ابراهیم زکزاکی

ابراهیم زکزاکی

رهبر شیعیان نیجریه
ملیت	نیجریه
تاریخ تولد	۱۵ اردیبهشت ۱۳۳۲ ‏(۷۱ سال)
تحصیلات	دانش آموخته اقتصاد، علوم سیاسی و علوم دینی
همسر	زینا ابرهیم
تأثیرپذیرفته	امام خمینی

ابراهیم زَکزاکی (زاده ۵ می ۱۹۵۳ برابر با ۱۵ اردیبهشت ۱۳۳۲)، روحانی شیعه و رهبر شیعیان نیجریه است. زکزاکی با تأثیر از انقلاب اسلامی ایران و امام خمینی، شیعه شد و با تأسیس جنبش اسلامی نیجریه، سیصد مدرسه اسلامی در نیجریه و کشورهای همسایه آن تأسیس کرد. او همچنین مؤسسات خیریه‌ای برای ارائه خدمات مالی درمانی و آموزشی به شیعیان راه‌اندازی کرده است.

زکزاکی، در جریان حمله نیروهای ارتش نیجریه به حسینیه بقیة الله در زاریا در سال ۱۳۹۴ش بازداشت و زندانی شد. در پی دستگیری او تجمعاتی هم در ایران، آمریکا، استرالیا، سوئد و ترکیه، در اعتراض به عملکرد دولت نیجریه برگزار شد. همچنین آیت الله سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران و آیت الله حسین وحید خراسانی از مراجع تقلید، و شیخ عیسی قاسم رهبر شیعیان بحرین به این وقایع واکنش نشان دادند. زکزاکی و همسرش پس از شش سال حصر خانگی و زندان در ۶ مرداد سال ۱۴۰۰ش (۲۸ ژوئیه ۲۰۲۱م) از زندان آزاد شدند.

زندگی و تحصیلات

شیخ زکزاکی در دوران جوانی

ابراهیم یعقوب زَکزاکی در سال ۱۳۳۲ش (۱۳۷۲ق) در شمال نیجریه زاده شد. وی تا سال ۱۳۵۴ش، علاوه بر تحصیلات خود، دروس دینی را نیز در شمال نیجریه، در شهر کانو آموخت و تا سال ۱۳۵۷ش، مدرک اقتصادش را در مقطع کارشناسی، از دانشگاه احمد بلو زاریا دریافت کرد؛ پس از مدتی، امامت جماعت در مسجد یکی از مدارس دینی را به عهده گرفت. زکزاکی ابتدا به عضویت در اتحادیه دانشجویان مسلمان درآمد و سپس به دبیرکلی آن برگزیده شد.

ابراهیم زکزاکی، در سفر به پاریس در سال ۱۳۵۷ش، با امام خمینی دیدار کرد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، برای تحصیل علوم دینی وارد حوزه علمیه قم شد. وی از تاثیر شگفت‌انگیز امام خمینی و انقلاب اسلامی بر خود سخن گفته است.

فعالیت‌ها

زَکزاکی، پس از انقلاب اسلامی ایران، به ایران سفر کرد و پس از بازگشت، جنبش اسلامی نیجریه را در کشور خود راه‌اندازی کرد. وی حدود ۳۰۰ مدرسه اسلامی در نیجریه و کشورهای همسایه آن تأسیس کرد. زکزاکی همچنین یکی از اعضای عمومی مجمع جهانی اهل‌بیت است. تأسیس مؤسسه الشهدا با هدف رسیدگی به فرزندان شهدا و یتیمان، تأسیس مؤسسه خیریه الزهراء با هدف ارائه خدمات اجتماعی و عمرانی و تأسیس مرکزی با هدف ارائه خدمات درمانی و آموزشی، از دیگر اقدامات ابراهیم زکزاکی بوده است.

به گفته نسیبه زکزاکی فرزند ابراهیم زکزاکی، با تلاش‌های وی، ۱۲ میلیون نفر در نیجریه شیعه شده‌اند. چنان‌که زکزاکی گفته، فعالیت تبلیغی وی در اواخر دهه ۱۹۷۰ و اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی (هم‌زمان با پیروزی انقلاب اسلامی در ایران) با جذب ده‌ها نفر آغاز شده و بعد از ده سال، به صدها هزار نفر رسیده و در دهه ۱۳۹۰ شمسی به میلیون‌ها نفر پیرو اهل‌بیت(ع) رسیده است.

دستگیری، زندان و کشته‌شدن فرزندان

زکزاکی و همسرش در ابتدای ربیع‌الاول ۱۴۳۷ق (دی ۱۳۹۴ش)، در حمله نیروهای ارتش نیجریه به حسینیه بقیة الله زاریا که به کشته و مجروح‌شدن تعدادی از شیعیان منجر شد، دستگیر و زندانی شدند. پیش از آن، در مرداد ۱۳۹۳ش بیش از ۳۳ تن از شیعیان، در جریان حمله نیروهای نظامی نیجریه به راهپیمایان روز قدس، به شهادت رسیدند که سه فرزند ابراهیم زکزاکی نیز در میان آنها قرار داشتند.

دادگاه عالی نیجریه، در شهریور ۱۳۹۵ش، با آزادی شیخ زکزاکی مخالفت کرد ولی در آذر ۱۳۹۵ش حکم آزادی زکزاکی و همسرش را صادر کرد. با این حال وی آزاد نشد و در دی ۱۳۹۶ش در پی انتشار شایعاتی درباره درگذشتش در زندان، در جمع خبرنگاران حضور یافت. زکزاکی در اردیبهشت ۱۳۹۷ش، در تماسی تلفنی با فرزند خود، کشتار شیعیان در شهر زاریای نیجریه را ناشی از کمک مالی دولت عربستان سعودی به ارتش نیجریه دانست. زکزاکی در سال‌های ۱۳۵۸ تا ۱۳۶۵ش (۱۹۸۱ تا ۱۹۸۹م) هم سه بار و جمعاً به‌مدت هفت سال از سوی دولت نیجریه زندانی شد.

واکنش‌ها به بازداشت زکراکی

حمله به شیعیان، کشتن آنها و بازداشت زکزاکی و همسرش در نیجریه، اعتراضات فراوانی را در نیجریه و نقاط دیگر جهان از جمله ایران، امریکا، استرالیا، سوئد و ترکیه برانگیخت.

آیت الله حسین وحید خراسانی، از مراجع تقلید شیعه، در مرداد ۱۳۹۳ش، در واکنش به کشته‌شدن راهپیمایان روز قدس در نیجریه و همچنین کشته‌شدن سه فرزند ابراهیم زکزاکی توسط نیروهای دولتی نیجریه، در تماس تلفنی با زکزاکی، شهادت شیعیان و سه فرزندش را به وی تسلیت گفت. آیت الله سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، ابراهیم زکزاکی را از شخصیت‌های مظلوم دنیا خواند و در جمع مسئولان کشور ایران و مهمانان کنفرانس وحدت اسلامی، با اشاره به وقایع نیجریه، زکزاکی را «مصلح تقریبی مؤمن» دانست که شش فرزند او در طی دو سال به شهادت رسیده‌اند و همچنین حمله به شیعیان در نیجریه را فاجعه خواند. شیخ عیسی قاسم، رهبر شیعیان بحرین، حمله به شیعیان و کشتن آن‌ها را جنایت، و دولت نیجریه را مسئول آن دانست.

اجرا نکردن حکم آزادی زکزاکی واکنش‌هایی را در نیجریه نیز در پی داشت. در مراسم اربعین سال ۱۳۹۷ش گروهی از شیعیان نیجریه در واکنش به زندانی بودن و عدم اجرای حکم آزادی او در شهر ابوجا تظاهرات کردند و خواستار آزادی او شدند. ارتش نیجریه به تظاهرکنندگان حمله کرد و بنا به گزارش منابع خبری بیش از ۴۰ تن از شیعیان در این حملات کشته شدند. همچنین در اواخر تیر ۱۳۹۸ش در پی وخامت حال زکزاکی، گروهی از شیعیان در ابوجا، پایتخت نیجریه در راهپیمایی خواستار آزادی وی شدند، پلیس و نیروهای امنیتی نیجریه به آنها حمله کردند، بنا به گزارش منابع خبری در این حمله ۱۱ تن کشته و ۳۰ تن زخمی شدند.

کشته شدن فرزندان

فرزندان شیخ ابراهیم زکزاکی که در راهپیمایی روز قدس ۱۳۹۳ توسط پلیس نیجریه کشته شدند. در جریان برگزاری مراسم اربعین در سال ۱۴۳۷ق (۱۳۹۴ش) از سوی جنبش اسلامی نیجریه، حمله نیروهای ارتش نیجریه به مراسم شیعیان، موجب کشته‌شدن ده‌ها تن از آنها شد.

آزادی

زکزاکی و همسرش که از شهریور ۱۳۹۵ به مدت شش سال در حبس خانگی و زندان بودند، در ۶ مرداد ۱۴۰۰ (برابر با ۲۸ ژوئیه ۲۰۲۱) از تمامی موارد اتهامی تبرئه و آزاد شدند.

آثار درباره وی

دیدار شیخ زکزاکی با مقام معظم رهبری، مهر ۱۴۰۲

کتاب

کتاب «شیخ ابراهیم یعقوب زاکزاکی و نقش بنیادین او در شکل‌گیری و گسترش تشیع در نیجریه اثر امیربهرام عرب‌احمدی در سال ۱۳۹۷ منتشر شده است.

مستندها

• مستند ابراهیم، به سه دهه فعالیت شیخ ابراهیم زکزاکی، رهبر شیعیان نیجریه، و سیر زندگی ایشان و ارتباط او با انقلاب اسلامی ایران در این می‌پردازد.
• مستند از خون جون، که نام آن برگرفته از «جُون» غلام آفریقایی‌تباری است‌ که در روز عاشورا در رکاب سیدالشهداء(ع) به شهادت رسید. روایتی از شکل گیری و گسترش مذهب تشیع به همت «شیخ ابراهیم زکزاکی» در نیجریه است. این مستند می‌کوشد تا آنچه که در نیجریه برای شیعیان رخ می‌دهد را از نزدیک به تصویر بکشد.
• مستند خلیل آفریقا به کارگردانی روح‌الله رفیع.

حضور در برنامه حسینیه معلی

حضور شیخ زکزاکی در برنامه حسینیه معلی

اعطای مدرک دکترای افتخاری دانشگاه تهران به شیخ زکزاکی

همچنین ببینید: حسینیه معلی

شیخ زکزاکی در قسمت اول از فصل پنجم برنامه حسینیه معلی که در ایام اعیاد شعبانیه پخش میشد به عنوان مهمان ویژه حضور یافت. در این قسمت تعداد کثیری از مستمعان از گروه‌های سنی مختلف مشتاقانه در صحنه حضور داشتند که با ورود شیخ زکزاکی شگفت‌زده شدند. او آمده بود تا ضمن سخن گفتن با علاقه‌مندان در مراسم عمامه‌گذاری، طلبه‌های جوان را همراهی کند و لحظاتی نیز درباره اهمیت توسل به اهل‌بیت(ع)، اهتزاز پرچم اسلام در نیجریه و کشورهای اسلامی صحبت کرد و گفت به طلبه بودن خود افتخار می‌کند.

اعطای دکترای افتخاری از دانشگاه تهران

ابراهیم زکزاکی که به همراه همسرش به ایران سفر کرده بود در ۲۲ مهر ۱۴۰۲ در مراسمی در دانشگاه تهران از وی تجلیل و مدرک دکترای افتخاری اعطا شد. در این مراسم در کنار سید محمد مقیمی رئیس دانشگاه تهران و افراد دیگری همچون محمد مهدی اسماعیلی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی، غلامعلی حداد عادل رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی، و سعیدرضا عاملی دبیر پیشین شورای عالی انقلاب فرهنگی، رئیس پیشین و عضو هیأت علمی دانشکده مطالعات جهان دانشگاه تهران حضور داشتند.

گفتاورد

شما مصداق مجاهد حقیقی فی سبیل‌الله هستید و امیدواریم که بتوانید مجاهدت خود را ادامه دهید.

شیخ زکزاکی در حقیقت شهید زنده جهان اسلام است، امیدواریم صدای شخصیت‌ها به گوش رهبران نیجریه برسد و آن‌ها موافقت کنند که شیخ زکزاکی به یکی از کشور اسلامی منتقل و روند درمان او پیگیری شود.

شیخ زکزاکی گفت:زمانی که امام در فرانسه بودند نام و تصاویر ایشان را از رسانه‌های مسلمان می‌شنیدیم. همچنین وقایع مربوط به ایران را از یکسری مجلات معروف دنبال می‌کردم. در آن زمان ما برای دریافت اطلاعات به رسانه ها وابسته بودیم و عمدتاً رسانه های غربی. ما بسیار تحت تأثیر آنچه می شنیدیم بودیم، زیرا در آن زمان در دانشگاه نوعی جنگ ایدئولوژیک بین ما مسلمانانی که آینده کشور را اسلامی می دیدیم و کسانی که می گفتند آینده باید کمونیستی باشد وجود داشت. بنابراین آنچه در ایران اتفاق می‌افتاد، انگیزه‌های ما را تقویت کرد.

شیخ زکزاکی: انقلابی در نیجریه حدود ۲۲۰ سال پیش بود که توسط یکی از علما به نام شیخ عثمان بن فودیو رهبری شده بود. مردم نیجریه بعدها، وقتی امام را دیدند، او را به شیخ عثمان تشبیه کردند، بنابراین درک شخصیت ایشان برایشان بسیار آسان بود. درک اینکه او نمادی از تغییر به سوی اسلام است برای مردم مسلمان نیجریه دشوار نبود. زمان زیادی طول کشید تا بتوانم به مردم نیجریه یاد بدهم که آموزشهای اسلامی امام خمینی مرزی ندارد. مردم نیجریه هنوز شیخ عثمان و تغییری را که او به ارمغان آورده بود را به یاد داشتند و می‌دانستند که آن یکی را به قدرت استعمار باخته‌اند و حالا نمی‌دانستند چگونه می‌توانند به آنچه از دست داده‌اند بازگردند. با دیدن امام و توانایی ایشان در اجرای اسلام در عصر حاضر، بسیاری از مردم امیدشان را دوباره به دست آوردند. خیلی از مردم امیدشان را کاملا باخته بودند و به حضور امام زمان(عج) امید داشتند. ولی آشنایی با امام خمینی این امید را به آنها داد که آن چه در ایران رخ داده است، با وجود تفاوت‌هایی، همچنین می تواند در مکانی به نام نیجریه و در واقع غرب آفریقا رخ دهد.