جواد محقق
| نویسنده و شاعر | |
 | |
| زمینه فعالیت | شعر و نویسندگی |
|---|---|
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۵ مرداد ۱۳۳۳ (۷۰ سال) |
| محل تولد | همدان |
| زبان | فارسی |
| موضوع‌ها | دفاع مقدس، شعر و داستان کودک، نوجوان و بزرگسال |
| کتاب‌ها | علم و ایمان در گفت‌وگو با دانشمندان، علی امیر غدیر، شکفتن در آتش، کلمات در خط مقدم و... |
| دیوان اشعار | تاوان عشق، مثل من به انتظار، گزیده شعرها و... |
| تخلص | آتش |
جواد محقق (زاده ۵ مرداد ۱۳۳۳) با تخلص آتش نویسنده دو حوزهٔ بزرگسال و نوجوان و شاعر اهل ایران است.
او تحصیلاتش را در همدان گذراند و سال۵۸ به‌عنوان دبیر ادبیات به استخدام آموزش‌وپرورش درآمد. سال۶۶ برای تدریس در مدارس ایرانی خارج از کشور، ابتدا به پاکستان و سپس به ترکیه رفت.
در سال۱۳۸۶ در نخستین دورهٔ جشنوارهٔ استانی شعر دفاع مقدس که در همدان برگزار شد، در مراسمی تحت عنوان نکوداشت جواد محقق، جایگاه وی در شعر دفاع مقدس مورد بررسی قرار گرفت. سبک نوشتاری وی واقع‌گرایی در حوزه شعر و داستان کودک‌ونوجوان و بزرگسال، در قالب‌های نیمایی، غزل و سپید است. وی از نیما یوشیج تاثیر پذیرفته است.
فعالیت تخصصی
- سردبیری ماهنامه «رشد معلم»
- سردبیری ماهنامه «رشد نوجوان»
- سردبیری ماهنامه «رشد کودک»
- سردبیری فصلنامه «جوانه»
- سردبیری فصلنامه «رشد آموزش هنر»
- تأسیس انجمن ادبی میلاد
- مسئول صفحات شعر مجلۀ کیهان بچه‌ها
- عضویت در شورای طرح و برنامۀ خانۀ روزنامه‌نگاران جوان
- عضویت در شورای طرح و برنامۀ «گنبد کبود» نخستین روزنامۀ نوجوانان ایران
- عضویت در شورای شعر کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان
- عضو هیئت علمی جایزۀ کتاب فصل
- مدیر مسئولی ۷ نشریۀ ادواری
- عضویت در هیئت مدیره و نایب رئیس انجمن نویسندگان کودک و نوجوان، انجمن قلم ایران و انجمن معلمان انشاء
- داوری و دبیر علمی بیش از ۱۵ جشنواره ملی در حوزه شعر، داستان، کتاب و مطبوعات
- مسئول شورای انتخاب و خرید کتاب
- عضو هیئت نظارت بر کتاب کودک و نوجوان در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
- عضو شورای اعطای گواهینامهٔ ادبی و هنری
- مدیر شعر بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان
کتاب‌شناسی
شعر
| ردیف | عنوان | ناشر | سال انتشار |
| ۱ | قصه مرد بزرگ پاپتی | ۱۳۵۶ | |
| ۲ | مردی چو آفتاب | ۱۳۵۷ | |
| ۳ | ای آفریدگار | ۱۳۵۹ | |
| ۴ | با آخرین‌رسول | ۱۳۶۰ | |
| ۵ | تاوان عشق | مؤسسه فرهنگی مدرسه برهان | ۱۳۷۱ |
| ۶ | مثل من به انتظار | سوره مهر | |
| ۷ | قدر استاد | قو | ۱۳۷۶ |
| ۸ | گزیده شعرها | نیستان | ۱۳۷۹ |
| ۹ | آن بهار مهربان | قدیانی | ۱۳۸۰ |
| ۱۰ | خواب خوب | کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان | ۱۳۸۱ |
| ۱۱ | در خانهٔ ما | سوره مهر | ۱۳۸۱ |
| ۱۲ | باران بهانه بود | پیدایش | ۱۳۸۶ |
| ۱۳ | دوغ و دروغ | زلال | ۱۳۸۶ |
| ۱۴ | هم سرو، هم صنوبر | بنیاد حفظ آثار و نشر ارزشهای دفاع مقدس | ۱۳۸۹ |
| ۱۵ | در کوچه‌های کرایوا | امرود | ۱۳۹۱ |
| ۱۶ | دویدم و دویدم | مدرسه | ۱۳۹۵ |
تالیف
| ردیف | عنوان | ناشر | سال انتشار |
| ۱ | علم و ایمان در گفت‌وگو با دانشمندان | مدرسه | ۱۳۷۷ |
| ۲ | یاد ماندگار | مدرسه | ۱۳۷۸ |
| ۳ | معلمان خوب من | مدرسه | ۱۳۷۹ |
| ۴ | علی امیر غدیر | دفتر انتشارات کمک آموزشی | ۱۳۸۰ |
| ۵ | امین قافله وحی | ۱۳۸۱ | |
| ۶ | مرد فردا | ۱۳۸۳ | |
| ۷ | شکفتن در آتش | هنر رسانه اردیبهشت | ۱۳۸۷ |
| ۸ | پشت پلک پنجره | تکا | ۱۳۸۸ |
| ۹ | آفتاب هدایت | کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان | ۱۳۸۹ |
| ۱۰ | کلمات در خط مقدم | روایت فتح | ۱۳۸۹ |
| ۱۱ | بیداری کلمات | روایت فتح | ۱۳۹۰ |
| ۱۲ | با واژه در سنگر | روایت فتح | ۱۳۹۲ |
| ۱۳ | تذکره علمای شاعر |
گفتاورد
جواد محقق در گفتگو با جام جم نشریات به آسیب‌شناسی ادبیات کودک و نوجوان پرداخت:
- اگر بخواهید اصلی‌ترین معضلی را که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان وجود دارد، نام ببرید به چه نکته‌ای اشاره می‌کنید؟
یکی از معضلات حوزه ادبیات کودک و نوجوان، ورود افراد ناآشنا به این حیطه است. این عده به دلیل تصور غلطی که از ادبیات کودک و نوجوان دارند، فکر می‌کنند هر آنچه به درد بزرگسالان نمی‌خورد، می‌تواند برای کودکان کاربرد داشته باشد و می‌توان آن را برای این طیف درقالب کتاب منتشر کرد. این مسأله در حوزه شعر کودک و نوجوان بیشتر به چشم می‌خورد، ولی درباره نوجوانان این مسأله کمتر دیده می‌شود.
- برخی نویسندگان کودک و نوجوان براین باورند که تعداد آثاری که در حوزه رمان برای نوجوانان منتشر می‌شود به مراتب کمتر از شعر است. آنها معتقدند در این سال‌ها به آن شکلی که باید درباره رمان نوجوان کاری انجام نشده و بهترین نمونه‌اش «طرح رمان نوجوان» به سرپرستی حمید شاه‌آبادی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان بود که آن هم به دلایلی طی سال‌‌های اخیر متوقف مانده است. نظر شما چیست؟
چون خود نوجوان تعریف مشخص و دقیقی ندارد و برخی روان‌شناسان، دوره نوجوانی را از دوره راهنمایی تا بیست سالگی می‌دانند و از آن به عنوان نوجوانی اول و دوم یاد می‌کنند؛ لذا کتاب‌‌هایی که مختص این گروه سنی باشد به آن شکلی که باید وجود ندارد. ضمن این که افرادی که در دوره دبیرستان تحصیل می‌کنند به هیچ وجه تمایلی ندارند در گروه نوجوان دسته‌بندی شوند و روی این اصل ترجیح می‌دهند به جای خواندن کتابهای نوجوان به مطالعه آثار بزرگسال بپردازند. به همین دلیل، مشکلات در حوزه رمان نوجوان در مقایسه با دیگر حیطه‌ها بیشتر است.
- شاید هم یکی از دلایل این که رمان نوجوان ـ مقصودم آثار تالیفی است ـ مهجور مانده این است که محتوای کتابهای تالیفی ما اغلب برای نوجوانان جذابیتی نداشته است.
توان ادبی نویسندگان ما بخصوص در حوزه ادبیات نوجوان همین است و به صرف داشتن توقع بالا نمی‌توان ادبیات این گروه را ارتقا داد. بسیاری از نویسندگان نوجوان برای ارائه یک اثر داستانی بیشتر می‌کوشند تا نوجوانی خود را در قالب داستان بازگو کنند و طبیعی است هرچه سن آنها از نوجوانان بیشتر باشد، میزان سلایق و علایقشان با مخاطبان نوجوان فاصله زیادی خواهد داشت.
از دیگر سو، این موضوع که نوجوانان برای گروه سنی خود به نگارش داستان بپردازند دشوار و تقریبا غیرممکن است، چون تجربه نشان داده نوجوانان، آثار هم‌سن و سالان خود را مطالعه نمی‌کنند. به هر روی، از آنجا که نوجوانی یکی از حساس‌ترین دوران زندگی هر انسانی قلمداد می‌شود، مشکلات در حوزه کتابهای نوجوان نیز بیش از دیگر حیطه‌هاست. گرچه نوجوانان امروز در مقایسه با زمان نوجوانی نسل ما، آثار خواندنی بیشتری را در حوزه ترجمه و تالیف در اختیار دارند. تصور می‌کنم، می‌شود با حمایت و هدایت و توجه بیشتر از سوی اهالی قلم، گرایش نوجوانان را نسبت به آثار تالیفی هم افزایش داد؛ منوط بر آنکه درونمایه‌‌هایی برای کتابهای این گروه سنی در نظر گرفته شود که بتواند نوجوانان را به سمت خود جذب کند.
- پس می‌توان نتیجه گرفت مرزی میان کتابهای نوجوان و بزرگسال وجود ندارد.
درست است. اکنون در شرایطی هستیم که مرزی میان کتاب نوجوان و بزرگسال وجود ندارد، به سبب آنکه توان خواندن نوجوان از یک طرف و نامشخص بودن تعریف نوجوانی از سوی روان‌شناسان باعث شده این مرز در حیطه کتابخوانی گم و کمرنگ باشد.
- نکته بعدی درباره شعر کودک و نوجوان است. برخی معتقدند شعر از جریان زندگی عادی خارج شده و به نوعی در سایه ادبیات داستانی قرار گرفته است. چندان که در بازار کتابفروشی‌ها نیز می‌بینیم، تعداد آثار منتشر شده در حیطه داستان بیش از شعر است. آیا این مسأله در حوزه شعر کودک و نوجوان نیز صادق است؟
شعر همیشه زبان خواص بوده و نخبگان هر گروه سنی هستند که به شعر تمایل بیشتری نشان می‌دهند. اصولا خواندن رمان و داستان راحت‌تر از شعر است. شاید به این دلیل که زبان شعر اگرچه در ظاهر موجز است، اما با سمبل‌‌های فراوانی توام است؛ در حالی که ادبیات داستانی از نشانه‌‌های کنایی و سمبلیک کمتری برخورداراست؛ روی این اصل، مخاطب عام‌تری را به سمت خود جلب می‌کند. به همین دلیل در گذشته نیز کسانی که شعر می‌خوانده‌اند در شرایط فرهیختگی بیشتری بوده‌اند. امروز هم به نظرم وضعیت همچنان است. با توجه به این که شاخه ادبیات داستانی امروز بخش عمده‌ای از دنیای نشر را به خود اختصاص داده و در همه جای دنیا نیز ادبیات داستانی مخاطبان بیشتری از شعر دارد، ولی علاقه‌مندان فرهیخته به شعر همیشه بوده و هستند. یکی از دلایل کم‌رغبتی نوجوانان به شعر، دست‌کم‌گرفتن آنها و علایقشان در شعر امروز است. نوجوانان براساس تجربه به دست آمده به شعرهای حسی بیشتر علاقه‌مندند. چندان که شعرهای سهراب سپهری صرف نظر از آنکه به مذاق مخاطبان بزرگسال خوش می‌آید، نزد نوجوانان نیز در ردیف آثار جذاب تلقی می‌شود.
- مطالعه و اصولا گرایش به کتاب و کتابخوانی در هر فردی از دوران کودکی در او نهادینه می‌شود، ولی در ایران معمولا مطالعه آزاد در این گروه سنی بسیار پایین است.
به نظر می‌رسد آموزش و پرورش در این زمینه مقصر است، ولی علاوه بر آموزش و پرورش، خانواده‌ها هم در این زمینه مقصر اصلی به شمار می‌روند؛ زیرا توقعشان از نظام آموزشی کشور بیشتر به سمت تست‌محوری و نمره‌محوری بوده و این توقع سال به سال افزایش یافته است چندان که تا امروز اندک خانواده‌ای را شاهد هستیم که از اولیای مدرسه درباره این که چرا فرزندشان نمی‌تواند بنویسد یا به مطالعه آزاد علاقه‌ای ندارد، توضیح بخواهند. والدین همواره نسبت به این مسأله اعتراض داشته‌اند که چرا نمره فیزیک یا شیمی فرزندشان کم شده است. مطالباتی درباره مطالعه آزاد و وضع آیین نگارش بچه‌ها از سوی والدین وجود ندارد، حتی مدارس غیرانتفاعی می‌کوشند والدین را بیشتر از منظر درسی راضی نگه دارند که به نظرم این حرکت والدین ناشی از بی‌توجهی به استعدادها و خلاقیت‌‌های پنهان فرزندان است که همه چیز را در معدل بچه‌‌هایشان جستجو می‌کنند.[۱]
پانویس
- ↑ تهاجم ترجمه، آفت ادبیات کودک و نوجوان شده است جام جم نشریات، تاریخ انتشار: ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۳
پیوند به بیرون
- محقق: متهم به شاعری هستم اما اصراری به چاپ کتاب ندارم
- جواد محقق: عنوانی به نام کارگاه شعر نداریم/ شعر، جوششی و داستان، کوششی است
- با تکماده میفرستمشان بروند دنبال کارشان!
- جواد محقق: دفاع مقدس درونمایه شعر معاصر را متحول کرد
- کتابهای ضعیف کودکان را از مطالعه دلزده می‌کند/ یادداشتی از جواد محقق