داستان یک جدایی (مستند)
 پوستر فیلم | |
| موضوع | تاریخ معاصر |
|---|---|
| کارگردان | احمد شفیعی |
| نویسنده | مصطفی شوقی |
| تدوین | محمد ثقفی |
| فیلمبرداری | محمد رحیمی هادی بهروز |
| شرکت/سازمان تولیدکننده | سازمان هنری رسانه‌ای اوج |
| زمان | ۸۲ دقیقه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
داستان یک جدایی (تولید ۱۴۰۰) مستندی به کارگردانی و تهیه‌کنندگی احمد شفیعی است که روایتی دست اول از سیاه‌ترین خیانت دولت پهلوی در گفتوگو با افراد درگیر این ماجرا است.
این مستند با محوریت جدایی بحرین به عنوان استان چهاردهم از خاک ایران در زمان پهلوی دوم ساخته شده است.
موضوع مستند
مستند داستان یک جدایی به کارگردانی و تهیه‌کنندگی احمد شفیعی به واقعه تاریخی جدایی بحرین از ایران می‌پردازد. این مستند، روایتی دست اول از سیاه‌ترین خیانت دولت پهلوی در گفتوگو با افراد درگیر این ماجرا است.
۲۴ اردیبهشت ماه ۱۳۴۹ نمایندگان مجلس شورای ملی در دوره محمدرضا شاه پس از استماع گزارش نمایندگان سازمان ملل، به جدا شدن بحرین از ایران رأی دادند و این جزیره نفت‌خیز و استراتژیک که از پیش از دوران اسلامی تحت حاکمیت ایران بود از کشور ما منفک شد و حاکمیت چندصدساله ایران بر استان چهاردهم آن زمان پایان پذیرفت.
نظرخواهی از ۱۰ فروردین ۱۳۴۹ خورشیدی از مردم بحرین آغاز شد و ویتوریو وینتسپیر گیچیاردی دیپلمات ایتالیایی و مدیر دفتر سازمان ملل در ژنو از طرف اوتانت مأمور انجام این کار شد. وی پس از پایان مأموریت ۲ هفته‌ای خود در بحرین گزارش برداشت‌های خود از صحبت با مردم و گروه‌های بحرین را که به ادعای وی از علاقه آنان به استقلال حکایت می‌کرد، تسلیم دبیرکل کرد.
با اعطای این گزارش، شورای امنیت سازمان ملل قطعنامه ۲۷۸ خود را در ۲۱ اردیبهشت ۱۳۴۹ خورشیدی صادر کرد که در آن خواسته مردم بحرین مورد تایید قرار گرفته بود. این قطعنامه به دولت‌های ایران و انگلیس ابلاغ شد. آن دوره در فضای سیاسی ایران موافقان و مخالفانی در این باره وجود داشت. البته مخالفان جدایی بحرین در میان سیاسیون بسیار اندک و بیشتر محدود به اعضای حزب پان‌ایرانیست بود. فراکسیون پارلمانی این حزب که در دوره بیست و دوم مجلس شورای ملی دارای پنچ نماینده بود با محوریت محسن پزشکپور رهبر این تشکل پس از طرح قصد دولت برای موافقت با جدایی بحرین، دولت امیرعباس هویدا را به استیضاح کشاند.
مصطفی شوقی و ابوذر کریمی (نویسنده)، محمد ثقفی (تدوینگر)، هادی بهروز (تصویربردار) و محمد شکیبانیا (مصاحبه‌های خارجی) از دیگر عوامل مستند «داستان یک جدایی» هستند که با پایان مراحل فنی، آماده نمایش شده است.
درباره مستند
ساخت این مستند نزدیک به ۱۰ سال زمان برده و از این جهت دارای کار پژوهشی گسترده و قابل اعتنایی است. استفاده از تصاویر آرشیوی مرتبط و گفتوگو با شخصیت‌های درجه‌یک مرتبط با پرونده بحرین از نقاط قوت مستند «داستان یک جدایی» محسوب می‌شود.
بحرین طبق شواهد تاریخی بسیار، جزء امپراطوری ایران بود و جمعیت آن را اقوام ایرانی تشکیل می‌دادند، اما در دوره افول قاجاریه، بریتانیا از ضعف دولت مرکزی استفاده می‌کند و به‌موجب قراردادهایی که در سال‌های ۱۸۲۰، ۱۸۶۱، ۱۸۸۰ و ۱۸۹۲ با بحرین منعقد می‌شود به‌تدریج بر نفوذ خود افزود و بعد مدعی می‌شود که به‌واسطه قرارداد ۱۸۲۰ بریتانیا شیخ بحرین را مستقل می‌شناخته است و شیخ بحرین به‌ناچار به این قرارداد می‌پیوندد. دولت ایران نسبت به این موضوع اعتراض می‌کند و حتی این اعتراض در سازمان ملل مطرح می‌شود اما نتیجه‌ای ندارد. مستند «داستان یک جدایی» این جریان را در قالب پرونده‌ای تصویری روایت می‌کند.
مستند با نمایش تصاویری آرشیوی با بیان عرصه امپراطوری بریتانیا بعد از افول قدرت انگلستان شروع می‌شود و در ادامه به موضوع مستقل شدن هندوستان، ایران و کانال سوئز در مصر اشاره دارد و این سه حادثه را منجر به تغییر وضعیت انگلستان معرفی می‌کند.
تأکید بر اهمیت جغرافیایی بحرین و معرفی آن به‌عنوان مرکز مهم تجاری بین دنیای شرق و غرب از نکات کلیدی محتوای این مستند است و به این موضوع اشاره دارد که در آن زمان گفته می‌شد تسلط بر خلیج فارس بدون تسلط بر بحرین غیرممکن است درنتیجه بحرین از اهمیت ویژه‌ای برخوردار می‌شود.
در بخش‌های زیادی از «داستان یک جدایی» از آرشیو صدای آنتونی پارسونز نماینده سیاسی بریتانیا در بحرین استفاده شده است که تأییدی بر اعتبار محتوای این اثر است.
مطبوعات موضوع دیگری است که در بخش‌هایی از این اثر به نقش آن در اثرگذاری بر افکار عمومی اشاره می‌شود و به روزنامه اطلاعات به‌عنوان یک رسانه مؤثر می‌پردازد که در بحث جدایی بحرین از ایران مأموریت داشته است و آن سال‌ها موضوع بحرین را به‌طور ویژه در رأس کار خود قرار می‌دهد، درواقع در ماجرای بحرین عباس مسعودی مدیر روزنامه اطلاعات در نقش توجیه‌گر فعالیت داشته است.
یکی دیگر از موضوعات قابل‌توجه در صحبت‌های افراد حاضر در این مستند بررسی وضعیت کنونی بحرین و نسبتی است که امروز با ایران دارد، سختی‌هایی که برای شیعیان بحرین وجود دارد، وضعیت سیاسی بحرین و احضار سفیر ایران و قرار گرفتن کنار عربستان از جمله مواردی است که مطرح می‌شود. به‌گفته برخی افراد حاضر در این اثر اگر امروز بحرین بخشی از ایران بود، ایران شرایط سیاسی متفاوت‌تری داشت و می‌توانست بر سر عربستان سوار باشد.
در مستند «داستان یک جدایی» آخرین مصاحبه‌های مرتبط با اردشیر زاهدی وزیر امور خارجه ایران در دوره پهلوی و فریدون زندفر رئیس سابق اداره نهم سیاسی و سفیر ایران در عراق را در زمان حیات‌شان می‌بینیم. اردشیر زاهدی به‌عنوان یکی از حاضران در زمان جدایی بحرین این اتفاق را خلاف آنچه وعده داده شده بود، می‌داند.
همچنین مجید تفرشی متخصص اسناد ایران در آرشیو ملی بریتانیا، رضا قاسمی سفیر سابق ایران در کویت، پیروز مجتهدزاده پروفسور جغرافیای سیاسی و پژوهشگر حوزه جزایر، ابراهیم تیموری سفیر سابق ایران در امارات، هوشنگ طالع نماینده مجلس شورای ملی و عضو حزب پان‌ایرانیست در زمان جدایی بحرین، ریچارد اسکافلید استاد جغرافیای سیاسی و متخصص امور خلیج فارس، سر جیمز گرگ دیپلمات بریتانیایی خاورمیانه در دهه ۴۰ و سر ریچارد دالتون سفیر سابق بریتانیا در ایران از چهره‌های مطرحی هستند که این مستند سراغ آنها رفته است.
مصاحبه‌های خارجی این مستند را محمد شکیبانیا و آرشیو تصاویر توسط علی شعبانی تهیه شده است که هر دو در حوزه مستندسازی چهره‌های موفقی هستند و همین موضوع بر قوت این مجموعه افزوده است.[۱]
پانویس
- ↑ «درباره «داستان یک جدایی»». ۱۲ شهریور ۱۴۰۱. دریافت‌شده در ۲۳ تیر ۱۴۰۳.