بی‌آبان (مستند)

بی‌آبان

پوستر فیلم
نام فیلم	بی‌آبان
موضوع	خشکسالی خوزستان
سبک	مستند
کارگردان	سیدمصطفی موسوی‌تبار
تهیه‌کننده	سیدمصطفی موسوی‌تبار
نویسنده	سیدمصطفی موسوی‌تبار
موسیقی	عرفان قاسمی تبریزی
تدوین	حسین غفاری
صداپیشگان	سیدمصطفی موسوی‌تبار
فیلمبرداری	سیدمجتبی سیادت محمود احمدی هادی داوودآبادی جلال رحیمی سیدباقر موسوی
زمان	۶۹ دقیقه
کشور	ایران
زبان	فارسی

بی‌آبان (تولید ۱۴۰۰) مستندی است به کارگردانی و تهیه‌کنندگی سیدمصطفی موسوی‌تبار که داستان خشکسالی خوزستان را روایت و دلایل این بحران را پیگیری می‌کند.

این مستند در ۶۹ دقیقه تولید شده است.

دربارهٔ مستند

مستند «بی آبان» به کارگردانی و تهیه کنندگی سیدمصطفی موسوی‌تبار به بررسی میزان آب شیرین در کشور پرداخته و نشان می‌دهد چه مسائلی باعث کمبود آب شیرین و به خصوص خشکسالی استان خوزستان شده است.

اگرچه خشکسالی در بروز چالش کم‌آبی در استان خوزستان مؤثر بوده اما زنجیره‌ای از سوءمدیریت‌ها، تبعات خشکسالی را تشدید و شرایط را برای برخی از مردم استان بحرانی کرده است.

حدود ۱۵۰۰ روستا در استان خوزستان این روزها گرفتار در تنش آبی، شرایط سختی را سپری می‌کنند و حتی برای تأمین مصارف اب شرب دچار چالش جدی هستند؛ روستاهایی که دو سال قبل به دلیل بروز سیل، خسارات فراوانی را متحمل شدند. این تنش آبی، نه فقط ساکنان خوزستان بلکه محیط زیست استان را هم به شدت تحت تأثیر قرار داده است؛ در روزهای اخیر انتشار عکس‌هایی مبنی بر تلف شدن جانداران از بی‌آبی در تالاب بزرگ هورالعظیم، دوستداران محیط زیست را متأثر کرد.

مردم و رسانه‌های استانی معتقدند مسئولین استانی هیچگاه تقصیری را بر گردن نمی‌گیرند، کما اینکه سیل سال ۹۸ را نتیجه پربارش بودن ایام می‌دانستند و خشک‌سالی امسال را نتیجه کم‌بارش بودن امسال می‌دانند. بدیهی است که در کنار چالش خشکسالی، برخی بی‌تدبیری‌ها، فقدان ایده برای مدیریت منابع آبی و فرار از پاسخگویی مسئولان نقش مهمی در شکل‌گیری چالش فعلی استان خوزستان داشته است.

قطعاً خشکسالی بی‌سابقه امسال واقعیتی انکارناپذیر و از اصلی‌ترین دلایل ایجاد تنش آبی در خوزستان است. به گفته صادق ضیائیان مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سازمان هواشناسی کشور، میانگین بارندگی کل کشور از ابتدای سال زراعی (مهر ۹۹) تا ۱۴ تیر امسال ۱۳۰٫۵ میلیمتر ثبت شده، که ۵۳٫۲ درصد نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. در واقع طبق آمار امسال خشک‌ترین سال زراعی در ۵۰ سال اخیر است.

با این وجود این دلیل قانع‌کننده ای نیست که مسئولین تمام علت بحران‌های اخیر را خشکسالی بدانند. در این سال‌ها خشکسالی گریبان‌گیر بسیاری از کشورها از جمله کشورهای آفریقایی مثل غنا و مالی بوده است ولی ایجاد یک سیستم مدیریت جامع و یکپارچه مدیریت منابع آبی با اختیارات میان‌بخشی و فرا استانی راهگشا بوده است.

در تجربه کشورهای مذکور، تقسیم‌بندی‌ها براساس مرزهای هیدرولوژیکی نه تقسیمات استانی است. این راهبرد یکپارچه مدیریت منابع آب را در میان بخش‌ها و گروه‌های بهره‌بردار از سطح ملی تا استانی و کشوری هماهنگ می‌کند.

البته این تغییر ساختاری مدیریت منابع آب به تازگی در ایران ایجاد شده است و مدیران حوزه آبریز انتخاب شده‌اند و باید توجه داشت که تا عملی شدن نتایج تصمیمات، فاصله زیادی وجود دارد.

روح‌الله شمشیری و سیدمهدی صدرالساداتی محققان این مستند بوده‌اند.

گفتاورد

سیدمصطفی موسوی‌تبار کارگردان مستند «بی آبان» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری مهر دربارهٔ این اثر گفت:

این فیلم دربارهٔ نقص مدیریت منابع آب در ایران و آینده پژوهی داستان آب است، اینکه آب چه سرنوشتی را در ۵۰ سال آینده پیدا خواهد کرد. «بی آبان» با کشف کارگردان از مسافرت‌هایی که در نقاط مختلف ایران انجام می‌دهد، شروع می‌شود. در قسمت انتهایی فیلم هم کشف درونی مستندساز اتفاق می‌افتد که دیگر سفر را رها و شروع به فکر و بررسی، می‌کند و به جمع و بندی و نتیجه می‌رسد، در نهایت سیل سال ۹۸ پایان بخش روایت فیلم می‌شود.

وی افزود: حوالی سال ۹۵ بود مشغول ساخت مجموعه‌ای به نام «وطنم» بودم که دربارهٔ اقوام ایرانی بود و چند فاز داشت، بعد از آن می‌خواستم مستندی دربارهٔ صید مروارید در ایران بسازم برای این منظور چند هفته‌ای را در تایم صید مروارید به دریای جنوب رفتم اما هرچقدر سعی کردیم مروارید صید کنیم، نتوانستیم و این موضوع برایم جالب شد. در بررسی‌های علمی متوجه شدم زمانی که آب شیرین به دریا نمی‌ریزد کف دریا کاملاً سفید می‌شود. اگر توجه کرده باشید می‌بینید که دریاهای ما کاملاً کف کویری دارند و علت این موضوع نریختن آب شیرین است. این امر یکی از عواملی محسوب می‌شود که نه مروارید و نه خیلی از موارد دیگر در این دریا ایجاد نمی‌شود این موضوع برایم جالب شد، فهمیدم ما تمام مسیرهای آب شیرین به دریا را بسته‌ایم و این سدسازی که در این سال‌ها داشتیم باعث نابودی بسیاری از چیزها شده است.

موسوی‌تبار مطرح کرد: بخش عمده مشکل کمبود آب جنوب کشور به دلیل همین سدسازی‌های بی‌رویه است در مرتبه دوم هم آنچه باعث ایجاد چنین وضعیتی شده بحث انتقال آب است یعنی اگر ۲ عامل در مدیریت منابع آبی باعث شده باشد که ما خوزستان و بقیه استان‌ها را نابود کرده باشیم بحث سدسازی بی‌رویه و انتقال آب است.

این کارگردان اضافه کرد: مادامی که نخواهیم اتفاقی بیفتد، چیزی درست نمی‌شود و این اتفاق از مردم شروع می‌شود. خیلی سال است که خوزستان درگیر این مشکل است ولی ایجاد این کمپین‌ها در فضای مجازی باعث شد مردم هوشیار و متوجه شوند علت کمبود آب چیست. هورالعظیم که جزو ۶ تالاب اصلی ایران است از بین رفته است و این مردم هستند که باید این مطالبه گری را داشته باشند؛ یعنی ما باید از کسی که می‌خواهد مدیریت منابع آبی را به عهده بگیرد، بخواهیم که درست عمل کند. مافیای آب به واسطه سدسازی و صنایع پرآب چنین وضعیتی را پیش آورده‌اند. باید بخواهیم صنایعی که به جای کنار دریا در مرکز ایران ایجاد شده‌اند، به کنار دریا منتقل شوند.

وی در پایان مطرح کرد: اگر این اتفاق بیفتد انتقال آب به این گونه پیش نمی‌رود که آب خوزستان به اصفهان و آب اصفهان به یزد منتقل شود. درواقع در مدیریت منابع آب به گونه‌ای عمل می‌شود که جایی برای آبادانی جایی دیگر نابود می‌شود ولی بعد از ۲۰ سال می‌بینیم که هر ۲ جا نابود شده است.

پیوند به بیرون

• بی آبان
• بیست‌وچهارمین شب فیلم/ ۲۴ آذر۱۴۰۰ خورشیدی