حسنعلی نخودکی اصفهانی
| عارف امامی | |
 | |
| نام کامل | شیخ حسنعلی مقدادی اصفهانی |
|---|---|
| لقب | نخودکی اصفهانی |
| تاریخ تولد | ۱۲۷۹ قمری |
| زادگاه | اصفهان |
| تاریخ وفات | ۱۷ شعبان ۱۳۶۱ |
| شهر وفات | مشهد |
| محل سکونت | شهرضا، نجف، مشهد |
| استادان | جهانگیرخان قشقایی، میرزا حبیب الله رشتی، سید محمد فشارکی اصفهانی، سید محمد کاظم طباطبائی یزدی، محمدحسن مامقانی |
| شاگردان | محمدحسین خراسانی، محمود حلبی، محمد احمدآبادی، سید علی رضوی، و در عرفان سید شهاب الدین مرعشی نجفی و غلامرضا عرفانیان یزدی در حدیث |
حسنعلی مقدادی اصفهانی (۱۵ ذی‌القعده ۱۲۷۹- ۱۷ شعبان۱۳۶۱ قمری)، مشهور به نخودکی اصفهانی، عالم و عارف امامی، مشهور به داشتن کرامت و استجابت دعا.
وی از محضر جهانگیرخان قشقایی، آخوند ملا محمد کاشی و سید محمد کاظم طباطبائی یزدی بهره برد و پس از آن، تهذیب نفس و ریاضتهای شرعی را با نظر شخصیت‌هایی چون سید جعفر حسینی قزوینی و سید مرتضی کشمیری در پیش گرفت.
او در کنار فلسفه، فقه، اصول، تفسیر و ریاضی، بر علوم غریبه هم تسلط داشت. وی صوفی‌مسلک بود و اعتقاد داشت صورت کامل تصوف در اسلام به ظهور رسیده است.
زندگی‌نامه
حسنعلی مقدادی در ۱۵ ذی‌القعده ۱۲۷۹ قمری در اصفهان به دنیا آمد. شهرت وی به نخودکی در اواخر عمر، به سبب اقامتش در نخودک، یکی از روستاهای اطراف مشهد بود.[۱]
پدر او، علی اکبر مقدادی، فردی عامی و از کاسبان اصفهان و متصف به زهد و پارسایی بود.[۲] وی همچنین مرید محمدصادق تخت پولادی، از مشایخ سلسله چشتیه، و مشهور به استجابت دعا و کرامت بود.[۳]
زیست علمی
نخودکی تا سال ۱۳۱۱ق در کنار تهذیب نفس، به آموختن علوم دینی و ادبی، منطق، فلسفه، فقه، اصول و ریاضی، در حوزه علمیه اصفهان،[۴] حوزه علمیه مشهد و حوزه علمیه نجف پرداخت.[۵] او در نجف به دیدار عالم و زاهد مشهور، سید مرتضی کشمیری، رفت و مدتها با او ارتباط داشت و در تهذیب نفس، از راهنمایی‌های وی بهره برد.[۶]
نخودکی از ۱۳۱۱ تا ۱۳۱۴ قمری در مشهد اقامت گزید و به ریاضتهای شرعی پرداخت و از درس استادانی همچون محمدعلی خراسانی (مشهور به حاجی فاضل)، سیدعلی حائری یزدی، سید حسین طباطبایی قمی و عبدالرحمن مدرس استفاده کرد.[۷] وی در ۱۳۱۹ به شیراز سفر کرد و در آنجا به فراگرفتن طب و آموختن کتاب قانون نزد میرزا جعفر طبیب پرداخت.[۸]
نخودکی در رمضان همان سال به بوشهر و از آنجا، از طریق دریا، به مکه رفت.[۹] وی چند بار دیگر نیز به نجف و اصفهان سفر کرد[۱۰] و سرانجام در ۱۳۲۹ قمری به مشهد رفت و تا پایان عمر در آنجا ماند.[۱۱]
تدریس
نخودکی در مشهد بیشتر اوقات خویش را به عبادت، ریاضت، اعتکاف و زیارت قبور عرفا، مانند ابوعلی فارمدی، شیخ محمد کارَندِهی (مشهور به پیر پالان‌دوز) و شیخ محمد مؤمن گذراند. وی با وجود عبادت بسیار، گاه در فقه و اصول و ریاضیات، کتاب‌هایی چون شرح لمعه، معالم الدین و خلاصة الحساب را تدریس می‌کرد.[۱۲]
علوم غریبه
گفته شده است نخودکی به علوم غریبه نیز مسلط بود و در این رشته شاگردانی داشت.[۱۳] پاره‌ای از اوقاتِ او نیز صرف پاسخگویی به سؤالات طالبان سیر و سلوک و دادن دعا و دوا به گرفتاران و بیمارانی می‌شد که از شهرهای دور و نزدیک به او مراجعه می‌کردند.[۱۴]
اساتید
از اساتید مشهور نخودکی می‌توان به افراد زیر اشاره کرد:
شاگردان و مریدان
برخی از شاگردان و مریدان نخودکی عبارتند از: فرزندش علی مقدادی اصفهانی، عبدالنبی خراسانی، ذبیح‌الله امیر شهیدی، محمدحسین خراسانی، محمود حلبی، محمد احمدآبادی (مشهور به طبیب‌زاده)، سید علی رضوی، و ابوالحسن حافظیان.[۱۵]
سید شهاب الدین مرعشی نجفی و غلامرضا عرفانیان یزدی نیز ازشاگردان وی در حدیث و از جمله کسانی بودند که از او اجازۀ نقل حدیث گرفتند.[۱۶]
آثار
آثار نخودکی را فرزند وی، مقدادی اصفهانی، در کتابی به نام نشان از بی نشان‌ها، در دو مجلد، به چاپ رسانده، که مشتمل است بر تعلیقه‌ای بر کتاب تذکرة المتقین اثر شیخ محمد بهاری همدانی، نامه‌هایی به برخی از مریدان، تقریر برخی از مجالس وی و رساله‌هایی با موضوع‌های بیشتر عرفانی و اخلاقی همچون توحید، ولایت و محبت اهل بیت (ع)، عشق و محبت، زهد و پارسایی، حقوق مسلمانان بر یکدیگر، دعا و شرایط استجابت آن، و اخلاص.[۱۷]
نخودکی کتاب‌های ارشاد البیان و اسرارنامۀ عطار نیشابوری را تصحیح و در ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ قمری در تهران به چاپ رساند. او همچنین کتاب ترجمه الصلاة، اثر ملا محسن فیض کاشانی، را به همراه تأویلاتی از خویش دربارۀ نماز، چاپ کرد.[۱۸]
او گاهی شعر نیز می‌سرود.[۱۹]
رحلت
نخودکی در ۱۷ شعبان ۱۳۶۱ قمری[۲۰] در ۸۲ سالگی در گذشت. پیکر وی با حضور بسیاری از اهالی مشهد تشییع و در صحن عتیق حرم امام رضا(ع) به خاک سپرده شد.[۲۱]
نخودکی گفته بود در زمان حیات خود، هنگامی که در یکی از حجره های صحن عتیق رضوی مشغول عبادت بود، کرامت و لطف ویژه امام رضا(ع) به زائران خود را شهود کرده و وصیت کرد در همان مکانی که امام را شهود کرده بود زیر پای زائران دفن شود.
پانویس
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۴ـ ۱۵، ص۸۰ـ۸۱، پانویس ۱؛ آشتیانی،در حکمت و معرفت، ص۱۳۶.
- ↑ امامی خویی، مرآةالشرق، ج۲، ص۹۶۵؛ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۴؛ قس رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج۷، ص۱۱۱؛ مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۰۷؛ امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۲۲۸، که از پدر نخودکی با عنوان آخوند و ملا یاد کرده‌اند
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۴؛ همایی، ص۱۲۱؛ مدرسی چهاردهی، سلسله های صوفیۀ ایران، ص۱۸۲؛
- ↑ امامی خویی، مرآةالشرق، ج۲، ص۹۶۵؛ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۶ـ ۱۷؛ رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج۷، ص۱۱۲؛ مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۰۷
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۷، ۲۰ ـ ۲۱؛ امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۲۲۸ ـ ۱۲۲۹؛ مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۰۷
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۷
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ص۱۷ـ ۱۸، ۲۱
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ص۲۲
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ص۲۳
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ص۲۲
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ص۲۳ ـ ۲۴
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ص۲۴ ـ ۲۵؛ آشتیانی، در حکمت و معرفت، ص۱۳۶ ؛ مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۰۷
- ↑ ابطحی، پرواز روح، ص۲۴۳ ـ ۲۴۴
- ↑ عبدالرحمن مدرس، تاریخ علماء خراسان، ص۲۵۲ ـ ۲۵۳
- ↑ بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، ص۲۲۰ ـ ۲۲۱؛ ابن بابویه، فضائل الاشهر الثلاثة، مقدمۀ عرفانیان، ص۱۴۹ـ۱۵۰؛ هاشمی خراسانی، مرآة الحجة، ص۳، ۱۱، ۳۳؛ ابوالحسن حافظیان، شرح و تفسیر لوح محفوظ، مقدمۀ حکیمی، ص۱۳؛ مدرس گیلانی، منتخب معجم الحکماء، حاشیه و ذیل صدوقی سها، ص۲۵ ـ ۲۶
- ↑ حسین‌بن سعید کوفی، کتاب الزهد، مقدمۀ عرفانیان، ص۴۲؛ مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۰۷
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۱۱۷ـ۱۶۶، ۱۶۸ـ ۴۹۳، ۵۰۴ـ ۵۹۳
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعه الی تصانیف شیعه، ج۹، قسم ۳، ص۷۳۰، ج۱۱، ص۵۷؛ عبدالرحمن مدرس، تاریخ علماء خراسان، ص۲۵۲ ـ ۲۵۳؛ مهدوی، تذکرةالقبور، ص ۱۸۴؛ قس مدرسی چهاردهی، سلسله های صوفیۀ ایران، ص۱۸۳، که گفته نخودکی منطق الطیر را با حذف منقبت‌های خلفای سه‌گانه به چاپ رساند؛ قس امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۲۲۹؛ مرعشی، المسلسلات فی الاجازات، ج۲، ص۳۰۷، که به اشتباه ترجمۀ کتاب الصلاة را به نخودکی نسبت داده‌اند.
- ↑ برای نمونه‌های شعر وی هاشمی خراسانی، مرآة الحجة، ص۱۱؛ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۲، ص۱۸۶
- ↑ حائری، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۳۹۴.
- ↑ مقدادی اصفهانی، نشان از بی‌نشان‌ها، ج۱، ص۳۴ ـ ۳۵؛ رازی، گنجینۀ دانشمندان، ج۷، ص۱۱۲؛ امینی، معجم رجال الفکر و الادب فی النجف خلال الف عام، ج۳، ص۱۲۲۸ ـ ۱۲۲۹؛ قس بلاغی، کتاب مقالات الحنفاء فی مقامات شمس العرفاء، ص۲۱۷، که به اشتباه سال درگذشت وی را ۱۳۶۵ نوشته است.
پیوند به بیرون