جایزه ادبی مهرگان

جایزه ادبی مهرگان

پشتیبان مالی	شکوه فرگاه، اکرم طاهرپور و سودابه سلگی
تاریخ	مهر ماه هر سال
کشور	ایران
نخستین جایزه	۱۳۷۸

جایزه ادبی مهرگان یا جایزه مهرگان ادب جایزه‌ای است ادبی که همه ساله در ماه مهر برگزار می‌شود. مهرگان تنها جایزه غیردولتی است که در حوزه محیط زیست و علم نیز جایزه اهدا می‌کند.

پیشینه

اولین دورهٔ جایزه مهرگان در مهرماه سال ۱۳۷۸ با انتخاب بهترین رمان فارسی برگزار شد. در آن سال هفت نفر از منتقدان و صاحب‌نظران ادبیات معاصر ایران به عنوان نخستین هیئت داوران جایزه مهرگان ادب، تندیس مهرگان و جایزه نقدی یک میلیون تومانی آن را برای بهترین رمان فارسی به رمان «نیمه غایب» نوشته حسین سناپور اهدا کردند. در اولین دوره جایزه مهرگان ادب داستان بلند «تعلیق» نوشته محمد رحیم اخوت نیز لوح تقدیر مهرگان ادب را دریافت کرد.

جایزه مهرگان تا کنون در هفت بخش برگزار شده‌است: چهاربخش در زمینه ادبیات داستانی معاصر با عنوان «مهرگان ادب» و سه بخش در حوزه علم با عنوان «مهرگان محیط زیست».

در طول دو دهه برگزاری جایزه، بیش از پنجاه نفر از منتقدان و چهره‌های برجسته ادبی و علمی ایران هیئت داوران جایزه مهرگان را تشکیل داده‌اند و در این مدت حدود یکصد نفر از نویسندگان، پژوهشگران و فعالان محیط زیست به عنوان برگزیدگان جایزه معرفی شده‌اند.

جایزه مهرگان را از سال ۱۳۷۸ تا سال ۱۳۸۵ شرکت «پکا»، برگزار می‌کرد که یک شرکت تعاونی پخش و توزیع متشکل از ناشران برجسته کشور بود. اما از سال ۱۳۸۵ که پکا تعطیل شد، این جایزه به صورت مستقل و با دبیری علیرضا زرگر (مدیرعامل سابق پکا) و با حمایت مالی شکوه فرگاه، اکرم طاهرپور و سودابه سلگی برگزار می‌شود.

جوایز برگزیدگان مهرگان

جوایز مهرگان در سه نوع ارائه می‌شوند:

1. تندیس مهرگان، جایزه نقدی و لوح تقدیر برای برگزیده اصلی
2. لوح تحسین هیئت داوران برای برگزیدگان دوم و سوم
3. لوح تقدیر برای یک یا دو نویسنده راه یافته به مرحله نهایی

بخش‌های جایزه

جایزه مهرگان در حال حاضر در دو حوزه ادب و علم و در بخش‌های زیر برگزار می‌شود:

• مهرگان ادب برای «بهترین رمان»
• مهرگان ادب برای «بهترین مجموعه داستان کوتاه»
• مهرگان ادب برای «یک عمر تلاش در عرصه نوشتن»
• مهرگان ادب برای «بهترین رمان نوجوان»
• مهرگان علم (علم برای همه) برای «بهترین کتاب» در عرصه محیط زیست
• مهرگان علم برای «برترین تشکل مردم‌نهاد» در عرصه محیط زیست و حیات وحش
• مهرگان علم برای «یک عمر تلاش در عرصه محیط زیست» به شخصیت برجسته و تأثیرگذار

- افزوده شدن بخش‌های جدید به حوزه‌های ادب و علم و نیز اهدای جایزه مهرگان در حوزه هنر در برنامه اجرایی دبیرخانه جایزه مهرگان قرار دارد.

حامیان

هزینه‌های عمومی و اجرایی جایزه از سوی بنیان‌گذار و مدیر مسؤول جایزه مهرگان تأمین می‌شود. در سال‌های برگزاری جایزه فرهیختگانی ادب‌پرور و دوستدار علم و محیط زیست با کمک‌های مالی خود به برگزاری جایزه مهرگان علم و ادب یاری رسانده‌اند:

- خانم شکوه فرگاه بانی مهرگان ادب و اهداکننده مبلغ نقدی جایزه مهرگان ادب، بخش رمان در سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۵

- خانم اکرم طاهرپور اهداکننده مبلغ نقدی جایزه مهرگان علم (محیط زیست) در سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۵

- خانم سودابه سلگی اهداکننده مبلغ نقدی جایزه مهرگان ادب (در دو بخش) از سال ۱۳۸۵ تا کنون

- آقای امیر زرگر حامی مالی بخشی از هزینه‌های برگزاری جایزه مهرگان در سال‌های ۹۶–۱۳۹۵

همچنین جمعی از علاقه‌مندان به کتاب و محیط زیست و تنی چند از داوران مهرگان به صورت افتخاری در پیشبرد امور اجرایی بخش‌های مختلف جایزه مهرگان سهیم بوده‌اند.

مبانی اجرایی و شاخصه‌های داوری

بنیان‌گذار و مدیر مسئول جایزه مهرگان مهم‌ترین وظیفه برگزارکنندگان جوایز مستقل را احترام به استقلال رأی داوران، ایجاد بستر مناسب برای بیطرفانه و منصفانه قضاوت کردن و تداوم کار در چارچوب اصول حرفه‌ای می‌داند. از نظر علیرضا زرگر مهم‌ترین شاخصه‌های داوری در جایزه مهرگان برخورداری از دانش و تجربه، شجاعت در بیان نقد و نظر، استقلال رأی و تعصب‌پرهیزی است.

داوران جایزه مهرگان در دوره‌های مختلف

مهرگان ادب

زنده‌یادان: کریم امامی، علی‌محمد حق‌شناس و فتح‌الله بی‌نیاز.

خانم‌ها: ثریا قزل‌ایاغ، گلی امامی، پروین سلاجقه، مژده دقیقی، شهلا زرلکی، محبوبه میرقدیری، سودابه سلگی، لیلا صادقی و الهام عظیم.

آقایان: کامران فانی، عنایت سمیعی، صفدر تقی‌زاده، علیرضا زرگر، فرخ امیرفریار، حسن میرعابدینی، احمد پوری، مهدی غبرایی، علیرضا سیف‌الدینی، جواد اسحاقیان، حسین آتش‌پرور، هوشیار انصاری‌فر، حسین ورجانی، سیاوش گلشیری و ابوالفضل حسینی.

مهرگان ادب نوجوان

خانم‌ها: چیستا یثربی، فروغ جمالی، شهره کائدی، ثریا قزل ایاغ و پروین سلاجقه.

آقایان: هوشنگ مرادی کرمانی، رضی هیرمندی، مرتضی خسرونژاد، شهرام اقبال‌زاده و مسعود ناصری.

مهرگان علم

خانم‌ها: مژگان جمشیدی

آقایان: هوشنگ ضیائی، عبدالحسین وهاب‌زاده، حسنعلی لقائی، محمدرضا داهی، بهرام معلمی، محمد درویش

پانویس

پیوند به بیرون

• مراسم پایانی جایزه «مهرگان» با یاد کوروش اسدی، خبرگزاری ایسنا.
• مدیر جایزه «مهرگان ادب» عنوان کرد: جانِ تازه در کنارِ حاشیه‌ و فشار در حوزه ادبیات، خبرگزاری ایسنا.
• زرگر در گفتگو با مهر: اهدای جایزه مهرگان طلایی در سال آینده، خبرگزاری مهر.
• اسکندر فیروز در مراسم پایانی جایزه مهرگان: محیط زیست ایران با مخاطرات جدی رو به روست، خبرگزاری مهر.
• 14 کاندید جایزه مهرگان ادب را بهتر بشناسید، سایت خبری ایبنا.
• مراسم پایانی جایزه مهرگان با یادی از کوروش اسدی و رضا براهنی، سایت خبری ایبنا.
• فراخوان جایزه مهرگان برای دوره‌های نوزدهم و بیستم، سایت خبری ایلنا.
• مهرگان ادب و علم برگزیدگانش را شناخت - برگزیدگان دوره ۱۸ و ۱۹ جایزه مهرگان در بخش ادب و علم معرفی شدند.، سایت خبری ایلنا.