دریابست (مستند)

دریابست

پوستر فیلم
نام فیلم	دریابست
موضوع	مشکلات صیادان نوار ساحلی «مکران» با محوریت کشتی‌های چینی
سبک	مستند
کارگردان	محمود شهبازی
تهیه‌کننده	محمود شهبازی
نویسنده	محمود شهبازی
تدوین	محمود شهبازی
فیلمبرداری	محمود شهبازی مهراب بهرامی
شرکت/سازمان تولیدکننده	سازمان هنری رسانه‌ای اوج
زمان	۶۵ دقیقه
کشور	ایران
زبان	فارسی

دریابست (تولید ۱۳۹۷) مستندی به کارگردانی و تهیه‌کنندگی محمود شهبازی است که روایتی از مشکلات صیادان نوار ساحلی «مکران» با محوریت کشتی‌های چینی ارائه می‌کند. صیدی که کشتی‌های چینی انجام می‌دهند، صید ترال است. با بحرانی‌شدنِ وضعیت ماهی و آبزیان در دریای هرمزگان، مسئولان شیلات، طرح دریابست را اجرا می‌کنند که براساس آن، صیادی ممنوع است اما در اولین روزهای اجرای طرح، تصاویری از یک کِشتی صنعتی درحال صید منتشر می‌شود.

این مستند را سازمان هنری رسانه‌ای اوج تولید کرده است.

دربارهٔ مستند

از زمانی که صیدهای صنعتی زیاد شده است، بعضی ماهی‌ها در خطر انقراض هستند. خیلی از گونه‌ها از بین رفته‌اند و بعضی زیست‌گاه‌های‌مان درحال نابودی هستند.

صیدهای صنعتی باعث کم‌شدن ماهی در دریا شده بود. حالا چند سالی می‌شود که شیلات هرمزگان، طرحی را برای بیرون آمدن از این بحران اجرا کرده است. در این طرح، بیست یا پانزده روز «دریابست» می‌زند یعنی هیچ‌کس حق صید و صیادی ندارد. چه صیادهای سنتی، چه صنعتی. در این مدت زمان بیست روزه ماهی‌ها فرصت تخم‌گذاری پیدا می‌کنند و خطر از بین رفتن گونه‌ها کم می‌شود، برای مثال، میگو یکی از این گونه‌ها است.

این مستند روایتی است از مشکلات صیادان نوار ساحلی «مکران» با محوریت کشتی‌های چینی، صیدی که کشتی‌های چینی انجام می‌دهند، صید ترال است. آنها یک تور قیفی‌شکل دارند که ۲ وزنه در عقب آن وجود دارد این تخته‌ها نزدیک به ۸، ۹ تُن وزن دارند که به این تورها وصل است.

این تخته‌ها به کف دریا می‌روند و روی زمین قرار می‌گیرند. بالای دهانه تور هم کلاً یونولیت است که سبک بوده و بالا می‌آید و دهانه تور را باز نگه می‌دارد. تور کِشتی عین جوراب است و هیچ چیزی از تور خارج نمی‌شود.

هر چیزی که سر راهش باشد را جمع می‌کند و با خود می‌برند. تور بعضی از کشتی‌ها به قدری بزرگ است که یک زمین فوتبال در آن جای می‌گیرد. صید ترال، زیستگاه‌ها را نابود می‌کند و مرجان‌های کف دریا را هم از بین می‌برد. ۲ وزنه آهنی تور در کف دریا شیار ایجاد می‌کند، باعث گل‌آلود شدن آب دریا می‌شود، صدا هم ایجاد می‌کند تا ماهی‌ها نتوانند فرار کنند که آسیب است.

گفتاورد

محمود شهبازی کارگردان مستند «دریابست» در گفتگو با خبرگزاری تسنیم دربارهٔ ایده این مستند گفت:

سازمان شیلات دو سال است که به اجرای طرحی به نام دریابست در استان هرمزگان می‌پردازد. براساس این طرح و در طول اجرای آن، به مدت بیست روز هیچ صیادی حق ماهی‌گیری در آب‌های منطقه را ندارد و هرگونه فعالیت صیدی ممنوع است. درگیری ذهنی من در این مستند با طرح این سؤال شروع شد که چرا این طرح اجرا شده است؟ استدلال شیلات این است که وقتی دریا بحرانی می‌شود و گونه‌های صید رو به نابودی می‌روند، اجرای این طرح موجب احیا و حفظ صیدگاه‌ها می‌شود. این حرف درست است اما اتفاقات دیگری در حال وقوع است که برای صیادان سنتی مشکلات بسیاری را ایجاد کرده است. بدین ترتیب، مستند «دریابست» با محوریت مسائل و مشکلات صیادان سنتی منطقه هرمزگان و نوار ساحلی مکران ساخته شده و حاوی این هشدار است که اگر جلوی برخی اتفاقات گرفته نشود، یک روز برای همیشه شاهد حاکم شدن دریابست در منطقه خواهیم بود و دریا برای همیشه تعطیل خواهد شد.

این مستندساز با اشاره به منطق صحیح طرح دریابست گفت: دریابست تعریف بسیار زیبایی دارد و منطق آن این است که در زمانی که دریا خراب است و گونه‌های صید روبه نابودی یا درحال تخم‌ریزی هستند، به مدت ۲۰ روز صید و صیادی ممنوع و دریاروی تعطیل شود. این حرف ظاهر و منطق درستی دارد اما پرسش کلیدی آن است که در دو سال گذشته چه اتفاقی افتاده است که ناگهان مسئولان به فکر حفظ گونه‌های دریایی و اجرای دریابست افتاده‌اند؟ چطور تا قبل از اجرای این طرح، سال‌ها بود که صیاد سنتی در تمام طول سال به ماهی‌گیری در دریا می‌پرداخت، دریا خراب نمی‌شد و هیچ خطری هم آبزیان را تهدید نمی‌کرد. اکنون چه شده است که ناگهان به فکر بحرانی شدن دریا و نجات آبزیان افتاده‌اید؟ ما در این مستند به دنبال یافتن پاسخی برای این سؤال بودیم.

وی با اشاره به سابقه و چگونگی اجرای طرح دریابست گفت: در سال ۹۵ این طرح به صورت همگانی اجرا شد و برای همه صیادان اعم از صیادان سنتی و صنعتی به اجرا درآمد اما در سال ۹۶ فقط به کشتی‌های صید صنعتی اختصاص یافت چراکه صیادان سنتی نسبت به آن معترض شده بودند و این اعتراض به یک مطالبه عمومی تبدیل شده بود. در ادامه اجرای این طرح، به کشتی‌های «ترالِر» میدان داده شد؛ این کشتی‌ها به بهانه صید ماهی‌های ریزی به نام «مکتوفیده»، صید تجاری انجام می‌دادند. صید کشتی‌های ترالر، صید کف دریا است، تور آن‌ها مثل یک جوراب است و هیچ چیز از چشم تورهایشان خارج نمی‌شود.

وی با اشاره به تخلفات صورت گرفته در اجرای این طرح، افزود: اکنون اتفاقی که افتاده این است که به اسم اجرای طرح دریابست، به صیادان سنتی اجازه ماهیگیری نمی‌دهند اما برخی از کشتی‌ها به راحتی اجازه ماهیگیری در منطقه را پیدا می‌کنند.

این مستندساز گفت که گروهی از افراد ذی نفوذ چهره‌های سیاسی و بازنشسته تعدادی کشتی صنعتی با هدف صید ترال را به ایران وارد کرده‌اند. جالب است این نوع صید ترال در برخی از کشورها ممنوع است.

شهبازی دربارهٔ مشارکت و حمایت نهادها در ساخت این مستند گفت: تا لحظه‌ای که فیلم آماده نمایش شد، آن را با هزینه شخصی خودم ساختم اما پس از تولید فیلم، آن را به سازمان اوج ارائه کردم که این سازمان از مستند حمایت کرد و تهیه‌کننده آن شد و اکنون فیلم به‌طور کامل در اختیار این سازمان است.

وی با اشاره به دستور رئیس جمهور مبنی بر توقیف فعالیت این کشتی‌ها گفت: اکنون نامه‌ای مشتمل بر بیست و دو بند از دفتر رئیس جمهور به استانداری‌ها ارسال شده است که به موجب آن، این کشتی‌ها موظف به رعایت و اجرای این موارد بیست و دوگانه هستند تا پس از آن بتوانند فعالیت صید خود را از سر بگیرند. در این مسیر مسئولان مختلف کشور اعم از فرماندار جاسک و امام جمعه شهرستان با ما همراه شدند و به کمک‌های بسیاری به ما کردند.

پیوند به بیرون

• نمایش فریاد صیادان ایرانی علیه چینی‌ها در «دریابست»/پخش مستند امشب از شبکه ۳
• افشاگری از یک مافیای صیادی
• برای ساخت «دریابست» تهدید شدیم/ معمای صید چینی‌ها در دریای جنوب