تحریر الوسیله (کتاب)
 | |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | امام خمینی |
| موضوع | فقه |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دار العلم، موسسة النشر الاسلامي، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، م‍ک‍ت‍ب‍ه‌‌ال‍ع‍ل‍م‍ی‍ه‌الاس‍لام‍ی‍ه، م‍ک‍ت‍ب‍ه الاع‍ت‍م‍اد، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی |
| تاریخ نشر | ۱۳۷۹ش |
تَحریرُ الوَسيلَةِ، کتابی فقهی به زبان عربی از امام خمینی. این کتاب رساله فتوایی اوست و بر اساس کتاب وسیلة النجاة سید ابوالحسن اصفهانی تنظیم شده است. این کتاب اکثر ابواب فقهی و مسائل مورد نیاز را دربر دارد و در دو جلد به چاپ رسیده است. تحریر الوسیله به زبان فارسی، اردو و ترکی ترجمه شده و بر این کتاب شرح‌هایی نوشته‌اند که معروف‌ترین آن‌ها کتاب تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیله از محمد فاضل لنکرانی است. پرداختن به مباحث مستحدثه از امتیازات این کتاب است.
معرفی کتاب
تحریرالوسیله، جامعِ ابواب فقه به صورت غیراستدلالی است و اصطلاحات و نظریات دقیق فقهی در آن با عباراتی ساده بیان شده است. تحریرالوسیله حاشیه امام خمینی بر وسیلة النجاة تألیف سید ابوالحسن اصفهانی (متوفی ۱۳۶۵) است و وسیلة النجاة حاشیه اصفهانی بر ذخیرة الصالحین تألیف سید محمدکاظم طباطبایی یزدی (متوفی ۱۳۳۷ق) است.[۱] اصفهانی حواشی خود بر ذخیرة الصالحین را در متن آن وارد کرد و با افزودن مسائل بسیاری آن را وسیلة النجاة نامید. این کتاب اکثر ابواب فقهی و مسائل مُبتلابِه (مورد نیاز) را با نظمی دقیق در بر دارد و در دو مجلد به چاپ رسیده است.[۲]
تحریرالوسیله با مقدمه‌ای درباره ضرورت تقلید یا رعایت احتیاط توسط غیر مجتهد و پس از آن با مسائل مربوط به تقلید شروع شده و با خاتمه‌ای در باره مسائل مربوط به برخی از احکام شرعی،فقهی در ارتباط با زندگی در دیگر کرات و سیارات پایان یافته است. مسائل مربوط به تقلید ۳۴ مسأله است که نخستینش در باره جایز بودن عمل به احتیاط است هر چند لازمه‌اش تکرار یک عمل باشد. مسائل مرتبط با احکام شرعی در دیگر کرات ۶ مسأله است و آخرین مسأله‌اش در باره احکام بلوغ در دیگر کرات است.[۳]
تالیف و انتشار
امام خمینی که وسیلة النجاة را اثری مهم می‌دانست[۴] در دوران اقامت در قم بر آن حاشیه نگاشت.[۵] احترام نویسنده به مرجع وقت، سید حسین طباطبایی بروجردی (متوفای ۱۳۴۰ش)، مانع از چاپ و انتشار این اثر شد،[۶] اما بعد‌ها در نجف به طور جداگانه[۷] و چند بار نیز همراه با وسیلة النجاة به چاپ رسید.[۸] تبعید امام خمینی به شهر بورسای ترکیه در ۱۳۴۳ش فرصتی فراهم آورد تا نویسنده آن‌طور که خود می‌گوید[۹] امام خمینی پس از تبعید از ترکیه به عراق و اقامت در نجف، مسائل مربوط به حج، نماز جمعه، دفاع، امر به معروف و نهی از منکر، قضا، شهادات، قصاص و دیات و نیز بسیاری از مسائل مبتلابه را که در دوران اقامت در قم تدریس کرده بود،[۱۰] به تحریرالوسیله افزود.[۱۱]
چاپ و نشر
عواملی چون شهرت فقهی و ظلم ستیزی نویسنده، جامعیت کتاب و روانی متن آن و پاسخگویی به مسائل مورد نیاز موجب شد که مقلدان عرب زبان چاپ و تکثیر تحریرالوسیله را درخواست کنند. در پاسخ به این تقاضا، به دستور نویسنده، کتاب تلخیص شد و با عنوان زبدة الاحکام در دسترس عموم قرار گرفت. [۱۲] پس از چندی نیز همه تحریرالوسیله برای اولین بار توسط نصرالله خلخالی [۱۳] در نجف چاپ شد، [۱۴] ولی به کار بردن لقب «زعیم حوزه‌های علمیه» در پشت جلد آن، موجب شد که نویسنده با انتشار آن مخالفت کند تا اینکه این لقب را برداشتند و او با توزیع کتاب موافقت کرد. [۱۵] ممانعت حکومت پهلوی از انتشار آثار امام خمینی موجب شد که تحریرالوسیله بار‌ها در ایران با عناوینی چون کتاب الفقه و وسیلة النجاة چاپ و توزیع شود. [۱۶]
ترجمه‌ها و شرح‌ها
تحریرالوسیله چندین ترجمه و شرح دارد که مهم‌ترین آن‌ها بدین قرار است:
ترجمه‌ها
- ترجمه فارسی محمدباقر موسوی همدانی در چهار جلد؛
- ترجمه فارسی علی اسلامی و قاضی زاده زیرنظر محمد مؤمن قمی و سید حسن طاهری خرم‌آبادی در چهار جلد؛
- ترجمه فارسی بخش هایی از تحریرالوسیله به قلم عبدالکریم بی آزار شیرازی با اضافات در چهار جلد.[۱۷]
- در سال ۱۳۸۵ش از سوی دفتر قم موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ترجمه مصحح و روانی تدوین و توسط انتشارات عروج منتشر گردید.
- در سال ۱۹۹۶م معاونت امور بین الملل موسسه تنظیم و نشر آثارامام خمینی ترجمه این کتاب به زبان اردو را به همراه متن عربی آن منتشر نمود.
- تحریر الوسیله از سوی وابستگی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در استانبول و با همکاری موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی به زبان ترکی استانبولی منتشر شد.[۱۸]
شرح‌ها
- شرح محمد فاضل لنکرانی به نام تفصیل الشریعة فی شرح تحریرالوسیله که مبسوط ترین شرح آن بوده و تاکنون بیست و هشت جلد آن منتشر شده است، به گفته شارح[۱۹] بخشی از این شرح نیز در دوره تبعید وی نوشته شده است؛
- شرح ناصر مکارم شیرازی به نام انوارالفقاهه فی احکام العترة الطاهره که بخش حدود و تعزیرات و دیات آن به پایان رسیده است؛
- شرح سید مصطفی خمینی به نام مستند تحریرالوسیله در دو جلد؛این اثر در سال ۱۳۷۶ به مناسبت بیستمین سالگرد شهادت ایشان توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی منتشر شد.[۲۰]
- شرح احمد مطهری ساوجی به نام مستند تحریرالوسیله در شش جلد؛[۲۱]
- شرح هایی از فقها و مراجع دیگر چون حاج یوسف صانعی، محمد مؤمن قمی، محمدحسن احمدی فقیه یزدی، احمد سبط الشیخ انصاری، علی اکبر سیفی مازندرانی، عبدالنبی نمازی و زین العابدین احمدی زنجانی.[۲۲]
عالمانی چون مکارم شیرازی، فاضل لنکرانی، نوری همدانی، علوی گرگانی، یوسف صانعی، احمدی فقیه یزدی و ابوطالب تجلیل تبریزی نیز بر تحریرالوسیله حاشیه فتوایی نوشته اند.[۲۳]
همایش تحریرالوسیله
در ۵ بهمن سال ۱۳۹۱ «همایش تحریرالوسیله؛ شروح و تعلیقات» در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) در قم برگزار شد و در این همایش، از نرم افزار «تحریرالوسیله، شروح و تعلیقات» و نیز دوره ۲۸ جلدی تفصیل الشریعة؛ شرح و تفسیر تحریرالوسیله امام خمینی که توسط آیت الله فاضل لنکرانی به رشته تحریر درآمده بود رونمایی شد.[۲۴]
پانویس
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ج ۲۵، ص ۸۵.
- ↑ انصاری، «تألیفات و تقریرات امام خمینی»، ۱۳۷۸ش، ص ۲۰۵.
- ↑ خمینی، روح الله، تحریرالوسیله، ۱۳۶۸ش، ج۱، ص۷، ج۲، ص۶۱۰.
- ↑ رجوع کنید به پابه پای آفتاب، ج ۳، ص۲۰۹، به نقل از جعفر سبحانی
- ↑ رجوع کنید به امام خمینی، ج ۱، ص۶؛ پابه پای آفتاب، ج ۱، ص۲۶۶، به نقل از محمدرضا توسلی
- ↑ رجوع کنید به پابه پای آفتاب، ج ۳، ص۳۱۶، به نقل از حسن طاهری خرم آبادی
- ↑ الطهرانی، الذّریعة، ۱۴۰۸ق، ج۲۲، ص۱۵۲.
- ↑ انصاری، «تألیفات و تقریرات امام خمینی»، ۱۳۷۸ش، ص۲۰۲
- ↑ امام خمینی، همانجا
- ↑ پابه پای آفتاب، ج ۴، ص۱۳۶، به نقل از محمدحسن مرتضوی لنگرودی
- ↑ رجوع کنید به پابه پای آفتاب، ج ۱، ص۶۱، به نقل از احمد خمینی؛ استادی، ص۶۰
- ↑ استادی، «کتاب‌ها و آثار علمی امام خمینی»، ۱۳۷۰ش؛ پابه پای آفتاب، ج ۴، ص ۳۷ـ ۳۸، به نقل از عباسعلی عمید زنجانی
- ↑ عمید زنجانی، مصاحبه با مجله حوزه، شماره ۳۷ و ۳۸، ص۱۰۵.
- ↑ پابه پای آفتاب، ج ۳، ص ۱۶۶، به نقل از حمید روحانی
- ↑ پابه پای آفتاب، ج ۳، ص ۱۶۶، به نقل از حمید روحانی، ج ۴، ص ۹۵، به نقل از محمدحسن قدیری
- ↑ پابه پای آفتاب، ج ۱، ص ۶۱، به نقل از احمد خمینی
- ↑ انصاری، «تألیفات و تقریرات امام خمینی»، ۱۳۷۸ش، ص ۲۰۵ـ۲۰۶؛ استادی، «کتاب‌ها و آثار علمی امام خمینی »، ۱۳۷۰ش، ص ۶۱
- ↑ ترجمه کتاب "تحریر الوسیله" امام خمینی به ترکی استانبولی منتشر شد، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران.
- ↑ رجوع کنید به پابه پای آفتاب، ج ۴، ص ۷۰
- ↑ «تحریرالوسیله»، وبسایت سید حسن خمینی.
- ↑ انصاری، «تألیفات و تقریرات امام خمینی»، ۱۳۷۸ش، ص۲۰۶.
- ↑ انصاری، «تألیفات و تقریرات امام خمینی»، ۱۳۷۸ش، ص ۲۰۶ـ۲۰۷.
- ↑ انصاری، «تألیفات و تقریرات امام خمینی»، ۱۳۷۸ش، ص ۲۰۷.
- ↑ «همایش " تحریر الوسیله، شروح و تعلیقات" در قم برگزار شد»، خبرگزاری مهر.
منابع
- استادی، رضا، «کتاب‌ها و آثار علمی امام خمینی »، در مجله حضور، شماره ۱، خرداد ۱۳۷۰ش.
- الطهرانی، آقابزرگ، الذّریعة، ۱۴۰۸ق.
- انصاری، ناصرالدین، «تألیفات و تقریرات امام خمینی»، در مجله آینه پژوهش، سال ۱۰، شماره ۴، مهر و آبان ۱۳۷۸ش.
- پابه پای آفتاب: گفته‌ها و ناگفته‌ها از زندگی امام خمینی، گردآوری و تدوین امیررضا ستوده، تهران، نشر پنجره، ۱۳۷۳ش.
- خمینی، روح اللّه، تحریرالوسیله، بیروت ۱۴۰۷/ ۱۹۸۷.
- معرفت، محمدهادی، «مصاحبه با حضرت آیت اللّه محمدهادی معرفت»، مجله حوزه، سال ۶، شماره ۲، خرداد و تیر ۱۳۶۸ش.
- «ترجمه کتاب "تحریر الوسیله" امام خمینی به ترکی استانبولی منتشر شد»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، تاریخ درج مطلب: ۲۲ خرداد ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۳ش»۲
- «تحریرالوسیله»، وبسایت سید حسن خمینی، تاریخ درج مطلب: ۷ مهر ۱۳۹۰ش، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۳ش.
- «همایش " تحریر الوسیله، شروح و تعلیقات" در قم برگزار شد»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: ۵ بهمن ۱۳۹۱ش، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۳ش.
پیوند به بیرون
- تحریر الوسیله در دانشنامه جهان اسلام
- تحریر الوسیله در دانشنامه امام‌خمینی