راه طی شده (مستند)
 پوستر فیلم | |
| نام فیلم | راه طی شده |
|---|---|
| موضوع | زندگی مهندس مهدی بازرگان |
| سبک | مستند |
| کارگردان | علی ملاقلی‌پور |
| نویسنده | علی ملاقلی‌پور |
| تدوین | شهاب بشیری |
| صداپیشگان | علی ملاقلی‌پور |
| فیلمبرداری | رضا تیموری |
| شرکت/سازمان تولیدکننده | مرکز مستند سوره |
| زمان | ۸۸ دقیقه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
راه طی شده (تولید ۱۳۹۷) مستندی به کارگردانی علی ملاقلی‌پور و تهیه‌کنندگی محمد امین نوروزی است که زندگی سیاسی و پیچیده، مهندس “مهدی بازرگان” را روایت می‌کند. این مستند به بررسی افکار و آرا مهندس بازرگان در قبل و بعد از انقلاب اسلامی می‌پردازد.
در این مستند گفتگو با نزدیکان و اعضای اسبق نهضت آزادی و شخصیت‌های مطرح آن زمان به نمایش در آمده است.
راه طی شده را مرکز مستند سوره تولید کرده است.
درباره مستند
مستند «راه طی شده»، روایتی صریح و بی‌پرده از افکار و اندیشه‌های مهدی بازرگان، روشنفکر دینی، سیاستمدار و نخست وزیر دولت موقت ایران در سال ۵۷ است. در این مستند، شخصیت فکری و سیاسی مهندس بازرگان در گفتگو با افرادی همچون محمد توسلی، هاشم صباغیان، ابوالفضل حکیمی، اکبر بدیع‌زادگان، مجتبی مطهری، محمدمهدی جعفری، فریدون سحابی، محمدنوید بازرگان و…. مورد واکاوی قرار گرفته است. همچنین گوشه‌هایی از فعالیت‌های سیاسی او در جبهه ملی، نهضت آزادی و دولت موقت به تصویر کشیده شده است. نام این مستند که با عنوان «راه طی شده» تولید شده است، برگرفته از عنوان یکی از مهم‌ترین کتاب‌های بازرگان به همین نام است.
مهدی بازرگان (۱۲۸۶ش- ۱۳۷۳ش) سیاستمدار شیعه، روشنفکر دینی و پژوهشگر قرآنی قرن چهاردهم شمسی .او نخست‌وزیر دولت موقت پس از انقلاب اسلامی ایران بود. ارتباط بازرگان در زمان تحصیل در فرانسه با گروه‌های مذهبی فرانسوی، این دغدغه را در او تقویت کرد که دین و خداپرستی ریشه عقب‌ماندگی اجتماعی نیست. بازرگان در زمان تدریس در دانشگاه‌های ایران، فعالیت‌های مذهبی بسیاری داشت که سبب شد او را در آن دوره سمبل یک استاد مسلمان در دانشگاه معرفی کنند.
بازرگان به موجه‌سازی گزاره‌های دینی با علوم تجربی اعتقاد داشت و در کتاب «مطهرات در اسلام» تلاش کرد وجه علمی احکام دینی به خصوص در بخش نجاسات را نشان دهد. این دیدگاه مورد انتقاد برخی از جمله مرتضی مطهری واقع شد. بیش از سیصد عنوان کتاب از بازرگان نام برده شده که بیشتر آنها سخنرانی‌های وی است که به صورت کتاب درآمد.
بازرگان از دهه سی شمسی آثاری پیرامون قرآن دارد و مجموعه «سیر تحول قرآن» از شهرت بیشتری نسبت به سایر آثارش برخوردار است. درس گفتارهای بازرگان پیرامون قرآن که پس از انقلاب اسلامی ارائه شد، در مجموعه‌ای با عنوان «بازگشت به قرآن» چاپ شد. بازرگان طرفدار نظریه ارتباط دین و سیاست بود؛ اما در سال ۱۳۷۱ش سخنرانی با عنوان «خدا و آخرت؛ هدف بعثت انبیاء» داشت که سبب شد برخی آن سخنرانی را نشانه تغییر در او و حرکت به سمت سکولاریسم بدانند.
بازرگان در دوران نخست‌وزیری محمد مصدق، رئیس هیأت مدیره خَلع ید از شرکت نفت بریتانیایی و سپس رئیس مدیریت لوله‌کشی آب تهران شد. او به جهت مخالفت با اصلاحات ارضی شاه، شش سال زندانی شد. بازرگان از مؤسسان حزب نهضت آزادی بود. او نماینده تهران در مجلس اول شورای اسلامی بود.[۱]
گفتاورد
علی ملاقلی‌پور کارگردان و محمد امین نوروزی تهیه‌کننده مستند راه طی شده در گفتگویی درباره این مستند توضیح دادند:
ساخت این مستند دغدغه شخصی‌ام بود و مهندس بازرگان با این کار تمام نمی‌شود و ما در حد بضاعت ۹۰ دقیقه‌ای فیلم به زوایایی از شخصیت او پرداختیم.
وی افزود: من در نوجوانی با به شهادت رسیدن دوست پدرم، شهید بهادرنژاد توسط منافقان مواجه شدم. دوست پدرم از کوچه رد می شد که با میله گردن او را سوراخ کرده و کشتند و این تصویر برای من عذاب آور بود. در ادامه به واسطه فیلم‌هایی که دیدم و کتاب هایی که خواندم به تحقیقاتم درباره مجاهدین ادامه دادم و به این نتیجه رسیدم که سازمان مجاهدین از دل نضت آزادی بیرون آمده است. این برایم خیلی عجیب بود که چطور می‌شود از جریانی که مشی لیبرال دارد جریال رادیکال به وجود می آید.
ملاقلی‌پور با اشاره به اینکه سئوالات زیادی در ذهنش داشته است، گفت: مهندس بازرگان خدمات زیادی ارائه داده و کتاب‌های زیادی نوشته و از خودم می‌پرسیدم ما در این مستند چگونه باید آنها را روایت کنیم. البته مهندس بازرگان بیش از ۳۰۰ کتاب دارد که این کتاب‌ها اندیشه‌های ضد و نقیض هم دارند. با خواندن کتاب های زیادی متوجه شدم بازرگان آدمی بوده که فارغ از جریان روشنفکری در حوزه سیاسی آدم تاکتیکی بوده است.
ملاقلی‌پور ادامه داد: همانطور که در فیلم می بینیم این سئوال به ذهن می‌رسد که آیا فکر انسان مولد نور است و یا برعکس نور از بالا می آید و فکر انسان نور را پیدا می کند. فکر مولد نور است و یا جوینده نور؟ مهندس بازرگان به هر دوی آنها معتقد بود.
این مستندساز در بخش دیگر صحبت هایش خاطرنشان کرد: درباره رزم آرا، مصدق، پهلوی اول و دوم، سازمان مجاهدین، بنی صدر و... فیلم هایی ساخته شده است اما درباره بازرگان، شریعتی، مطهری و... فیلم ساختن سخت است زیرا اگر می خواهیم درباره شخصی مثل شریعتی فیلم بسازیم باید سال ها کتاب های او را بخوانیم تا متوجه شویم که باید کدام را تایید و کدام را نقد کنیم و اینکه چگونه ورود کنیم، کار بسیار سختی است.
ملاقلی پور همچنین گفت: ما برای این مستند ۲ سال تحقیق کردیم و با اطلاعات کامل شروع به ساخت این مستند کردیم. باید برای این نوع کارها دغدغه داشت. نسل جوان باید به این سمت برود و چالش ایجاد کند. ما باید با نسل های قبلی و نسل جوانتر با ما بجنگد و باید قرائت های نسل های قبلی را کنار بزنیم.
کارگردان فیلم سینمایی «قندون جهیزیه» ادامه داد: در مستند «راه طی شده» ما بازرگان را نقد هم کرده ا‌یم به همین دلیل هم با ما برخورد کردند و حتی جریان اصولگرای تند هم نسبت به ما انتقاد داشت.
وی در پایان توضیحات اولیه خود گفت: جریان فکری انقلاب با امام خمینی و مطهری رشد کرد و آنها کسانی بودند که با اندیشه مردم سر و کار داشتند.
در ادامه نشست امین نوروزی تهیه کننده «راه طی شده» گفت: در فضای فرهنگی کشور تعریفی که از مهندس بازرگان تا به امروز ارائه شده اغلب او را فردی لیبرال و طرفدار صلح می‌دانند و می‌گویند او پدر معنوی اصلاحات است پس طبیعی است وقتی تحقیقات جدی‌تر و عمیق‌تر می‌شود و نقاط ابهام طرح می‌شود با واکنش‌هایی مواجه می‌شویم.
وی درباره راه نیافتن «راه طی شده» به دوازدهمین جشنواره «سینماحقیقت» توضیح داد: جشنواره «سینماحقیقت» برای من زیاد موضوعیت ندارد و از قبل می‌دانستم این فیلم وارد جشنواره نخواهد شد مخصوصا اینکه قبل از رونمایی «راه طی شده»، آقای حسام الدین آشنا موضع‌گیری‌هایی در مورد فیلم داشتند. برای ما طبیعی بود که در قبال این رویکرد نو‌عده‌ای موضع بگیرند، ما را تخریب کنند و بگویند تاریخ را تحریف کرده‌ایم و پاسخ من این بود که منظر جدیدی باز شده است و جوانان دهه ۷۰ و ۸۰ که به مهندس بازرگان تعصب ندارند بیشتر درباره او جستجو خواهند کرد تا متوجه شوند حقیقت ماجرا چیست. این مستند در جشنواره «سینما حقیقت» حضور ندارد زیرا با قرائت های رسمی و حاکمیتی که تا به حال بوده است متفاوت و متضاد بوده است.
نوروزی خاطرنشان کرد: مستندهایی درباره مهندس بازرگان ساخته شده که او را در حد یک قدیس بالا برده‌اند و آثاری هم ساخته شده که بیشتر تبلیغی و ترویجی است. عده‌ای می گویند ما پول گرفتیم و کار سفارشی ساختیم و امکانات در اختیارمان قرار داده شد درحالی که چنین نیست زیرا چند برابر امکانات ما در اختیار دوستان دیگری قرار داده شد و آنها هم فیلمشان را با مدل خودشان ساختند.
وی ادامه داد: باید برای ساختن چنین مستندهایی فضا باز باشد تا بتوان درباره مسایل مهم تاریخ و انقلاب صحبت کرد. باید اراده محکمی وجود داشته باشد تا بتوان مستندهایی از این دست ساخت.
این تهیه کننده درباره این موضوع که آیا حوزه هنری ساخت این فیلم را به شما سفارش داده بود، گفت: خیر بلکه این ما بودیم که سراغ حوزه هنری رفتیم و از آنها خواستیم که تهیه این مستند را برعهده بگیرند. آنها در ابتدا درباره سوژه و رویکرد آن نگرانی هایی داشتند ولی ما به آنها اطمینان دادیم که اثری مبتنی بر پژوهش ارائه خواهیم داد.
همچنین درباره اینکه چرا مستندساز که در مقام مصاحبه کننده در مستند حضور دارد درباره سوژه اش موضع گیری کرده است سوال شد که ملاقلی پور گفت: من از ابتدا نمی‌خواستم یک مستند خنثی بسازم و همان اول فیلم و در صحنه ای که تدوینگر را نشان می‌دهیم گفته می شود که این یک مستند جهت دار است و من به عنوان کارگردان و نویسنده موضع خود را در آن بیان می‌کنم.
ملاقلی‌پور بخش پایانی صحبت هایش را به مدل فکری امام خمینی و تاثیر آن بر انقلاب اسلامی اختصاص داد و گفت: نگاه دینی این فیلم قوی نیست من معتقدم جمعیت منتقد اصلی فیلم جمعیت نخبگان دینی هستند که هنوز ورود پیدا نکردند و درحال حاضر تاریخ دان ها با این فیلم مشکل دارند. [۲]
پانویس
- ↑ «راه طی شده». دریافت‌شده در ۵ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ ملاقلی‌پور: در مستند «راه طی شده» زوایای زندگی مهندس بازرگان نمایش داده می‌شود خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: ۱۸ آذر ۱۳۹۷
پیوند به بیرون
برنامه به اضافه مستند-قسمت ۲۷-مستند راه طی شده