آیت الله (مستند)

آیت الله

پوستر فیلم
نام فیلم	آیت الله
موضوع	زندگی و زمانه آیت الله العظمی سید ابوالقاسم خوئی (ره)
سبک	مستند
کارگردان	سیدمصطفی موسوی‌تبار
تهیه‌کننده	سیدمصطفی موسوی‌تبار
نویسنده	زهره نجف‌زاده
تدوین	محسن کسایی
صداپیشگان	بهرام نوری
محقق	سیدمصطفی موسوی‌تبار جمال اشرفی فائزه نجف‌زاده
فیلمبرداری	هادی داوودآبادی جلال رحیمی
شرکت/سازمان تولیدکننده	ُسازمان هنری رسانه‌ای اوج
کشور	ایران
زبان	فارسی

آیت الله (تولید ۱۳۹۷) مستندی است به کارگردانی و تهیه‌کنندگی سیدمصطفی موسوی‌تبار که به زندگی و زمانه سید ابوالقاسم موسوی خویی (ره) که از تأثیرگذارترین و پُرمقلدترین مراجع تقلید شیعه به‌شمار می‌روند، می‌پردازد.

این مستند را سازمان هنری رسانه‌ای اوج در ۹۶ دقیقه تولید کرده است.

دربارهٔ مستند

مستند آیت الله روایتی از زندگانی استاد عالی مقام جهان تشیع سید ابولقاسم خویی از بدو تولد تا وفات است. در این مستند برای اولین بار وجوه دیده نشده از زندگی و زمانه آیت الله خویی به تصویر کشیده شده است. این برنامه روایتی از زندگانی آیت الله خوئی از زبان نزدیکان، شاگردان و دوستداران ایشان است.

آیت الله سیدابوالقاسم خویی استاد اکثر مراجع تقلید امروز جهان تشیع به‌شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که بین فقها و مراجع تقلید شیعه از او با عنوان (استادُ الفقها و المجتهدین) یاد می‌شود و بسیاری از مراجع تقلید ایران از جمله آیت‌الله سید علی خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب، آیت‌الله وحید خراسانی، آیت‌الله مکارم شیرازی ود… در محضر درس او حاضر بوده‌اند و در این مستند، برای اولین بار وجوه دیده نشده از زندگی و زمانه آیت‌الله خویی به تصویر کشیده شده است.

این مستند جنبه‌های گوناگونی از شخصیت این عالم بزرگ شیعی را از دوران کودکی و مشقِ دروس حوزه تا ایام جوانی و تربیت شاگردان به تصویر می‌کشد. و در بخشی از آن به رابطه ایشان با امام خمینی (ره)، ملاقات با فرح پهلوی، دیدار با صدام حسین در کاخ او، شهادت پسران ایشان و …، پرداخته می‌شود و برخی اسناد تصویری از جمله نقش ایشان در انتفاضه شعبانیه عراق (قیام مردم عراق علیه حکومت صدام حسین در شعبان سال ۱۴۱۱ق مطابق با سال ۱۳۶۹ش) برای اولین بار در فضای رسانه‌های فارسی به نمایش گذاشته خواهد شد.

سید ابوالقاسم موسوی خویی در روز ۲۸ آبان ۱۲۷۸ در خوی متولد شد. فقیه، اصولی، مفسر قرآن، متکلم، محقق علم رجال و مرجع تقلید شیعه امامیه بود. او از تأثیرگذارترین و پُرمقلدترین مراجع تقلید شیعه به‌شمار می‌رفت. او استاد اکثر مراجع تقلید شیعی کنونی به‌شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که بین فقها و مراجع تقلید شیعه از او با عنوان استادُ الفقها و المجتهدین یاد می‌شود. برخی از شاگردانش او را فقیه اعلم عصر غیبت تا کنون در مذهب تشیع می‌دانند. از جمله آثار و تألیفات مهم او می‌توان به البیان فی تفسیر القرآن در زمینهٔ تفسیر و مُعجم رجال الحدیث در زمینهٔ رجال اشاره کرد.

گفتاورد

سیدمصطفی موسوی‌تبار کارگردان مستند «آیت‌الله» دربارهٔ سوژه آن توضیح داد:

فیلم دربارهٔ شخصیتی در تاریخ معاصر ماست که بسیار مهم و برجسته است اما هیچ‌گاه دربارهٔ او کار جدی و مهمی صورت نگرفته بود. آیت‌الله عظمی خویی جایگاه بسیار بالایی در حوزه فقه دارند و برخی ایشان را از مهم‌ترین علمای دوران غیبت می‌دانند.

وی ادامه داد: نکته جالب اینکه این شخصیت در کشوری زندگی می‌کند که ما جنگ مهمی با آن داشته‌ایم. در زمان جنگ ایران و عراق، آیت‌الله خویی در نجف بودند و این ویژگی اهمیت تاریخی ایشان را دوچندان می‌کند.

موسوی‌تبار افزود: از سوی دیگر ما در جهان تشیع، حوزه هزارساله نجف را داریم که جایگاهی بسیار محوری دارد و شیعیان بسیاری از ایران، افغانستان، پاکستان، لبنان و خیلی کشورهای دیگر در طول قرن‌ها به این حوزه می‌رفتند و تحصیل می‌کردند. در این شرایط بسیاری از علمای مهم شیعی، ایرانی بوده‌اند که یکی از آن‌ها همین آیت‌الله خویی است که در دوره‌ای زعیم این حوزه هم می‌شود اما این مسئولیت همزمان می‌شود با تحولاتی مانند انقلاب اسلامی و جنگ ایران و عراق. همین شرایط هم باعث می‌شود ایشان به دلیل ویژگی‌های فردی‌ای که داشتند، مظلوم واقع شوند. مستند «آیت‌الله» دربارهٔ این چهره مهم در تاریخ معاصر ایران است.

کارگردان مستند «آیت‌الله» در بخش دیگری از توضیحات خود دربارهٔ این مستند گفت: آیت‌الله خویی حوزه علمیه هزارساله نجف را در زمان حاکم ظالمی مانند صدام، محافظت می‌کند. روایت‌های عجیبی از جنایات صدام در آن دوران وجود دارد. در دورانی که می‌گفتند روی تانک‌ها این شعار ثبت شده بود که «بعد از امروز دیگر شیعه‌ای در عراق باقی نخواهیم گذاشت».

وی توضیح داد: شاید خیلی از افراد در طول این سال‌ها می‌خواسته‌اند دربارهٔ آیت‌الله خویی اثری را تولید کنند. ایشان هر چند در ایران حضور نداشته‌اند اما همواره یک پای ثابت تحولات انقلاب بوده‌اند. حتی برخی تلاش کردند به واسطه نامه‌ای که در مقطعی شاه برای آیت‌الله خویی نوشت تا بابت یک انگشتر از او تشکر کند، چهره‌ای وابسته از آیت‌الله خویی نشان دهند اما این مستند در تلاش است تا براساس مستندات، نشان دهد چقدر این تصورات ذهنی غلط است.

موسوی‌تبار افزود: تأثیر آیت‌الله خویی در حوادث انقلاب زیاد بوده و حتی یکی از عوامل مؤثر در جلوگیری از اعدام حضرت امام خمینی (ره) در ایران، پیش از تبعید محسوب می‌شود. علمای عراق را جمع می‌کنند و نامه‌ای می‌نویسند که منجر به تبعید حضرت امام به عراق، به جای اعدام می‌شود. وقتی هم که امام عازم عراق می‌شود اولین فردی که از او استقبال می‌کند، همین آیت‌الله خویی است. بیانیه‌های ایشان علیه شاه و حمایت از انتخاب جمهوری اسلامی هم امروز موجود است.

کارگردان مستند «آیت‌الله» با اشاره به تغییر شرایط روابط میان ایران و عراق در این سال‌ها و نقش پررنگ‌تر علما در این میدان دربارهٔ انگیزه خود برای ساخت این مستند گفت: ما احساس کردیم الان زمان مناسبی است که دربارهٔ برخی برداشت‌های اشتباه صحبت کنیم و حقیقت را مطرح کنیم. از سال ۹۶ شروع به پژوهش دربارهٔ آیت‌الله خویی کردیم. براساس همین پژوهش‌ها، داستانی را نوشتیم و برمبنای آن هم سراغ ارتباط با آدم‌های مختلف رفتیم. فرایند پژوهش و تولید این مستند در مجموع ۲ سال طول کشید.

موسوی‌تبار در ادامه بیان کرد: برایم مهم بود از طریق این مستند بحث وفاق میان حوزه علمیه قم و نجف، هم مطرح شود. خوشبختانه بعد از ساخت مستند هم علمای حوزه قم با آن ارتباط برقرار کردند و هم در اکران نجف، نمایندگان علما حضور پیدا کردند و به تماشای کار نشستند.

وی در پایان با تأکید بر تلاش برای رسیدن به یک نگاه عادلانه در این مستند گفت: سعی کردم حقی از آیت‌الله خویی ضایع نشود. خوشبختانه فرایند تولید کار هم خیلی خوب پیش رفت. اولین اکران این کار در جشنواره «سینماحقیقت» بود اما متأسفانه زمانی که قرار شد کار به اکران عمومی برسد، بلای کرونا پیش آمد و بخشی از برنامه‌ریزی‌های ما آنگونه که انتظار داشتیم پیش نرفت. در حال حاضر شرایط اکران آنلاین این مستند خوب است. متأسفانه قرار بود این مستند از تلویزیون هم پخش شود که به دلایلی این اتفاق هم رخ نداد و به دلیل برخی ملاحظات هنوز از تلویزیون پخش نشده است.

پیوند به بیرون

• مستند «آیت الله»؛ درباره زندگی سیاسی آیت الله خوئی به روی پرده می‌رود
• مستند آیت الله