اخت الرضا (فیلم)

اخت‌الرضا

پوستر فیلم پوستر فیلم
نام فیلم	اخت‌الرضا (به فارسی: خواهر امام رضا علیه السلام)
موضوع	سفر حضرت معصومه(س) از مدینه به قم
سبک	مستند داستانی (داکیو درام) سینمایی
تهیه‌کننده	سید مجتبی طباطبایی و جعفر ادیب (حقیقی) تصویرسازان سوره سینمایی مهر (تهیه‌کننده حقوقی)
نویسنده	مصطفی نیکزاد
بازیگران	سیدجواد طاهری سهیلا محققی حمیدرضا تاج دولتی سیدمهدی میرغیاثی مرتضی جلالی سیروان صوفی مجید امیری سیما پورسالاری علی فرحناک سیدحمید لاجوردی سیدعلی یزدیان حسن محیط‌زاده محمد کربلایی عرفان مسعودی مهدی ملایی حمیدرضا غلامیان لیلاسادات موسوی طیبه سعادتمند عادله حسینی فاطمه عطارباشی محسن ساجدی عطا منتظری
تدوین	امیر خوش قامت
مجری طرح	محمدصادق رمضانی
انتشار	۲۲ مهر ۱۴۰۲
زمان	۰۱:۳۷:۰۰
کشور	ایران
زبان	فارسی

فیلم سینمایی اُخْتُ‌الرضا (به فارسی: خواهر امام رضا علیه‌السلام) به کارگردانی سید مجتبی طباطبایی روایتگر سفر حضرت معصومه(س) از مدینه به قم است. این فیلم از ۲۲ مهر ۱۴۰۲ در سینماهای سراسر کشور اکران و در تاریخ ۱۱ فروردین ۱۴۰۳ برای اولین بار از صدا و سیما پخش شد. فیلم سینمایی اخت‌الرضا با مشارکت آستان مقدس حضرت معصومه(س) و مجموعه شبکه‌های کربلا وابسته به عتبه حسینیه و توسط سازمان سینمایی سوره تولید شده است.

دربارهٔ فیلم

اخت‌‌ الرضا بر اساس زندگی حضرت معصومه(س) ساخته شده و داستان سفر ایشان از مدینه به قم برای دیدار برادرشان امام رضا(ع) را روایت می‌کند. در این سفر که به اجبار مأمون خلیفه عباسی انجام می‌شود، اتفاقات و حوادث زیادی در مسیر کاروانیان قرار می‌گیرد که مخاطب از زبان سه شخصیت با این وقایع روبه‌رو می‌شود. در این فیلم به شخصیت والای حضرت معصومه(س) و احوال زمانه امام رضا(ع) نیز پرداخته شده است.

داستان فیلم از نگاه سه شخصیت روایت می‌شود و به دلیل ملاحظاتی که در زمینه به تصویر درآوردن حضرت وجود داشته، به سراغ ساختاری در روایت رفته که ماجرا در حواشی سفر ایشان روایت شود تا زمانی که حضرت به شهر قم می‌رسند. البته شخصیت اصلی داستان در تمام طول روایت حضرت معصومه(س) هستند و تأثیری که ایشان به‌واسطه حرکت زینب‌وار خود بر اطرافیان داشته‌اند در فیلم روایت می‌شود. صرفاً به دلیل ملاحظات تصویری داستان از نگاه سه کاراکتر مختلف که یکی خادمه حضرت، یکی برادر حضرت و دیگری مأمور دعوت اجباری حضرت است، روایت می‌شود.

این اثر سینمایی به کارگردانی سید مجتبی طباطبایی و تهیه کنندگی مشترک سید مجتبی طباطبایی و جعفر ادیب در شهرک سینمایی نور تابان بافق یزد، دستجرد قم، شهرک سینمایی غزالی تهران و شهر مقدس قم فیلم‌برداری و سعی شده فضاسازی و شخصیت‌پردازی آن با محوریت مستندات تاریخی باشد و کمتر از عنصر تخیل استفاده کند. پژوهش فیلم‌نامه اخت‌الرضا طی ۴ سال و با نظارت محققان تاریخ اسلام و اساتید برجسته حوزه علمیه قم انجام و فیلم با همکاری سازمان سینمایی سوره تولید شده است.

از تله فیلم تا فیلم سینمایی

به گفته کارگردان، این فیلم اولین محصول مشترک دو آستان مقدس حرم حضرت معصومه(س) و عتبه مقدس حسینی در کربلا به حساب می‌آید. در ابتدا قرار بود این اثر مستندی ۴۰ دقیقه‌ای در قالب بازسازی داستانی باشد اما با کلید خوردن کار، به واسطه همراهی دوستان و پژوهش‌هایی که انجام شد، سراغ این برهه خاص داستانی رفته و بضاعت داستانی این مقطع، عوامل را مجاب کرد که این اثر را به یک شبه‌درام سینمایی تبدیل کنند.

طباطبایی کارگردان این فیلم می‌گوید:

«اخت‌الرضا» در حالت فعلی هم یک وجهه مستند دارد چرا که از ابتدا برای ما مستندات بسیار حائز اهمیت بود. به هیچ وجه به خودمان اجازه ندادیم در این روایت دخل و تصرف داشته باشیم و بخواهیم تخیلات خودمان را وارد داستان کنیم. در عین حال تلاش کردیم همین مسلمات تاریخی را به صورتی دراماتیک روایت کنیم.

پژوهش دربارهٔ فیلمنامه

فیلم‌نامه «اخت‌الرضا» با بیش از ۴ سال پژوهش و با نظارت آیت‌الله احمد عابدی و عبدالرحیم حجتی و تحت اشراف محققان تاریخ اسلام و مشاوران متخصص این امر نوشته شده است و بعد از تحقیقات اولیه فیلم‌نامه تحت نظر آستان مقدس حضرت معصومه سلام‌الله‌علیها و با مشارکت عتبه حسینی به رشته نگارش درآمد و حدود یک سال تأیید فیلمنامه به طول انجامید.

همکاری حوزه هنری

فیلم اخت‌الرضا که روایت‌گر زندگی حضرت معصومه(س) است در سال ۱۴۰۱ تقریباً برای پخش آماده شده بود و برای جلب حمایت به سازمان سینمایی سوره حوزه هنری عرضه شد. اهالی سازمان سینمایی سوره به شرط اصلاح فیلمنامه و ضبط مجدد چند سکانس و نقش‌آفرینی جدید در مراحل پس از تولید، حاضر به حمایت از اخت‌الرضا شدند. با تحقق این مراحل، فیلم برای نمایش آماده شد و در فهرست آثار رزرو چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر قرار گرفت. این فیلم از ۲۲ مهر ۱۴۰۲ در سینماهای کشور اکران شد. توجه ویژه به اکران در شهر قم، تبلیغات خاص برای مخاطبان مذهبی و البته طراحی تمام عیار برای یک اکران سیار و مردمی باعث شد «اخت‌الرضا» هم در اکران سینمایی موفق باشد و هم با ثبت رکورد بیش از ۵۰۰ اکران سیار، به ساماندهی یک «سازمان تماشا»ی جدید و متفاوت برای آثار سینمایی جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی کمک کند.

عوامل

• مجری طرح: محمدصادق رمضانی
• نویسنده: مصطفی نیکزاد
• مدیر تولید: احمد کشکولی
• بازیگردان و مشاور کارگردان: سید حمید لاجوردی
• مدیر برنامه‌ریزی و ناظر کیفی: محمد مکیه
• دستیار کارگردان و برنامه‌ریز: امیرحسین موسوی
• دستیار اول کارگردان: محمد صفایی پور
• طراح صحنه: علی احمدی
• تدوین: امیر خوش قامت
• مدیر فیلمبرداری: محمدصادق رمضانی
• مدیر نورپردازی: یاسر نصراللهی
• صدابردار: رضا نوحه خوان
• طراح گریم: پیام ابوالحسنی
• طراح لباس: فرانک حمزه‌ای
• طراح نشان: مسعود نجابتی

بازیگران

• سیدجواد طاهری
• سهیلا محققی (دوره بازیگری را در کارگاه تجربی هنر بابل گذرانده است و تجربه بازی در تئاتر را دارد.)
• حمیدرضا تاج دولتی
• سیدمهدی میرغیاثی
• مرتضی جلالی (کارگردان و بازیگر تئاتر، سینما و تلویزیون است و نقش یکی از مأموران عباسی را ایفا کرده است.)
• سیروان صوفی
• مجید امیری
• سیما پورسالاری
• علی فرحناک
• سیدحمید لاجوردی (یک مرد علوی)
• سیدعلی یزدیان
• حسن محیط‌زاده
• محمد کربلایی
• عرفان مسعودی
• مهدی ملایی
• حمیدرضا غلامیان
• لیلاسادات موسوی
• طیبه سعادتمند
• عادله حسینی
• فاطمه عطارباشی
• محسن ساجدی
• عطا منتظری

گفتاورد

سید مجتبی طباطبایی (کارگردان): من، چون از تئاتر و نمایش شروع کردم و خاستگاه تئاتر آیین بوده است و مردم اقبال ویژه‌ای داشته‌اند نسبت به تئاتر، پس گام اول این بود که می‌خواستیم در این اثر یک کار آئینی انجام دهیم، یک کار مبتنی بر ایدئولوژی با نگاه به شخصیت مقدس. به همین منظور خیلی ملاحظات جدی وجود دارد. یعنی یا من باید به سمت صرف مستندات تاریخی بروم که در آن قالب، یک مستند قابل دفاع خوب، اما فاقد جذابیت‌های بصری و دراماتیک ارائه دهم یا سمت داستان و درام بروم که در این صورت باید تخیل خودم را دخیل کنم. در مورد این گونه آثار مرتبط با معصومین، ملاحاظاتی هست که دو تا بال دارد، یکی بال محتوا و یکی بال تکنیک است، آن بال محتوا خیلی پیچیده است و خیلی مراقبت‌ها نیاز دارد، برای همین در تخیل هنرمندانه من دستم بسته بود؛ اما با این وجود موقعیت‌هایی را وارد قصه کردم که لطمه‌ای به آن مستندات تاریخی نزند، من حرفی را متقن نزدم سعی کرده‌ام یک سری مستنداتی بیاورم که قابل دفاع باشد.

محمدصادق رمضانی: من حدود ۸–۷ سال پیش افتخار داشتم کارهایی را در حوزه روابط عمومی در آستان حضرت معصومه (س) را داشتم و با افتخار به عنوان یک خادم فعالیت می‌کردم و خیلی در آن زمان دوست داشتم کاری انجام دهم. ایده اولیه تولید این فیلم‌سینمایی از جایی آمد که نمایشگاهی در پارکینگ شرقی حرم حضرت معصومه (س) زده شده بود و در این نمایشگاه، حرکت حضرت معصومه (س) از مدینه تا قم را طراحی کرده بودند و گروه‌های مختلف در سانس‌های متفاوت می‌آمدند و هر بخشی یک راوی داشت و از اول تا انتهای وفات حضرت را توضیح می‌دادند. برای اولین بار چنین فضایی را دیده بودم و تقریباً ایده کار از همان‌جا شکل گرفت. یکی دو سال بعد و در زمان مدیریت آقای جواد بهشتی پور در روابط عمومی آستان مقدس حضرت معصومه (س) پیشنهاد تولید یک فیلم سینمایی را دادم. در آن زمان بیشتر آیتمهای کوتاه و نماهنگ برای ولادت و وفات برای شبکه‌ها می‌ساختیم؛ من و ایشان این ذهنیت را داشتیم که این‌ها خوب است ولی باید یک کار بزرگتری برای حضرت معصومه (س) انجام دهیم. آقای بهشتی پور یک جلسه ای گذاشتند با چند نفر که من هم در آن جلسه بودم و قرار شد که تحقیق اولیه ای در مورد حضرت معصومه (س) انجام دهیم و یک مستند ۱۵–۲۰ دقیقه ای باشد. از خانم مریم سقلاطونی که نویسنده و پژوهشگر موفقی است برای این کار دعوت کردم. در کمتر از یک ماه، خانم سقلاطونی از منابعی که در پژوهشکده حضرت معصومه (س) وجود داشت و منابع دیگری که در اختیارش بود استفاده کرد. ماحصل این تلاش یک پژوهش ۱۰۰ صفحه‌ای شد که در اختیارمان گذاشتند. آقای مصطفی نیکزاد با رجوع به این منابع، نگارش فیلمنامه نهایی را انجام داد و بعد از مراحل تولید و فیلمبرداری کار شروع شد.

رمضانی مجری طرح فیلم دربارهٔ چگونگی انتخاب سید مجتبی طباطبایی به عنوان کارگردان این اثر گفت: آقای طباطبایی استاد من است و جزو اولین نفراتی بود که سراغشان رفتیم. همه ما به پشتکار او اعتقاد داشتیم و آقای طباطبایی با جان و دل این کار را پذیرفتند و یک اخلاقی هم که ایشان دارد این است که یک کاری را که قبول کند تا انتها پای مرام و معرفتش می‌ایستد و الحق و الانصاف تا آخرین لحظه برای این کار جنگید.

مرتضی جلالی بازیگر نقش مامور عباسی:با وجود اینکه این پروژه شرایط سختی داشت اما چون زادگاه من قم است و قبلاً قم زندگی می‌کردم و به خاطر عرقی که به حضرت معصومه (س) داشتم، قبول کردم و صلاح دیدم که این نقش را بازی کنم و احساس می‌کنم من را خود ایشان به سمت این کار کشاند. البته من پیش‌تر با ایشان آشنایی داشتم و قبل از این سه دوره پشت سر هم در جشنواره کریمه اهل بیت در مورد زندگی حضرت معصومه (س) کار داشته‌ام و کارگردانی کرده‌ام و بازیگردان کار آقای لاجوردی هم بسیار به شخصیت پردازی من کمک و من را هدایت می‌کردند و نهایتاً با کمک کارگردان و دستیاران وی توانستم این نقش را ایفا کنم. در شهرهای مذهبی بسیار از این فیلم استقبال کردند. ولی بدترین بازخورد برای من، حرف مادرم بود که گفت بعد ۲۹ سال کار کردن عاقبت به‌خیر نشدی، شدی قاتل اهل بیت (ع)! ولی گفتم مطمئناً خود نظر خانم بوده که من این نقش را بازی کنم؛ حالا نمی‌دانم واقعاً عاقبت به‌خیر شدم یا نشدم.

حمید لاجوردی در نقش مرد علوی: نقشی که من در «اخت‌الرضا» بازی کردم این بود که در بخشی از فضای سیاسی اجتماعی آن زمان در بازار چالشی بین ۲ نفر ایجاد می‌شد، یک نفر از آنها از مأموران و عاملان حکومت عباسی و دیگری مردی علوی و از محبان اهل بیت (ع) بود که من آن نقش را بازی کردم. در آن سال‌ها یک درگیری بین علویان و عباسیان وجود داشته و این واقعیت تاریخی آن دوره است و نقش من به نمایندگی از جریان علویان بود.

مجید امیری از بازیگران فیلم: وقتی وارد این فیلم شدم اصلاً نمی‌دانستم که وارد حس و حالی می‌شوم که شبیه هیچ حس و حال دیگری نیست و نکته جالبش این است که کم‌کم کاراکتری که من بازی می‌کنم در طول فیلم دچار تحول شخصیتی شده و همین اتفاق در کاراکتر و شخصیت خود من هم واقعاً در روزهای فیلمبرداری به مرور برایم بیشتر شد و این حس و حال خیلی جالب بود؛ یعنی زمانی که داشت می‌گذشت و من داخل کار بودم واقعاً آن جو من را گرفته بود و خیلی به ارائه کاراکتری که بازی کردم کمک کرد.