داستان‌های شهر جنگی (کتاب)

داستان‌های شهر جنگی

طرح روی جلد چاپ نوزدهم
اطلاعات کتاب
نویسنده	حبیب احمدزاده
تاریخ نگارش	۱۳۷۶
سبک	داستان
زبان	فارسی
ویراستار	مرضیه زجاجی‌قمی
تعداد صفحات	۱۹۲
قطع	رقعی
ترجمه به دیگر زبان‌ها	انگلیسی • فرانسوی • عربی (برخی داستان‌ها)
اطلاعات نشر
ناشر	انتشارات سوره مهر
شابک	۹۷۸۹۶۴۵۰۶۲۸۰۲

داستان‌های شهر جنگی مجموعه داستانی به قلم حبیب احمدزاده است که شامل شش داستان با موضوع دفاع مقدس می‌باشد. این مجموعه داستان مبنای چند فیلم سینمایی نیز شده است. کتاب در هر داستان از جنبه و دیدی متفاوت به جنگ تحمیلی پرداخته است. در پایان کتاب نیز متن نامه حبیب احمدزاده به نظامیان آمریکایی ناو وینست آمده است که در حمله به هواپیمای ایرباس ایرانی ۲۹۰ سرنشین آن شامل ۴۶ مسافر غیر ایرانی و ۶۶ کودک را به شهادت رساندند. سپس جوابیه آن‌ها آمده است.

این کتاب اولین بار سال ۱۳۷۶ چاپ شد و در تجدید چاپ‌های متعدد با محتوا و ساختارهای متفاوتی منتشر شده است. این کتاب بارها تجدید چاپ شده است.

دربارهٔ کتاب

داستان‌های این کتاب همه واقعیت‌گرا است و با دو شیوه زاویه دید، روایت شده است؛ یکی به طریق واگویه یا به شکل دوم شخص مفرد، و دیگری اول شخص که گاهی به شکل تک گویی نمایشی بیان شده است. از ویژگی‌های دیگر بعضی از این داستان‌ها، روایی بودن آن‌هاست. در این داستان‌ها انسان در دو سویه جنگ از حیث فردیت و موقعیت برابر هستند. احمدزاده تلاش در خلق انسان‌هایی دارد که جدای از عقاید سیاسی و شرایط نظامی که آن‌ها را در مقابل هم قرار داده است، در گلوگاه‌ها و تنگناهای پیش روی خود، تنها پای‌افزار انسانیت را برای عبور از این مسیر دشوار انتخاب کرده‌اند. در این مجموعه با سبک نوشتاری منحصر به فردی از سوی احمدزاده همراه شده‌ایم؛ استفاده از جملات کوتاه، اما بدون وقفه که با استفاده از حروف ربط ساده به یکدیگر متصل می‌شوند. این شیوه نگارشی با ایجاد تعلیق و هیجان، خواننده را به نوعی با خود تا انتها همراه می‌کند.

چاپ‌ها

کتاب داستان‌های شهر جنگی را بار اول دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری، سال ۱۳۷۶ منتشر کرده است. این کتاب شامل شش داستان کوتاه دربارهٔ جنگ تحمیلی عراق برضد ایران با عناوین پر عقاب، هواپیما، چتری برای کارگردان، سی‌ونه و یک اسیر، فرار مرد جنگی، نامه‌ای به خانواده سعد است.

سال ۱۳۷۹ همین ناشر، چاپ دوم کتاب را با ویرایشی جدید منتشر می‌کند. در این ویراست، یک داستان با عنوان «اگر دریاقلی نبود!»، نامه نویسنده و متن انگلیسی آن به یک کاپیتان آمریکایی و چند نقد و نظر دربارهٔ داستان‌های این مجموعه به کتاب اضافه شده است.

سال ۱۳۷۹، انتشارات روزنامه سلام نسخه چاپ دوم این کتاب را بازنشر می‌کند که با توجه به اقبال عمومی در همین سال کتاب به چاپ پنجم از این ناشر می‌رسد.

سال ۱۳۸۵، انتشارات سوره مهر چاپ هفتم این کتاب را منتشر می‌کند که در این نسخه جوابیه نظامیان آمریکایی به نامه نویسنده و متن انگلیسی این جوابیه اضافه شده است. تا سال ۱۳۹۱، این کتاب به چاپ نوزدهم می‌رسد.

داستان‌ها

داستان‌های این مجموعه عبارتند از:

پرعقاب

«پر عقاب» داستان کوتاه و نمادینی است که احساسات متناقض یک دیده‌بان مرزی ایرانی را در برابر یک نیروی عراقی بیان می‌کند. این دیده‌بان قرار است تا بیست دقیقه دیگر دشمن عراقی‌اش را هدف گلوله قرار دهد. او در طول این مدت با دشمن از راه دور گفت‌وگو می‌کند. گلوله‌ای که دیده‌بان شلیک می‌کند، از گلوله‌های خود عراقی‌هاست که حالا می‌خواهد به‌طرف خودشان شلیک شود، اما از قضا گلوله عمل نمی‌کند و سرباز عراقی فرصت زنده ماندن پیدا می‌کند.

هواپیما

در داستان «هواپیما» رزمنده ایرانی، هنگام نگهبانی در آبادان جنگ‌زده، برای هم‌رزمش از علاقه‌اش در کودکی به هواپیما می‌گوید. این داستان به بمباران حلبچه پیوند داده می‌شود.

چتری برای کارگردان

«چتری برای کارگردان» ماجرای حضور کارگردانی تازه‌کار به نام جمشید محمودی، در جبهه و شهادت اوست. قهرمان این داستان فردی شوخ‌طبع و عاشق فیلم و سینماست. تلفیق شرایط جنگی و علایق سینمایی او، سبب شده داستان با وجود حال و هوای جنگ و شهادت، رنگی از طنز و شوخ‌طبعی داشته باشد

سی و نه و یک اسیر

داستان کوتاه «سی‌ونه و یک اسیر» به اضطراب و بی‌قراری‌های بسیجی کم‌سن‌وسالی می‌پردازد که به کمک راننده پیری می‌خواهد در شب تاریک، سی‌ونه اسیر را به پشت جبهه برساند. وقتی بسیجی، اسیران را تحویل می‌دهد حس می‌کند خودش هم به نوعی از اسارت آن سی‌ونه نفر رها شده است. این داستان تلخی جنگ را نشان می‌دهد؛ نوجوانی که مجبور است خیلی زود بزرگ شود و برای زنده ماندن کارهایی کند که با روحیاتش سازگار نیست. این داستان، بدون نشان دادن صحنه‌های جنگی، تأثیر جنگ را نشان می‌دهد.

فرار مرد جنگی

در داستان «فرار مرد جنگی» راوی بسیجی جوانی است که از نوجوانی عاشق ناهید، دختر هم‌محله‌ای خود، بوده و با وقوع جنگ و مهاجرت دختر و خانواده‌اش به شهری دیگر، از او دور افتاده است. راوی در جبهه مصطفی، یکی از همسایه‌هایش، را می‌بیند که در گفت‌وگوهایشان درمی‌یابد که او نیز عاشق ناهید است. راوی که پای مصنوعی دارد خود را لایق ناهید نمی‌بیند و مصطفی را که علاوه برداشتن سلامت کامل جسمی مهندس نیز هست، ترغیب می‌کند به خواستگاری ناهید برود. راوی مدتی بعد، روزی که بچه‌های برادرش را به پارک برده است، ناهید را می‌بیند و خبر شهادت زودهنگام مصطفی را از او می‌شنود. از طرفی ناهید با دیدن بچه‌ها فکر می‌کند دلیل ترغیب مصطفی به ازدواج با او از سوی راوی، بی‌وفایی راوی و ازدواج زودهنگامش بوده است و فرصتی هم نمی‌دهد که راوی حقیقت را بگوید.

اگر دریاقلی نبود

داستان «اگر دریاقلی نبود!»، براساس ماجرای واقعی اقدام شجاعانه یکی از اهالی آبادان به نام دریاقلی سورانی در دوران جنگ تحمیلی، نوشته شده است. او در فاصله بیست کیلومتری آبادان، وقتی از قصد عراقی‌ها برای حمله مطلع می‌شود، به‌سرعت با دوچرخه به آبادان می‌رود و این خبر را می‌دهد و خود با اصابت ترکش خمپاره شهید می‌شود.

نامه ای به خانواده سعد

«نامه‌ای به خانواده سعد»، داستان بسیجی جوانی است که در شانزده‌سالگی جسد سرباز جوان عراقی را به خاک سپرده و هم‌اکنون پس از یازده سال با کمک اعضای گروه تبادل اسرا جسد را می‌یابد و به همراه نامه‌ای برای خانواده‌اش ارسال می‌کند. او توضیح می‌دهد که سعد سرباز فراری بود و هم‌رزمان عراقی‌اش او را کشته‌اند.

به زبان‌های دیگر

طرح جلد ترجمه انگلیسی کتاب داستان‌های شهر جنگی

کتاب داستان‌های شهر جنگی در سال ۲۰۱۰ به زبان انگلیسی و توسط پال اسپراکمن استاد دانشگاه راتگرز با عنوان A City Under Siege: Tales of the Iran-Iraq War توسط انتشارات مزدا در آمریکا منتشر شده است. وی به مجموعه داستان‌های این کتاب دو داستان کوتاه دیگری از احمدزاده با عناوین «انتقام، انتقام، انتقام» و «ننه» افزوده است. این کتاب با طرح جلدی متمایز از نسخه فارسی آن انتشار یافته است. پیش از این، دو داستان «پر عقاب» و «نامه‌ای به خانواده سعد» از این مجموعه، به زبان‌های انگلیسی و عربی منتشر و استقبال زیادی از آن‌ها شده بود. نسخه انگلیسی این کتاب را سوره مهر، ناشر اصلی کتاب، سال ۱۳۹۰ در ایران منتشر کرده است.

همچنین، این کتاب توسط کریستف بالایی مترجم ایرانی- فرانسوی ساکن پاریس در سال ۸۸ به فرانسوی ترجمه شده است.

جوایز و افتخارات

کتاب داستان‌های شهر جنگی سال ۱۳۷۸، در چهارمین دوره «جشنواره انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس» بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، رتبه اول و همچنین سال ۱۳۷۹، مقام اثر برتر را در «جشنواره ادب پایداری» وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در بخش داستان کسب کرده است.

نوام چامسکی، نظریه‌پرداز و دانشمند سیاسی مشهور آمریکایی در ایمیلی به حبیب احمدزاده، از تیزهوشی نویسنده و قدرت متقاعدکنندگی داستان «پر عقاب» تعریف و تقدیر کرده است.

پس از انتشار داستان «نامه‌ای به خانواده سعد» در سایت عرب‌زبان «ایلاف»، نظرهای مثبتی دربارهٔ آن منتشر شد که نشان از نزدیکی دیدگاه‌های مردم کشورهای عربی به‌خصوص عراق با مردم ایران، در سال‌های پس از جنگ دارد.

گفتاورد

مرحوم منوچهر آتشی (شاعر): ادبیات جنگی ما موکول و محدود به هشت سال جنگ تحمیلی (و دفاع حقیقتاً مقدس) است…. نکته اساسی که در مجموعه «داستان‌های شهر جنگی» توجه مرا جلب کرد، غیر از تکنیک نویسندگی، برخورد هوشمندانه و گریزان از تنگ‌نظری است.

محمدرضا اصلانی(منتقد ادبی): احمدزاده با نگاهی متفاوت در هر داستان نشان می‌دهد سوژه‌های جنگ تا چه حدی انعطاف‌پذیر است و چگونه می‌توان جنبه‌های گوناگون زندگی بشری را در آن‌ها یه تصویر کشید.

پرویز کیمیاوی (فیلمساز): داستان «پر عقاب» در واقع جوابی است به طرز تفکر آن سال‌ها و شاید برخی از اداهای روشنفکران امروز، زیرا این بار مسلسل است که به جای دوربین نشسته ولی با هدفی انسانی، از خودگذشتگی و ایثار و فداکاری.