بهت میاد (مستند)
 پوستر فیلم | |
| نام فیلم | بهت میاد |
|---|---|
| موضوع | سید مد و پوشش از ۲۰۰۰ سال قبل در ایران |
| سبک | مستند |
| کارگردان | محمدحسن یادگاری |
| نویسنده | محمدحسن یادگاری |
| صداپیشگان | مریم مهمان‌دوست |
| فیلمبرداری | منصور حیدری |
| شرکت/سازمان تولیدکننده | مرکز مستند سوره |
| زمان | ۴۸ دقیقه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
بهت میاد (تولید ۱۳۹۶) روایتی تاریخی از سیر تحول مد، پوشش و آرایش از ۲۰۰۰ سال قبل از میلاد در ایران را مورد بررسی قرار داده و به معضلات و چالش‌های پیش روی جامعه امروز می پردازد. مستند «بهت میاد» فیلمی با موضوع زیبایی و پوشش است که تلاش دارد ضمن معرفی نوع پوشش در هر دوره، به این سوال پاسخ بدهد که تعریف درست زیبایی چیست؟ پرداختن به موضوعاتی مانند مد، نوع لباس مردم در هر دوره در تاریخ معاصر ایران و پوشش امروزی که هویت ایرانی را کمرنگ کرده است. به گفته کارگردان و پژوهش‌گر کار، این مستند پژوهش گسترده‌ای بر موضوع مد و تاریخچه پوشش در ایران داشته و تلاش کرده است تا مدل مواجهه‌ی جامعه‌ی ایرانی و به ویژه زنان را با مسئله‌ی پوشش به تصویر بکشد.
این مستند را مرکز مستند سوره به کاگردانی محمدحسن یادگاری و با تهیه کنندگی یوسف نادری‌منش در ۴۸ دقیقه تولید کرده است. این مستند در هشتمین جشنواره مردمی فیلم عمار اکران شده است.
رونمایی از این مستند در تاریخ ۱۳ آذر ۱۳۹۶ با حضور حمید قبادی، دبیر کارگروه ساماندهی مد و لباس کشور و مسعود کوثری از اساتید دانشگاه برگزار شد.[۱]
درباره مستند
مستند بهت میاد، روایتی تاریخی از جریان مد و آرایش در جامعۀ ایرانی است که تغییرات ایجاد شده در این حوزه را در گذر زمان بیان می‌کند. راوی مستند با افرادی به مصاحبه پرداخته که تاکنون کسی به‌دنبال آنها نرفته است. همچنین گفتوگو با آرایشگرهای زمان شاه از ویژگی‌های این مستند است. در این اثر از چگونگی تغییر سلیقۀ زنان پرسش به میان آمده است. علاوه بر این، مستند سراغ مدلینگ‌ها، پزشکان جراحی زیبایی و معلمان ورزشی که تمرین‌های لاغری می‌دهند، رفته است. دوربین این مستند به مکان‌هایی قدم نهاده که تاکنون هیچ دوربینی به این مکان‌ها نرفته است.
مستند «بهت میاد» فیلمی با موضوع زیبایی و پوشش است که تلاش دارد ضمن معرفی نوع پوشش در هر دوره، به این سوال پاسخ بدهد که تعریف درست زیبایی چیست؟ پرداختن به موضوعاتی مانند مد، نوع لباس مردم در هر دوره در تاریخ معاصر ایران و پوشش امروزی که هویت ایرانی را کمرنگ کرده است در جهت پاسخ به سوال بالا است. به گفته کارگردان و پژوهش‌گر کار، این مستند پژوهش گسترده‌ای بر موضوع مد و تاریخچه پوشش در ایران دارد و تلاش می‌کند تا مدل مواجهه‌ی جامعه‌ی ایرانی و به ویژه زنان را با مسئله‌ی پوشش به تصویر بکشد.
کارگردان مستند «بهت میاد» معتقد است این فیلم بسیار پژوهش محور است و می‌تواند آن را به راحتی تبدیل به کتاب کند. او می‌گوید موضوعی را بررسی کرده که هیچ پژوهش مدونی درباره آن انجام نشده است[۲].
گفتاورد
در روند مستند با معضلاتی روبه‌رو می‌شویم که به صورت سریع بیان شده و رد می‌شوند در حالی که شاید فرصت برای پاسخ جامع به آن هم نرسد. به نظر می‌رسد که فیلم برای بیان موضوعات متنوع، نیازمند وقت بیش‌تری بوده است و فیلم باید در چندین قسمت ساخته می‌شد.
یادگاری: موضوع فیلم پیچیدگی‌های زیادی دارد و شاید ده‌ها المان وجود دارد که می‌تواند بر آن تاثیرگذار باشد. ممکن است عوامل مختلفی وجود داشته باشد که هر کدام سهمی در شرایط امروز ما داشته باشد. این را قبول دارم که در یک فیلم یک ساعته نمی‌توان حجم زیادی از اطلاعات را منتقل کرد اما باید نقاط عطف گزیده را انتخاب کنیم و به آنان بپردازیم. یک زمان هست که مدل مو پررنگ شده است و یک زمان است که مدل لباس پر رنگ شده و یا زمانی جراحی زیبایی مورد توجه قرار گرفته است. سعی کردیم تا کلیدهای اصلی را برداریم و کار را بسازیم. ما از ابتدا گفته بودیم که چنین موضوعی باید در چند قسمت ساخته شود اما به دلیل مشکل مالی امکان‌پذیر نبود. من در ابتدا این مستند را ۳ قسمتی نوشته بودم.
حمایت صدا و سیما از ساخت و پخش این مستند چگونه بود؟ به نظر می‌رسد که اولین جایی که این مستند را می‌تواند اکران کند، رسانه ملی است. آیا برای این کار تماسی با شما گرفته شد؟
یادگاری: فرق مستند با فیلم داستانی در این است که فیلم مستند واقعیت پیرامونی جامعه را نشان می‌دهد. ما نمی‌توانیم چشمانمان را بر روی خیلی از واقعیت‌های جامعه‌مان ببندیم. اکنون شبکه مستند بعضی از خط قرمزها را کنار گذاشته و این خوب است چرا که باعث می‌شود مسائل به صورت واقعی‌تر دیده بشود. فیلم ما محدودیت زیادی دارد اما اینطور هم نیست که نشود آن را نمایش داد. فیلم جسارت زیادی دارد و فرم خوبی هم به کار گرفته شده است. به نظرم صدا و سیما با جامعه فاصله دارد و پخش چنین فیلم‌هایی برایش غیرطبیعی است اما این‌ها چیزهایی است که ما در هر روز در اطراف خودمان می‌بینیم. این‌ها موضوعاتی است که در محل کار، دانشگاه، خیابان و ... دیده می‌شود. وظیفه‌ی من به عنوان مستندساز ساخت فیلم و هشدار درباره‌ی این موضوع است.
حدود ۳ هفته است که از رونمایی این مستند گذشته و فروش اینترنتی را در این ایام آغاز کردید. میزان فروش فیلم و بازخوردها چه طور بود؟
یادگاری: شروع فروش فیلم در اینترنت بسیار خوب بود و بسیار فروخت. در سایت سینما مارکت و در ۲ روز اول، توانست به عنوان پر فروش‌ترین فیلم هفته شناخته بشود. البته دقیق‌تر این را باید از تهیه‌کننده پرسید. باید بگویم که در حوزه زنان، برنامه درست پژوهشی دقیق نداشتیم که بتواند زنان و دختران را تحت تاثیر قرار بدهد. جامعه مخاطب هدف این فیلم، دختران جوان و خانم‌های جوان ۱۵ تا ۲۵ سال است که البته تعدادشان کم نیست. بنابراین، با توجه به این که تاکنون کاری با این وسعت پژوهشی در این حوزه نداشتیم، بسیار مورد توجه قرار گرفت.
البته این را رو راست باید بگویم که پژوهش‌هایی که در این حوزه تاکنون انجام شده است یا افراطی بوده و یا تفریط داشته است. چند وقت قبل برنامه «از لاک جیغ تا خدا» در تلویزیون پخش شد. من قائل به آن برنامه‌ها نیستم چرا که مخاطب شناسی خاصی در آن صورت نگرفته است. همچنین استدلال‌هایی که برای موضوع حجاب آورده شده است، کاملا حسی است و حس هم منطق نیست. هیچ وقت اندیشه‌ای در پشت آن نیست که بداند چه مخاطبی، چه حرفی و چه نکته‌ای را باید بگوید.
در روند پژوهش این کار، مخاطب‌مان را شناختیم، با عرف جامعه آشنا شدیم؛ در حقیقت به درستی متوجه شدیم که چه موضوعی را در کجا و چگونه باید بگوییم. برای مثال، چند سال پیش، کلیپی را به مناسبت عید نوروز با عنوان «به ایران خوش آمدید» پخش کردیم. در آن موقع و در حالی که تلگرام و فضای مجازی به این قدرت وجود نداشت، چیزی حدود ۶۰۰ هزار بازدید از این کلیپ را داشتیم در حالی که خودمان حدود ۲۰۰ هزار بازدید را تخمین زده بودیم. ما این تجربه را داشتیم که چه حرفی را در چه شرایطی و به چه مخاطبی باید بگوییم. شاید کار پیچیده‌ای نباشد اما فهم همین موضوع بخش زیادی از مستندسازی است.
بعد از رونمایی فیلم و فروش اینترنتی آن، کامنت‌های بسیار زیادی برای من آمد. از میان آن نظراتی که خواندم و افرادی که به من مراجعه کردند، صحبت‌های موافق و مخالفی را مطرح می‌کردند. باید بگویم که از آنجایی که در این حوزه، کار زیادی صورت نگرفته است، این مستند و پژوهش آن بسیار غنیمت شمرده می‌شود. البته این را هم بگویم که نگاه منصفانه ملاک است، نه نگاه افراطی. من مستند «انقلاب جنسی» را قبول ندارم چرا که کپی برداری از چند مستند خارجی است. همچنین به مستند «پول و پورن» به تعبیری نقد دارم. به نظرم خیلی راحت نمی‌توانیم راجع به این موضوع صحبت کنیم. چرا که ادبیات سخن فرق دارد. از آنجا که در این فیلم‌ها کار پژوهشی جامعه‌شناسانه صورت نمی‌گیرد، این قدر راحت با آن برخورد می‌کنند.
از نظر فرمی نمی‌گویم که فیلم «بهت میاد» خیلی عالی است بلکه از نظر فرمی، به این کار نمره متوسط رو به پایین می‌دهم اما از نظر محتوا نمره بالایی به آن می‌دهم. به نظرم فیلم مستند هم همین محتوا است. اگر هدف آموزش و ارتقای سواد فرهنگی و اجتماعی و رسانه‌ای باشد، به این کار نمره خیلی خوبی می‌دهم. این فیلم باید در تک تک دبیرستان‌های دخترانه پخش بشود. همسر من معلم دبیرستان است و از او می‌شنوم که چه اتفاقاتی در دبیرستان‌ها رخ می‌دهد. اولین کار پژوهشی ما مربوط به یک صوت است که در آن ۸ دختر دبیرستانی نشسته‌اند و توضیح دادند که سلیقه‌شان راجع به زیبایی، حجاب و آرایش چیست. در حقیقت اولین ایده ساخت کار را از این صوت گرفتیم سپس مطالعات تاریخی و جامعه شناسی انجام دادیم و بقیه مراحل.
در پژوهش فیلم چه ملاحظاتی داشتید و چطور کار پژوهش را پیش بردید؟ چقدر می‌شود به این پژوهش اعتماد کرد؟
معصومی: پژوهش این فیلم در حدود ۵-۶ سال به طول انجامید. البته به کار خودمان نقد می‌کنیم اما خیلی از جاها سانسور شد. اما واقعیت این است که این پژوهش این قدر کامل و جامع است که می‌توانیم از آن یک سریال با این موضوع بیرون بیاوریم. نکته اصلی این است که ما از دختران مقطع راهنمایی و دبیرستان شروع کردیم و از در سنین مختلف، عقاید و نظرات را جمع‌آوری کردیم. همچنین وارد دانشگاه‌ها شدیم و نظر آنان را پرسیدیم. جالب است که من برای این که بتوانم به آرایش‌گری و ... پی ببرم یک دوره کامل آرایش‌گری را آموزش دیدم تا با گریم و مدلینگ و ... آشنا شوم.
ما با یک قشر خاص صحبت نکردیم. در حقیقت فقط به دنبال کسانی نرفتیم که حجاب کامل دارند یا بی حجاب هستند بلکه همه را دربر گرفتیم. مصاحبه‌های ما این گونه بود که با یک خانمی که هیچ اعتقادی به حجاب نداشت، صحبت کردیم و در مقابل با خانم‌هایی حجاب کامل داشتند هم گفتگو کردیم. به نظرم چیزی که خیلی در پژوهش این مستند مهم است این است که ما نمی‌توانیم بیاییم و بگوییم که صرفا یک پوشش اسلامی می‌خواهیم و یا صرفا یک پوشش ایرانی می‌خواهیم. ترکیب این دو با هم بهتر است و برای معرفی آن پژوهش‌هایی لازم بود که ما آن را انجام دادیم. به نظرم عوامل و دست‌اندرکاران باید ما را یاری کنند تا به یک پروژه مشترک دست پیدا کنیم و هدف آن این باشد که پوشش ایرانی اسلامی توام با هم را معرفی کنیم.
در روز رونمایی از مستند و پس از آن یک ایرادی به فیلم وارد کردند و گفتند که این گونه نیست و یک طرح پوشش ایرانی اسلامی به نام «شیما» داریم. این موضوع در حالی است که من تحقیق کردم و اگر این طرح وجود داشته باشد، با قیمت‌های عجیب و غریب در فروشگاه‌ها به فروش می‌رسد. مزون‌ها و فروشگاه‌هایی که این پوشش را ارائه می‌دهند، هزینه هنگفتی را دریافت می‌کنند. برای مثال یک مانتوی آن چیزی در حدود ۳ میلیون تومان به فروش می‌رسد که رقم بسیار بالایی است. اگر قرار باشد که طرحی این چنینی مطرح بشود و مزون‌هایی خاص لباس آن را بفروشند، باید اقداماتی صورت گیرد که به سطح عامه مردم و قدرت خرید آنان نزدیک بشود. جالب است که من تحقیق کردم و فقط ۵ مزون لباس در تهران وجود دارد که براساس طرح شیما لباس می‌فروشد. باید یک تیم تحقیقاتی شکل بگیرد تا این موضوع را بررسی کند. یکی از اهداف فیلم هم همین بود.[۳]
در ساخت این مستند مصاحبه‌های متعددی با افرادی که هم خاطرات تاریخی در این حوزه داشتند و هم آنهایی که مسئله مد و حجاب و آرایش یکی از مسائل اصلی آنها بود انجام شده است. ازجمله این افراد می توان به آرایشگرهای خانم، مدلینگ‌ها، پزشکان جراحی زیبایی و معلمان ورزشی که تمرین‌های لاغری می‌دهند، اشاره کرد.
این مستندساز ادامه داد: «بهت میاد» به موضوع مقلد و نه مولد بودن ما در تاریخ مد و پوشش اشاره دارد. ما در جریان تحقیق و پژوهش برای ساخت مستند به این موضوع رسیدیم و خط سوژه را پی گرفتیم تا در نهایت فیلم را ساختیم.
یادگاری خاطرنشان کرد: در هر دوره‌ای رسانه‌ها، عوامل اجتماعی مختلف، سیاست‌ها و قوانین در تغییر مد و حجاب مردم کشور، اثرگذار بودند. بر همین اساس، ایرانیان در دوره های زمانی صفویه و قبل‌تر از آن زمانی به وجود آورنده مد و زیبایی در جهان بودند اما بعد از دوران قاجار به مقلد در صنعت مد و حجاب تبدیل شدند.
وی اضافه کرد: در ساخت این مستند دوربین فیلمساز به جاهایی رفته که تا به حال هیچ دوربینی به این مکان ها وارد نشده است. در مستند «بهت میاد» با افرادی صحبت شده که تا به امروز امکان گفتوگو با آنها وجود نداشته است.
این مستندساز یادآور شد: مخاطبان اصلی مستند «بهت میاد» خانم‌ها و دختران دبیرستانی هستند. بر اساس خط داستانی این مستند اگر بدانیم چه ظاهری برای چه قشری مناسب است و چه کارکردی هم دارد به هر طریقی تن به هرگونه مد یا پوششی نمی دهیم.
یادگاری توضیح داد: مد در طول سالیان مختلف در صورت، لباس و حتی مدل موی مردم رخ می دهد و در ایران با توجه به اینکه در فضایی اسلامی قرار داریم مقداری هنجارها بر روی آن اثر گذار است و به دو دسته خوب و بد تقسیم می شود. در این مستند با چند آرایشگر زمان شاه هم گفتوگو کرده‌ایم. یکی از آنها توضیح می‌دهد که چگونه مدل موی یکی از خوانندگان زن محبوب دختران جوان ایرانی می‌شود.
وی تصریح کرد: تولید مستند «بهت میاد» شهریورماه سال قبل آغاز شد و به دلیل اینکه سوژه های خاصی را در اختیار داشتیم، هماهنگی های لازم و انجام مصاحبه در موقعیت های مورد نیاز زمان فراوانی را از ما گرفت. با توجه به این موضوع کار فیلمبرداری این مستند شش ماه طول کشید و تدوین آن نیز اخیرا به پایان رسید.
این مستندساز ادامه داد: «بهت میاد» در زمان 60 دقیقه، با حمایت حوزه هنری و به تهیه کنندگی یوسف نادری‌منش ساخته شده است.
یادگاری اظهار کرد: این مستند، دو بخش دارد که در قستمی از آن، به روایت تاریخی موضوع مد و لباس و دیگر قسمت آن، به رویدادهای کنونی این حوزه و آنچه که اطراف‌مان رخ می‌دهند، پرداختیم.
وی متذکر شد: متاسفانه از ساخت چنین مستندهای جنجالی حمایت‌های مالی مناسب و شایسته‌ای نمی‌شود. البته رسالت ما فیلمسازان کارکردن در این زمینه ها است اما به هر قیمتی هم نمی توان به فعالیت پرداخت.
این مستندساز با اشاره به ساخته دیگر خود گفت: اثر دیگر من مستند «فوتبال علیه دشمن» است که پروژه‌ای پژوهشی و راوی محور محسوب می‌شود. این کار، مستندی آرشیوی است که در آن، تاریخ فوتبال را از منظر اجتماعی و سیاسی مورد بررسی قرار دادیم.
یادگاری افزود: در مستند «فوتبال علیه دشمن» رشته فوتبال را از زمان قاجار به عنوان نخستین روزی که تعامل ایرانیان با این ورزش آغاز شد تا زمان فعلی نه به عنوان تفریح و سرگرمی بلکه به عنوان نمودی از هویت جمعی ایرانیان نشان داده شده است.
وی خاطرنشان کرد: بر اساس تحقیق هایی که تا امروز انجام دادیم فوتبال را آئینه تمام نمای جامعه می‌دانم که هم جامعه را در درون خود بروز می‌دهد و هم خودش نمودی از جامعه است.[۴]
پانویس
- ↑ «رونمایی از مستند "بهت میاد" با حضور قبادی». وبسایت هنرآنلاین. ۱۳ آذر ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۴ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «بهت میاد». دریافت‌شده در ۵ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «نقد و بررسی مستند «بهت میاد»». سینماپرس. ۱۰ دی ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۴ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «تهران: بهت میاد؟/ روایت آرایشگرهای زمان شاه از تغییر سلیقه دختران ایرانی». ۶ آبان ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۴ مرداد ۱۴۰۳.
پیوند به بیرون
فیلم‌های مستند به کارگردانی محمدحسن یادگاری فیلم‌های مستند ایرانی