ایکسونامی (مستند)
 پوستر فیلم | |
| نام فیلم | ایکسونامی |
|---|---|
| موضوع | آسیب‌های اجتماعی |
| سبک | مستند سینمایی |
| کارگردان | محسن آقایی |
| تهیه‌کننده | محمدرضا برونی |
| تدوین | علیرضا صمدی |
| شرکت/سازمان تولیدکننده | سفیر فیلم |
| زمان | ۹۶ دقیقه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
ایکسونامی (تولید) مستندی به کارگردانی محسن آقایی و تهیه‌کنندگی محمدرضا برونی است که داستان یک پورن استار آمریکایی و تجربه او برای رسیدن به آزادی‌های جنسی در ایالات متحده را برای مردم ایران روایت می‌کند.
«ایکسونامی» جنبش‌ها و جنایات جنسی در «ایالات متحده آمریکا» را مورد بررسی قرار داده و دارای آرشیوهای دیده نشده از تاریخ سده اخیر «آمریکا» است.
دربارهٔ مستند
مستند ایکسونامی، به نویسندگی و کارگردانی محسن آقایی و تهیه کنندگی محمدرضا برونی ساخته شده است. بیش از ۲ سال زمان صرف ساخت این مستند در دو کشور آمریکا و ایران شده است. مستند ایکسونامی، تجربه رسیدن به آزادی‌های جنسی در ایالات متحده آمریکا را برای مردم ایران مورد بررسی قرار داده است و دارای آرشیوهای دیده نشده از تاریخ سده اخیر آمریکاست. این مستند نشان می‌دهد که آزادی جنسی چه تبعات منفی در آمریکا داشته و در ایران همان مسیری که آمریکا رفته‌اند، در حال طی شدن است؛ از اندازه‌گیری ارتفاع مایوهای کنار ساحل در آمریکا و مقایسه آن با ارتفاع مانتوها در ایران تا آمار جنایتکاران حرام‌زاده در آمریکا و….
مستند ایکسونامی، یک مستند فرهنگی اجتماعی است که با صراحت و دوری گزینی از کلیشه‌ها در کلام، سیاست انکار در حیطه زیست جنسی را نقد می‌کند. داستان مستند ایکسونامی با بهره‌گیری از خاطرات یک پورن استار، به موشکافی تاریخ ایالات متحده در دهه ۷۰ و ۸۰ میلادی می‌پردازد، سیر وقوع انقلاب جنسی در این کشور را نشان می‌دهد و پنبه آموزش جنسی از سنین پایین را می‌زند. در ادامه با این مستند جنجالی بیشتر آشنا می‌شویم:
خلاصه و داستان مستند ایکسونامی
دهه ۴۰ و ۵۰ میلادی، دو کتاب از آلفرد کینزی (Alfred C. Kinsey) منتشر شد که رفته رفته مرجع بسیاری از قوانین از جمله قوانین سازمان ملل متحد قرار گرفت. در این میان تغییراتی که در قانون گذاری ایالات متحده ایجاد می‌شود، زندگی جوانان این کشور را زیر و رو خواهد کرد؛ جوانانی همچون میشلِ ۱۷ ساله.
نقد و بررسی مستند ایکسونامی
مستند ایکسونامی، از جمله مستندهایی است که دارای یک پشتوانه پژوهشی قوی و آرشیو ناب است. در هنگام تماشای این مستند احتمالاً نیاز باشد کاغذ و قلم به دست بگیرید؛ چرا که حجم بالایی از آمار و اطلاعات به صورت فشرده در اختیارتان قرار خواهد گرفت. به همین دلیل سازندگان ایکسونامی در یک نوآوری، کلیه منابع به کار رفته در این مستند را در سایتی به آدرس xsunami.com جمع‌آوری کردند که البته اکنون از دسترس خارج شده است. افزون بر این، برای نگارش فیلمنامه، از وبلاگ خاطرات شخصی میشل مارن استفاده شده و او در بازنویسی نسخه نهایی فیلم مشارکت داشته است.
در نتیجه از منظر پژوهشی، می‌توان ایکسونامی را مستند قابل اتکایی به‌شمار آورد. از طرفی این مستند در بیان روایتی بی‌طرف و غیرسیاسی موفق بوده است که بر اعتبار آن خواهد افزود. نکته قابل توجه دیگر وجود عبارت «خاطرات یک پورن استار» در پوستر مستند ایکسونامی است که به نظر می‌رسد بیشتر یک شیطنت رسانه ای- تبلیغاتی باشد؛ چرا که فیلم در واقع خاطرات میشل مارن نیست اما از خاطرات او در خلال مستند بهره گرفته شده است. در حقیقت او سوژه‌ای است که خلاصه مستند را می‌توان در زندگی ۶۸ ساله‌اش دید. همچنین بازی اغواگرانه شیلا بورکت در ابتدای مستند کمی تو ذوق می‌زند. او به گونه‌ای از پیشه خود می‌گوید که گویا چندان از آن ناراضی هم نیست. البته شاید بتوان این مسئله را به حساب طنز ملیحی دانست که در کلیت مستند به چشم می‌خورد.
حواشی اکران مستند ایکسونامی
۲۰ آبان ۱۳۹۸، در سه شهر تهران، اصفهان و مشهد از مستند ایکسونامی رونمایی شد تا خود را به فصل اکران‌های دانشگاهی برساند. در این میان گرفتار حاشیه‌هایی هم شد که البته نتوانست جلوی پرشدن سالن‌های نمایش را به ویژه در دانشگاه‌ها بگیرد. پس از رونمایی مستند در تالار اندیشه حوزه هنری تهران، سینما هویزه مشهد و سینما سوره اصفهان، نامه نگاری‌هایی بین سازمان سینمایی و مدیرکل ارشاد استان خراسان رضوی صورت گرفت که نسخه‌ای از آن برای مدیرعامل بهمن سبز (متولی سینماهای حوزه هنری در کشور) نیز ارسال شد.
سازمان سینمایی ادعا می‌کرد فیلم مستند ایکسونامی مجوز نمایش ندارد و رونمایی و تبلیغ آن غیرقانونی است. معاون هنری اداره کل ارشاد مشهد نیز مدعی بود پیش از این به مدیر سینما هویزه در این زمینه تذکر داده شده است. این در حالی است که بنا بر گفته مدیر پخش فیلم حوزه هنری، مجوز اکران مستند به صورت شفاهی دریافت شده بود. البته تیم سازنده ایکسونامی معتقدند گرفتن پروانه تولید و نمایش برای فیلم‌های مستند چندان مرسوم نیست. به علاوه اکران دانشگاهی نیازی به مجوز ارشاد ندارد بلکه تصمیم‌گیری در این زمینه به دانشگاه‌ها سپرده شده است. پس از گذشت تقریباً ۲ ماه، سرانجام دی ۱۳۹۸ مشکلات فنی مستند ایکسونامی اصلاح و اکران عمومی آن به صورت آنلاین آغاز شد.
بازتاب مستند ایکسونامی در رسانه‌ها
مستند ایکسونامی پس از رونمایی و اکران، هم با استقبال مخاطبان روبه‌رو شد و هم مورد توجه رسانه‌های مختلف قرار گرفت؛ از تسنیم، فارس و کیهان گرفته تا اعتماد و انتخاب و حتی رسانه‌های خارج از ایران مانند بی‌بی‌سی، صدای آمریکا و یورونیوز. اگر از تعریف و تمجیدها بگذریم، بعضی از رسانه‌ها واکنش مثبتی به این مستند نداشتند.
از نظر برخی مستند ایکسونامی به قبح زدایی از مسائل جنسی دامن می‌زند. برخی نیز این سؤال را می‌پرسند که در شرایطی که در شهرهایی چون مشهد امکان برگزاری کنسرت وجود ندارد، چرا مستندی از خاطرات یک بازیگر فیلم‌های غیراخلاقی اجازه انتشار دارد؟ همچنین یورونیوز این مستند را باب میل ارزشی‌ها در شکستن تابوهای جنسی به‌شمار می‌آورد. ایران اینترنشنال نیز برای انجام یک مصاحبه به سراغ مدیرتولید مستند در آمریکا می‌رود. اما شبکه منوتو تنها به یک نظرسنجی از بینندگان خود اکتفا می‌کند که از آن‌ها می‌خواست بگویند آیا چنین مستندی در ایران ساخته شده است یا خیر.
مستند ایکسونامی در ویژه برنامه بی‌بی‌سی
در میان رسانه‌های منتقد، شاید مفصل‌ترین واکنش مربوط به بی‌بی‌سی فارسی باشد. این شبکه در ابتدا از محسن آقایی درخواست کرده بود در برنامه آن‌ها حضور داشته باشد که او نپذیرفت. در نتیجه یک ویژه برنامه تقریباً یک ساعته پخش شد که با حضور سه مهمان، مستند ایکسونامی را یک پروپاگاندا در راستای ایده جنگ نرم معرفی می‌کرد و مخاطبان آن را افرادی می‌دانست که صرفاً به دلیل حضور یک پورن‌استار این مستند را تماشا می‌کنند. نکته قابل توجه این است که کلیه انتقادات در شرایطی بیان شد که هیچ‌کدام از افراد حاضر در برنامه مستند ایکسونامی را ندیده بودند.
زن، زندگی، آزادی در قاب مستند ایکسونامی مستند ایکسونامی تنها پس از انتشار آن نبود که توجه‌ها را به خود جلب کرد. پس از بلوای زن، زندگی، آزادی در پاییز ۱۴۰۱، برخی از فعالین فرهنگی و اجتماعی از مخاطبین خود در شبکه‌های اجتماعی می‌خواستند قبل از آنکه به خیابان‌ها بروند، این مستند را تماشا کنند. همچنین یک نسخه یک ساعته از مستند ایکسونامی، ویژهٔ مدارس در سایت سفیرفیلم قرار گرفت که امکان اکران آن برای دانش آموزان وجود داشت. البته همین مسئله نیز جنجال آفرید. برخی از سایت‌های ضدانقلاب از آن با عنوان «انتقام از انقلاب زن، زندگی، آزادی» یاد کردند و شبکه صدای آمریکا در ویژه برنامه‌ای با عنوان «ایکسونامی: نمایش فیلم‌های پورن در مدارس دخترانه» نسبت به آن واکنش داد.
مدت زمان مستند ایکسونامی
اولین نسخه مستند ایکسونامی، ۱۴۰ دقیقه بود که مدت زمان آن در ابتدا به ۱۲۰ دقیقه و پس از آن به ۱۰۵ دقیقه کاهش یافت و در اکران خصوصی برای تعدادی از خبرنگاران و تحلیل‌گران به نمایش درآمد اما نسخه ای که در حال حاضر در بستر VOD قابل نمایش است، ۹۶ دقیقه زمان دارد.
تعداد فصل‌های مستند ایکسونامی
از آنجا که حجم پژوهش انجام شده برای ساخت مستند ایکسونامی، فراتر از تولید یک مستند بوده، ما بقی این اطلاعات در کتابی به نام «انقلاب جنسی در خوابگاه» منتشر خواهد شد. از طرفی موضوعات مطرح شده در مستند ایکسونامی هر کدام می‌تواند سوژه ساخت یک مستند باشد؛ در نتیجه این موارد نیز در اختیار گروه دیگری قرار گرفت تا برای تولید مجموعه مستندهای لیبیدو از آن بهره بگیرند.
با این همه، مسئله قابل توجه اینجاست که در برخی منابع از مستند دیوارکش، با نام ایکسونامی ۳ یاد می‌شود اما بنا بر اطلاعات موجود در سایت سفیرفیلم، ایکسونامی تنها در یک اپیزود تولید شده که «XSunami: Memories of a Porn Star» نام دارد. این در حالی است که تهیه‌کننده و کارگردان این مستند، هر دو تا کنون از ساخت ایکسونامی ۲ و ۳ سخن گفته‌اند. اینک سؤال اینجاست؛ چه شد که سفیرفیلم از ساخت اپیزودهای بعدی مستند منصرف شد؟ و با در نظر گرفتن مستند دیوارکش به عنوان ایکسونامی ۳، تکلیف ایکسونامی ۲ چه می‌شود؟
در نگارش فیلمنامه این مستند، از زندگی و خاطرات میشل مارن (Michelle Maren)، بازیگر سابق فیلم‌های پورن، استفاده شده است. هر چند قرار بود میشل، خود راوی مستند باشد اما شرایط جسمانی اجازه این کار را به او نداد؛ بنابراین شیلا بورکت (Sheila Burkert) عهده‌دار نقش او در مقابل دوربین شد. گرچه این بازیگر نیز پس از یک روز فیلمبرداری، همکاری خود را با تیم سازنده قطع کرد.
همچنین طبق گفته عوامل سازنده، انتخاب راوی، یکی از چالش‌های گروه در مسیر تولید بوده است؛ چرا که صداپیشه‌های ایرانی حاضر به گویندگی از زبان یک پورن استار نبوده‌اند. در حال حاضربخش‌هایی از مستند ایکسونامی به زبان انگلیسی و دارای زیرنویس فارسی است و بقیه قسمت‌ها که متن فارسی دارد، توسط نسیم رفیعی گویندگی شده است. نسخه بین‌الملل این مستند نیز با حذف بخش‌های مربوط به ایران، به زبان‌های انگلیسی، روسی، ایتالیایی و آلمانی تهیه شده است.[۱]
عوامل
- نویسنده و کارگردان: محسن آقایی
- تهیه‌کننده: محمدرضا بورونی
- پژوهشگر: محسن آقایی، سید کمیل حسینی، علی پورمؤمن، محمدعلی صادقی
- تدوین: محسن آقایی، علی پورمؤمن، علیرضا صمدی
- بازیگر: شیلا بورکت
- گوینده متن: نسیم رفیعی
پانویس
- ↑ «معرفی و بررسی مستند ایکسونامی». ۸ اسفند ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۳ تیر ۱۴۰۳.
- تدوینگریهای علی پورمؤمن
- تدوینگریهای علیرضا صمدی
- تدوینگریهای محسن آقایی
- تهیهکنندگیهای محمدرضا برونی
- صداپیشگیهای نسیم رفیعی
- فیلم‌های ۱۳۹۸
- فیلم‌های اجتماعی ایرانی
- فیلم‌های با موضوع ایالات متحده آمریکا
- فیلم‌های با موضوع پورن
- فیلم‌های به زبان فارسی
- فیلم‌های مؤسسه سفیر فیلم
- فیلم‌های مستند ایرانی
- کارگردانیهای محسن آقایی
- نویسندگیهای محسن آقایی
- مقالات که نوع کلی آن‌ها مشخص نشده است