموزاده هستند، همیشه راجع به امام موسی صدر بیشتر صحبت شده است، اما به گمان من شهید محمدباقر صدر، هم به‌لحاظ علمی درجه بالاتری داشته و هم در عراق و ایران نسبت به عموزاده خود تأثیرگذاری بیشتری داشته است.

وی اضافه کرد: بسیاری از شاگردان شهید محمدباقر صدر بعدها در زمره نسل اول مسئولان جمهوری اسلامی قرار گرفتند یا از جمله علمای ایران شدند.

به گفته تهیه‌کننده مستند «آغازگر یک پایان»، شهید صدر دوره اجتهاد خود را در برهه‌ای گذراند که جریان کمونیسم در عراق شدت گرفته بود و حزب بعث هم مالک تمام و کمال عراق شده بود. در آن زمان عراق آبستن بسیاری از حوادث بود و به خاطر پایین بودن سطح سواد و فرهنگ مردم، التهابات زیادی در این کشور وجود داشت.

مطهر اضافه کرد: در چنین شرایطی شهید صدر ذیل مرجعیت آیت‌الله حکیم که از معدود مراجع عراقی حوزه نجف بودند، توانستند به کمک ایجاد مکتبه‌هایی در محلات عراق یک نهضت فراگیر در جامعه به وجود آورند. در این مکتبه‌ها علاوه بر علوم دینی، مباحث روز دنیا به نوجوانان عراقی آموزش داده می‌شد.

وی با بیان اینکه در آن زمان چندین سطح از جامعه عراق متأثر از نهضت شهید محمدباقر صدر بود، گفت: هم خود حوزه و حوزویان متأثر از ایشان بودند و هم سطح دیگر مخاطبان حوزه مثل جامعه متدینان در تعامل با شهید صدر و شاگردان او ارتقا یافت. امروز که اوضاع عراق را رصد می‌کنیم می‌بینیم بسیاری از مسئولان سیاسی و لشگری با واسطه و بی‌واسطه متأثر از نهضتی هستند که شهید صدر شروع کرد.

این تهیه‌کننده آثار مستند ادامه داد: بسیاری از فرماندهان حشدالشعبی از جمله شهید ابومهدی المهندس و هادی عامری از جمله شاگردان همان مکتبه‌هایی بوده‌اند که به همت شهید صدر و آیت‌الله حکیم ایجاد شدند.

مطهر با بیان اینکه بخشی از فیلم درخصوص مواجهه شهید صدر با انقلاب اسلامی ایران است، گفت: شهید صدر از طرفداران انقلاب و حضرت امام (ره) بود و شاید شهادت ایشان، زهر چشمی بود که حزب بعث از عراقی‌ها گرفت تا تجربه انقلاب اسلامی ایران در عراق تکرار نشود. به همین دلیل متأسفانه شهید صدر و خواهر ایشان به طرز فجیعی به شهادت رسیدند.

تهیه‌کننده مستند «آغازگر یک پایان» ضمن ابراز خوشحالی از پذیرفته شدن این مستند در شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت اظهار کرد: با توجه به اینکه بیش از سه سال‌ونیم برای ساخت «آغازگر یک پایان» وقت گذاشته شد، گمان می‌کنم سطح آن بالاتر از آثار تلویزیونی است؛ ضمن اینکه موضوعِ این اثر جنبه بین‌المللی دارد و از داخل ایران گرفته تا عراق، سوریه و لبنان می‌تواند نظر مخاطبان را به خود جلب کند. به عقیده بنده موارد یادشده در راه یافتن مستند «آغازگر یک پایان» به شانزدهمین جشنواره سینما حقیقت نقش داشته‌اند.

این تهیه‌کننده آثار مستند با اشاره به اینکه برای «آغازگر یک پایان» پژوهش بسیار خوبی انجام شده است، بیان کرد: بسیاری از تصاویر این فیلم از آلبوم‌های شخصی و شبکه‌های عراق دریافت شده‌اند و برای اولین بار رونمایی می‌شوند.

وی خاطرنشان کرد: امید حسن‌زاده، کارگردان و تدوینگر اثر و حجت‌الاسلام امید مؤذنی، مشاور پروژه برای این کار زحمت زیادی کشیدند.

این کارگردان در بخش بعدی سخنان خود دربارهٔ چالش‌های مستندسازی در ایران بیان کرد: اگر بخواهیم انصاف را رعایت کنیم، شرایط مستندسازی در کشور نسبت به ۲۰–۱۰ سال پیش بهبود یافته، اما بازهم با استانداردهای جهانی فاصله دارد. مثلا یک اتفاق فراگیر در فضای مستندسازی کشور، این است که سفارش‌دهنده‌ها هزینه متوسط رو به پایینی را برای فیلم‌های مستند در نظر می‌گیرند که این امر روی کیفیت آثار تأثیر مستقیم می‌گذارد.

مطهر ادامه داد: از سوی دیگر علاوه بر بودجه‌های ناکافی، حق مطلب در پخش فیلم هم ادا نمی‌شود و به دلایلی مثل محدود بودن پلتفرم‌های مرتبط، مستندها آنچنان که باید و شاید دیده نمی‌شوند.

او چالش دیگر را در مسیر مستندسازی، تک‌بُعدی بودن آثار پخش‌شده از تلویزیون دانست و گفت: اگر زمانی به دلیل محدود بودن مستندهای تلویزیون تصور می‌کردیم آثار مستند تنها شامل موضوعات حیات وحش می‌شود، الان بالعکس شده و تنها مستندهای سیاسی از تلویزیون پخش می‌شود. بماند حق پخش هم برای آثار مستند به درستی رعایت نمی‌شود.

پیوند به بیرون

زندگی محمدباقر صدر در مستند «آغازگر یک پایان»