«باغ کیانوش» اقتباس از کتابی به همین نام است که در زمان جنگ تحمیلی رخ می‌دهد. کمی درباره این اثر توضیح دهید.
«باغ کیانوش» اثری در ژانر نوجوان و فیلمی ماجراجویانه است. این اثر با توجه به زمان حال ساخته شده و آن‌گونه نیست که بگوییم فقط با مخاطب آن مقطع ارتباط برقرار می‌کند. گویش آدم‌ها بومی نیست. سعی کردیم فضا را خیلی نزدیک‌تر به مخاطب امروزی کنیم. اتفاقات رخ داده شده آن مقطع بر اساس واقعیت است. قصه را با یک سری المان‌ها امروزی‌تر کردم تا مخاطب امروزی ما یعنی قشر کودک و نوجوان بتوانند با فیلمم ارتباط برقرار کند.
سوژه اولیه نخستین ساخته سینمایی‌تان از کجا آمد؟
در مقطعی روی طرح سریالی کار می‌کردم که کتاب «باغ کیانوش» از سوی بچه‌های باشگاه فیلم سوره به من معرفی شد. آن را مطالعه کردم. اتفاقی در کتاب رخ می‌داد که قابلیت قصه‌گویی بالایی دارد و هول محور آن، اتفاقات دیگری هم رقم می‌خورد. در نهایت شروع به کار کردم و فیلم ساخته شد.
این قصه چه جذابیتی برای شما داشت که سبب شد از آن اقتباس کنید؟
در کتاب یک اتفاقی شهودی است که با توجه به آن یک سری کاراکتر اضافه کردم. فیلم ده بازیگر بچه با قصه مختص به خود را دارند. برای هر کدام از آن‌ها قصه جداگانه نوشتم و حتی نام آن‌ها را متناسب با قصه انتخاب کردم. ابتدا یک سیناپس اولیه ۵ صفحه‌ای از هر کدام از کاراکترها نوشتم. پایه این اتفاق این بود که قصه هر کدام از کاراکترها چطور می‌توانند در روایت ما دخیل باشد و به خط اصلی قصه کمک کند.
فیلمتان همان‌گونه که اشاره کردید ژانر کودک و نوجوان است و در ترکیب بازیگران از چهره‌های شناخته‌شده‌ای چون شهرام حقیقت‌دوست، علیرضا آرا، عباس جمشیدی‌فرد و ... در کنار بازیگران و استعدادهای نوجوان استفاده کردید، چطور به این ترکیب از بازیگران رسیدید؟
با توجه به قصه‌ها و فیلم‌نامه‌هایی که مختص به کاراکترهایم نوشتم از ۵۰۰ نوجوان تست گرفتم که ۱۰۰نفر آن‌ها غیرحضوری تست دادند. من در فرایند تست دادن تک‌تک آن‌ها حضور داشتم و در نهایت به یک تیم خوب رسیدم که یکی از دیگری بهتر بود. گرچه این اتفاق در این گروه سنی به شدت سخت بود. نماهای خارجی، شب، سرما داشتیم که آن‌ها تحمل کردند و بهترین خودشان را بازی کردند. درباره انتخاب بازیگران حرفه‌ای هم با توجه به کاراکتری که در فیلمنامه داشتم بررسی کردم و در نهایت به انتخاب دوستانی که اشاره کردید رسیدم که به نظرم انتخاب‌های درستی هستند. این برایم جذاب بود که آن‌ها برای کار نوجوان انگیزه داشتند. این انگیزه برایم مهم بود و اولویت داشت.
با توجه به اقتباسی بودن اثر، چقدر در اثر از تخیل استفاده کردید؟
قطعا خط اصلی قصه که برگرفته از کتاب است وفادارانه بود ولی درصد زیادی هم از تخیل استفاده شد. بخش‌هایی را که حس کردم می‌تواند به فضای قصه کمک کند، تخیل کردم و جاهایی هم احساس کردم اگر چیزی به آن اضافه کنم از بار دراماتیک آن کم می‌کند و از ریتم قصه می‌کاهد. اما به طور کلی خط اصلی قصه مبتی بر اتفاق اصلی کتاب پیش رفت.
از اینکه اولین ساخته بلند سینمایی‌تان در چهل‌ودومین جشنواره فیلم فجر حضور دارد چه حسی دارید؟
برای بسیاری از فیلمسازان ورود به جشنواره ملی کشور اهمیت دارد. اینکه شما بتوانید در سیل عظیم آثار تولیدی امسال جایی داشته باشی و فیلمت مورد قضاوت و نقد مخاطبان حرفه‌ای سینما قرار بگیرد، اتفاق ویژه‌ای است. به‌ویژه فیلم من که در ژانر نوجوان است. اتفاق خوب امسال در جشنواره این است که نگاه خوبی به این ژانر شده است. عموما سال‌های گذشته این نقد را داشتم که این ژانر زیاد دیده نمی‌شود ولی حس می‌کنم امسال به این ژانر توجه بیشتری شده است.
فکر می‌کنید فیلم شما جایزه دریافت کند؟
قطعا دوست دارم جایزه بگیرم. البته هدف ما دیدن فیلم توسط مخاطب است و اینکه خوششان بیاید و این برای ما برد است. در این میان اگر جایزه‌ای هم نصیب ما شود اتفاق ویژه‌ای است. ولی آنچه ناراحت‌کننده است نبود آرای مردمی است. بر این باورم که فیلم برای مردم ساخته می‌شود این اتفاق که مردم فیلم را می‌بینند اما نمی‌توانند هیچ نظری بدهد، حس خوبی ندارد.
این حضور در ادامه کارتان چقدر اثرگذار خواهد بود؟
از نظر انگیزه شخصی خیلی کمکم می‌کند. وقتی ببینم کارم دیده شده و به ژانری که انتخاب کردم توجه شده بی‌شک با انگیزه بیشتری به مسیر ادامه می‌دهم. فکر می‌کنم جشنواره فیلم فجر بهترین بستر برای این مهم است.
چه چالش‌هایی در مسیر تولید فیلمتان داشتید؟
در گذشته سابقه کار کودک را داشتم. آنچه در بچه‌ها مهم است صداقت آنهاست. برای همین از کارکردن با آن‌ها بیشتر لذت می‌برم. وقتی بچه‌ها سر صحنه بودند حال ما خیلی خوب بود. آن‌ها با خودشان انرژی به کار تزریق می‌کنند. فارغ از سطح توانایی بچه‌ها و خستگی‌شان که در یک کار بزرگسال چالش جدی به حساب می‌آید، در این کار و همکاری با بچه‌ها چالش خاصی نداشتم.
در پایان چه صحبتی دارید؟
فکر می‌کنم ناگفته‌ها درباره ژانر کودک و نوجوان زیاد است از مسئولان جشنواره تقاضا دارم نگاه ویژه‌تری به این ژانر داشته باشند و به این آثار کمک کنند. واقعیت این است که خوراک برای این قشر کودک و نوجوان کم است. آن‌ها سمت تولیدات خارجی می‌روند بنابراین باید سرمایه‌گذاری جدی در این ژانر صورت پذیرد تا اتفاق‌های بهتری بیفتد و بتوانیم مخاطب داخلی را جذب کنیم.[۵]
باغ کیانوش (فیلم)
 | |
| کارگردان | رضا کشاورز حداد |
|---|---|
| تهیه‌کننده | محمد جواد موحد |
| نویسنده | رضا کشاورز حداد |
| بازیگران | شهرام حقیقت‌دوست علیرضا آرا مجید پتکی عباس جمشیدی‌فر مهدیه نساج لادن ژافه وند مهدی فریضه |
| موسیقی | بامداد افشار |
| تدوین | سیاوش کردجان |
| مجری طرح | محمد گودرزی |
| فیلمبرداری | مرتضی هدایی |
| انتشار | بهمن ۱۴۰۲ (چهل و دومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر |
| استودیو | کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان سازمان سینمایی سوره |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
باغ کیانوش فیلم ایرانی به کارگردانی و نویسندگی رضا کشاورز حداد و تهیه‌کنندگی محمد جواد موحد محصول سال ۱۴۰۲ است. این فیلم نخستین بار در چهل و دومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر اکران شد.[۱][۲]
داستان
داستان این فیلم از رمانی با همین نام اقتباس شده‌است.[۳] حمزه و عباس تصمیم می‌گیرند در روز جشن ازدواج پسر کیانوش به باغ او دستبرد بزنند. این ماجرا با سقوط یک هواپیمای بمب‌افکن عراقی در نزدیکی باغ هم‌زمان می‌شود. سقوط هواپیما و ورود خلبان آن به باغ کیانوش ماجراهایی را رقم می‌زند.[۴]
درباره فیلم
باغ کیانوش روایتی ماجراجویانه از واقعه‌ای در دهه ۶۰ دارد که داستان آن اقتباسی از کتابی با همین نام از تولیدات کانون پرورش فکری است. داستان زمان در زمان جنگ تحمیلی ایران و عراق در روستایی از توابع شهر همدان اتفاق می افتد. این فیلم محصول مشترک باشگاه فیلم سوره و کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان است که فیلم نامه آن را رضا کشاورز حداد نوشته است؛ یکی از هنرجویان قدیمی باشگاه فیلم سوره که در مسیر رشد باشگاه نخستین فیلم بلند سینمایی خود را کارگردانی کرد. این فیلم به چهل و دومین جشنواره فیلم فجر راه پیدا کرد و بااستقبال مخاطبان همراه شد.
درباره کارگردان
رضا کشاورز حداد که نخستین تجربه کارگردانی سینمایی خود را پشت سر می‌گذارد، پیش از این چند فیلم کوتاه از جمله «تریبون»، «تعمیرکار»، «ناهارترین»، «ترسناک نیست»، «هیئت همراه»، «مداد رنگی»، «تکیه‌گاه»، «هدیه»، «آخرشه» و… را تولید کرده که عمدتا در ژانر کودک و نوجوان بودند. باغ کیانوش اولین تجربه کارگردانی بلند سینمایی او با استفاده از یک فیلمنامه اقتباسی تولید شده است.
جوایز و افتخارات
باغ کیانوش سیمرغ بلورین و دیپلم افتخار بهترین دستاورد فنی و هنری فیلم اول و همچنین جایزه ویژه «آرمان» را از جشنواره فجر ۴۲ کسب کرد. «باغ کیانوش با داستان‌پردازی متفاوت خود و خلق یک جهان نوجوانانه‌ی کمتر تجربه شده در سینمای ایران به پدیده فجر ۴۲ تبدیل شد و تحسین منتقدان را برانگیخت.
گفتاورد
احسان ناظم‌بکایی: اقتباس، نجات‌دهنده سینمای ماست و باغ کیانوش بار دیگر این مساله را اثبات کرد. فیلم، اقتباسی از کتابی به همین نام اثر علی اصغر عزتی پاک است که توسط کانون پرورش فکری کودک و نوجوان منتشر شده و جالب و قابل تقدیر اینکه توسط همین نهاد هم نسخه سینمایی آن را ساخته‌اند. پشتوانه و اصالت کانون پرورش فکری نقش مهمی در استحکام فیلم دارد و سازندگان به همین پشتوانه توانسته‌اند بازی خوبی از بچه‌ها بگیرند. همه چیز در این فیلم به اندازه است؛ خنده، هراس، ناراحتی، حسرت و… حتی ورود فضای انیمیشنی برای تعریف خاطرات جنگ به خوبی چیدمان شده است. بازی شهرام حقیقت‌دوست و عباس جمشیدی‌فر هم در کنار بچه‌های ریز و درشت فیلم، ریتم مناسبی دارد. نهایتاً باغ کیانوش از معدود فیلم‌های روپای جشنواره امسال است.
سعیده نیک‌اختر:باغ کیانوش دستاورد خوب جشنواره چهل و دوم است. جالب است که امسال فیلم اولی‌ها خوب درخشیدند. هر سال قبل از شروع جشنواره با دیدن اسامی، گمانه‌زنی‌هایی درباره فیلم‌ها به وجود می‌آید و اغلب از نبودن بعضی اسامی دلگیر می‌شویم. گاهی هم به اسامی ناشناخته ایمان می‌آوریم و امیدوار می‌شویم. رضا کشاورز حداد یکی از آنهاست. در فیلم اولش که با حمایت کانون پرورش فکری نوجوانان ساخته شده، قدمش را محکم گذاشت. فیلمنامه‌اش را از کتابی به همین اسم از کتاب باغ کیانوش محمدجواد موحد اقتباس کرد و آن را دراماتیزه کرد و به آن شاخ و برگ داد. خوب هم جواب گرفت.
باغ کیانوش غیر از متنی که خوب ساخته و پرداخته شده، کارگردانی خوبی هم دارد. بازی گرفتن از نوجوانان ۱۰ الی ۱۵ساله کار دشواریست و هدایت‌شان زمان و حوصله زیادی می‌خواهد. یکدست کردن بازی‌ها هم به نوبه خود سخت است و صبر و همت بالا می‌طلبد. فیلم حداد، ریتم خوبی هم دارد و تا آخر آن را حفظ می‌کند معلوم است تدوینگرش روی پلانها تعصب نداشته و خوب آن را قیچی‌کاری کرده است. فیلمی که در حاشیه جنگ ساخته شده ولی خشن و تلخ نیست و دست آخر ماییم که پیروز میدانیم. باغ کیانوش مناسب نوجوانان و رویاپردازیهای این سن است و مخاطبانش می‌توانند خودشان را در فیلم حس کنند و اعتماد به نفس‌شان را تقویت کنند. هم در خودش معما دارد، هم توانمندی‌های این سن را نشان می‌دهد و هم به خانواده و آرمانهای ملی توجه دارد.
رضا کشاورز حداد، کارگردان: این فیلم مدیون این بچه‌هاست و این بازیگران از بین ۵۰۰ کودک انتخاب شدند. به جرات می‌توانم بگویم که از جمله ۱۰ فرد برتر سینمای کودک خواهند بود. به یاد دارم روی یک متن سریال کار می‌کردم که محمدجواد موحد کتاب «باغ کیانوش» را به من پیشنهاد داد. احساس کردم خط داستانی کتاب ظرفیت ساخت فیلم را دارد. قصه کتاب، داستان دهه شصتی‌ای و برای نوجوانان است.
ما مقداری هم تخیل به داستان «باغ کیانوش» اضافه کردیم و خروجی اش همین شد که امروز در فیلم تماشا کردید. بیشتر کتاب‌ها قابلیت اقتباس دارند. من می‌توانم بگویم به کتاب «باغ کیانوش» وفادار بودم اما درصدش را نمی‌توانم بگویم. در هر حال، مقدار زیادی از تخیل هم به خط داستان اضافه شده است. من از اول می‌خواستم با میلاد محمدی برای بخش انیمیشن همکاری کنم. من و ایشان پس از کلی صحبت به این فرم رسیدیم. درباره زمان فیلم نیز باید بگویم که آن را کوتاه کردیم و از نظرم تدوین بسیار خوب انجام شده است.
محمدجواد موحد، تهیه‌کننده: فیلم دیدن در این سالن هم سخت و هم لذتبخش است که امیدوارم حاصل تلاش همکاران ما در این فیلم مورد توجه شما قرار گرفته باشد. وی در ادامه فرآیند شکل‌گیری باشگاه فیلم سوره را مرور کرد که دست به معرفی استعدادهای جوان زده است. سال گذشته تصمیم گرفتیم یک فیلم سینمایی کلید بزنیم که برای این مساله به کتاب «باغ کیانوش» رسیدیم و پس از آن به فیلمش. سپس پیش تولید شروع و طی چند ماه، بالاخره فیلم ساخته شد. ناگفته نماند که این فیلم‌ها برای نوجوانان ساخته شده است.
کتاب «باغ کیانوش» را که انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان منتشر کرده است، سال ۱۳۹۶ خواندیم. زمانی با قابلیت‌های آقای کشاورز حداد کارگردان اثر را دیدیم، تصمیم به ساخت این اثر گرفتیم. «باغ کیانوش» اثری از کارگردان و تهیه‌کننده فیلم اولی در حوزه سینمای بلند داستانی است که باید بگویم پروژه بسیار دشواری بود. باید از حوزه هنری و سازمان سینمایی سوره و همچنین کانون پرورش فکری که در تولید این اثر و مشارکت در ساخت آن نقش داشتند، تشکر کنم.
ما فیلمی ساختیم که بسیاری از کودکان و نوجوانان برای تماشای آن می‌روند و واقعا می‌توانستیم در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر باشیم. اول که فهمیدیم برای فیلم اولی‌ها بخش نگاه نو گذاشتند، خوشحال شدیم اما پس از آن فهمیدیم که انگار این بخش طراحی شده که حق فیلم اولی‌ها ضایع شود. نه تنها حق فیلم ما، بلکه احساس می‌کنم حق فیلم‌های دیگری همچون «بی‌بدن» و «آپاراتچی» نیز ضایع شده است. از این تریبون باید بگویم که اجازه ندهید حق فیلمسازان جوان پایمال شود.
میلاد محمدی، طراح و کارگردان انیمیشن: این پروژه اثری خلاقانه است و در جریان تولید آن، به ۳ شیوه انیمیشن رسیدیم که در فیلم می‌بینید. «باغ کیانوش» تجربه جذاب و مهیج و همچین خلاقیت در سراسر فیلم جاری بوده است.
سیاوش کردجان، تدوینگر: باغ کیانوش پروژه سخت و سنگین و نسخه کامل شده در ابتدا ۱۲۷ دقیقه بود که برای اکران در جشنواره آن را باید بسیار کوتاه کردیم. در حقیقت نسخه فعلی نیم ساعت کوتاه شده است. از نظرم، سینمای ایران ملات داستانی اندازه ۱۲۰ دقیقه را ندارد و فکر می‌کنم ریتم این فیلم کند نیست.
عباس جمشیدی‌فر، بازیگر: یکی از دغدغه‌هایم کارهای کودک و نوجوان به ویژه نوجوان است و تا‌کنون حدود ۸۰۰ اجرا برای کودک و نوجوان داشته‌ام. متاسفانه ما درباره بحث نوجوانانمان هیچ برنامه‌ریزی نداریم. این فیلم درباره ترس و غلبه نوجوانی بر ترسش است. این مساله در فیلم مرا جذب کرد؛ چرا که من نیز در نوجوانی با ترس‌هایی مواجه بودم و در آن زمان آگاهی‌دهی درباره این موضوع وجود نداشت. از نظرم، طرح این مساله در فیلم «باغ کیانوش» بسیار قابل تامل بود.
مجید پتکی، بازیگر: من هم در خانه نوجوانی دارم و به همین دلیل این نسل برایم دغدغه است. زمان فیلمبرداری، هوا بسیار سرد بود و بازیگران نوجوانان ما در سرمای سخت زمستان همدان با عشق کار می‌کردند.
حسین بشاش‌بافکر، صدابردار: کار کردن با بچه‌ها سختی خاص خود را دارد؛ اما خوشبختانه بچه‌های پروژه به اندازه‌ای باهوش بودند که ما دچار مشکل نشدیم و کارها خوب و درست پیش رفت.
پانویس
- ↑ «لوگو «باغ کیانوش» منتشر شد/ فیلمی نوجوان‌محور با رگه‌های فانتزی». خبرگزاری مهر.
- ↑ «فیلم سینمایی «باغ کیانوش» کلید خورد». فارس.
- ↑ «شهرام حقیقت‌دوست با «باغ کیانوش» به فجر می‌رسد». ایسنا.
- ↑ «دربارهٔ فیلم‌های «فجر ۴۲» چه میدانیم؟». سایت رسمی جشنواره فیلم فجر.
- ↑ «فرهنگ‌وهنرسینما و تئاترگفت‌وگو با رضا کشاورز حداد، نویسنده و کارگردان «باغ کیانوش»». ۱۵ بهمن ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲ خرداد ۱۴۰۳.