روزهای آزادی (مستند)

روزهای آزادی

پوستر فیلم
نام فیلم	روزهای آزادی
موضوع	دخالت‌های آمریکا در سایر کشورها
سبک	مجموعه مستند
کارگردان	مهدی فرجی
نویسنده	مصطفی حریری
تدوین	روح‌الله قاسمی مهدی انصاری
صداپیشگان	غلامرضا صادقی
صدابردار	نادر علیمردانی
شرکت/سازمان تولیدکننده	بسیج صدا و سیما
زمان	۱۰ قسمت
کشور	ایران
زبان	فارسی

روزهای آزادی (تولید ۱۳۹۷) مجموعه مستندی است به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مهدی فرجی که به دخالت های سیاسی، نظامی و امنیتی آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم در نقاط مختلف جهان پرداخته است. دخالت‌هایی که در اکثر موارد به تغییر حکومت‌های مردمی و پیدایش حکومت‌های سرکوبگر منجر شده است.

این مجموعه مستند را بسیج صدا و سیما در ۱۰ قسمت تولید کرده است.

درباره مستند

این مستند به مرور تاریخ دخالت‌های ایالات متحده آمریکا در نقاط مختلف جهان پس از جنگ جهانی دوم می‌پردازد که در این راه از انواع روشها شامل کودتا، تحریم اقتصادی، جنگ روانی و جنگ نظامی بهره برده است. در بسیاری از این موارد بعد از دخالت آمریکا کشورهای مورد نظر درگیر جنگ‌داخلی و خشونت‌های قومی و مذهبی شدیدی شدند که به مرگ میلیون‌ها انسان منجر شده است.

این مجموعه مستند تنها به ۱۰ نمونه از مهمترین دخالت های جهانی آمریکا پرداخته است. هر کدام از قسمتهای این مجموعه به یک کشور یا منطقه پرداخته که شامل گواتمالا، کنگو، ویتنام، اندونزی، کوبا، شیلی پاناما، آمریکای مرکزی، افغانستان و عراق است.

داستان این مستند ۱۰ قسمتی از زمان موفقیت کودتا در ایران و علیه دولت محمد مصدق آغاز می‌شود.

گفتاورد

وحید فرجی کارگردان مستند روزهای آزادی درباره این مستند گفت:

پیش از این با موضوعاتی درگیر شده بودم که به سیاست‌های خصمانه آمریکا برمی‌گشت. استفاده آمریکا از تسلیحات غیرمتعارف و ممنوعه‌ای که کشورها بنابر مصوبه سازمان ملل حق استفاده از آن را ندارند که ابتدا در مستند «جنگ پنهان» به آن پرداختم. چرا که اسرائیل از بمب‌های خوشه‌ای در لبنان استفاده کرده بود که تقریباً بخش اعظم آن به مشارکت‌های آمریکایی برمی‌گشت.

وی افزود: دو سه سال بعد از «جنگ پنهان» درباره بمب‌های ایرانیومی کاری ساختم که «تولد در زمین سوخته» نام گرفت. کار دیگر درباره جنایات چهل‌ساله آمریکایی‌ها در ویتنام بود که در تلویزیون با نام «خاطرات نارنجی» روی آنتن رفت. ماجرای مواد شیمیایی که مشخصه‌اش عنصر نارنجی رنگی بود که چهل سال است هنوز در ویتنام قربانی می‌گیرد. تحقیق و مطالعه درباره این جنایات آمریکایی ادامه پیدا کرد تا بهار سال ۹۵ به ایده «روزهای آزادی» و مداخله‌های آمریکایی رسیدیم. جمع‌آوری اسناد و آماده شدن سناریو و آرشیوها عملاً دو سال طول کشید. نتیجه آن مجموعه ۱۰ قسمتی مستند «روزهای آزادی» شد که از سال ۱۹۵۴ تا ۲۰۰۳ را روایت می‌کند. البته بعد از جنگ عراق و حوادث داعش را هم در مجموعه مستند داریم که همه نمایشی از رفتارهای خصمانه آمریکایی‌ها در مداخله‌های به دور از دیپلماسی و روابط خارجی معمول کشورهاست.

فرجی درباره نوع پرداخت مداخله‌های آمریکایی در مستند،‌گفت: مخاطبین ما بدانند این عملکرد آمریکایی‌ها بنابر اصول دیپلماتیک نبوده بلکه مداخله‌هایی از جنس کودتا، تحریم و جنگ سایبری بوده است. در این ده قسمت جنبه‌های مختلفی از دخالت آمریکایی‌ها در نقاط مختلف جهان را به تصویر کشیدیم؛ اتفاقاتی که در آسیا، آفریقا و در آمریکای لاتین افتاد. آرشیوها و تصاویر به گونه‌ای انتخاب شدند تا مدل‌های مختلفی از نوع مداخله را مخاطب ببیند. در جریان نوع رفتارهای مداخله‌ای آمریکا در میدان جنگی و نظامی، کودتا، تحریم اقتصادی، جنگ روانی و... را با اسناد و مدارک قرار بگیرد.

وی با اشاره به کشورها و سوژه‌هایی که انتخاب شدند، اضافه کرد: باید کشورهایی را انتخاب می‌کردیم که نمود بیرونی داشته باشند تا بتوانیم به آرشیوهایشان دسترسی پیدا کنیم. عموماً هم به سوژه‌ها و موضوعاتی رسیدیم که یا برخورد خود آمریکایی‌ها و کسانی که با آن‌ها ائتلاف کرده بودند را در کشورهایی که آن‌ها یا جنگ ایجاد کردند و یا با کودتا پیش رفتند. کشورهایی مثل گواتمالا، کونگو، اندونزی، ویتنام، کوبا، شیلی، عراق، افغانستان، پاناما و دو کشور از مجموعه آمریکایی مرکزی.

کارگردان مستند «روزهای آزادی» درباره تکنیک ویژه این مجموعه تلویزیونی، تأکید کرد: مبنای کار کلاً براساس آرشیوهای مستندگونه بود اما به لحاظ نبود اسناد در بخش‌هایی و یکنواخت نبودن فضای بصری از تکنیک موشن گرافی استفاده کردیم. در ایام استکبارستیزی ملت ایران{۱۳ آبان} روی آنتن شبکه سه رفت؛ کاری که در بسیج صداوسیما تولید شده بود.

وی در پاسخ به این سوال که چطور شد آنقدر «روزهای آزادی» مورد استقبال مخاطب قرار گرفت و برخی از کارشناسان هم درباره مستند شما گفتند جذاب بود، خاطرنشان کرد: شاید یکی از دلایل مهم آن قصه‌گویی «روزهای آزادی» بود که کمتر به سراغ تحلیل کردن می‌رفت. چون می‌دانستیم حوصله مخاطب سر می‌رود و روایت را تا انتها دنبال نمی‌کند. به همین خاطر فقط روند شکل‌گیری این اتفاقات را از ابتدا توضیح دادیم و تا جائیکه امکان داشت از آرشیوهای مرتبط با هر اتفاق و موضوع استفاده کردیم. چرا که آرشیو موضوعی خودش به جذابیت روایت کمک می‌کرد. چرا که از آرشیوهایی بهره بردیم که حداقل در ایران کمتر دیده شده بودند و یکی از چالش‌های ما تأمین همین آرشیو، فیلم و عکس‌های منحصر به هر موضوع و اتفاقی بود.

فرجی ادامه داد: به نظرمن نباید فیلمساز خودش در مقام تحلیل بربیاید‌، بلکه باید روایت و قصه او آنقدر جذاب باشد که مخاطب را درگیر خودش کند و او با نگاه به این روایت مستقیم و داستان‌گو خودش به تحلیلی برسد. شاید انتخاب این نوع پرداخت، باعث شد تا هرکسی با سلیقه سیاسی خودش پای تماشای «روزهای آزادی» بنشیند و این کار را بپسندد. خود این قصه‌گویی و دیدن این آرشیوهای متعدد و اتفاقات خود باعث جذابیت این کار شده و از طرفی هم سعی کردیم به شدت از شعارزدگی فاصله بگیریم. کاملاً از آرشیوها و اسناد موجود بهره بردیم و چیزی غیر از این نبود و تدوین روان، صداگذاری‌ها و موشن‌گرافی، همه این اتفاقات هنری دست به دست هم دادند تا مخاطب یک مستند جذاب و تأثیرگذار ببیند.

وی درباره اینکه به دنبال ساخت اثری اجتماعی است، افزود: آثاری که تا به حال کارگردانی‌اش را انجام داده‌ام بیشتر سیاسی هستند و با این فرم ساخت خو گفته‌ام. اما دوست دارم سیاسی توأمان با اجتماعی پیش بروم. فیلمسازی بوده‌ام که همواره تحت نیاز جامعه پیش رفته‌ام. مصداق بارز آن ساخت همین اثر «روزهای آزادی» است که با توجه به نیاز جامعه کار کردم. اما علاقه خودم ساخت یک اثر اجتماعی است کارهایی مثل «غزال ایرانی» که انجام دادم و به بحث‌های فناوری و علمی برمی‌گشت.

فرجی با اشاره به اینکه بسیاری وسوسه می‌شوند سینمای داستانی را تجربه کنند، تصریح کرد: مستند آنقدر به فیلمساز مجال وسیعی می‌دهد که دوست دارم تا آخر عمرم، مستند بسازم و به طرف فیلم داستانی نروم. درست است که یک وسوسه خیلی قوی ایجاد می‌کند تا فیلمساز به سمت سینمای داستانی و فرم داستانی بروم ولی من احساس می‌کنم مسیری که می‌روم تأثیرگذارتر است. از این جهت خیلی به دنبال تجربه کردن این قسم کارها نیستم و از پس این ماجرا بربیایم کار بزرگی کرده‌ام.

کارگردان مستند «روزهای آزادی» در خاتمه درباره تأثیر بیشتر مستند نسبت به کار داستانی، افزود: آثار داستانی به خاطر مولفه‌هایی که دارند در همه دنیا بیننده بیشتری دارند. شما وقتی آمارها را نگاه کنید چه به لحاظ بیننده و میزان فروش و چه هزینه‌هایی که برای فضای داستانی در همه دنیا صرف می‌شود قابل مقایسه با مستند نیست.

من فکر می‌کنم فیلم مستند خوب کار خودش را انجام می‌دهد. الان شبکه مستند بیننده پیدا کرده و آدم‌ها نه لزوماً کسانی که اهل سینما یا اهل فیلم هستند آدم‌های با علاقه‌مندی‌های متفاوت از یک کارگر و کارمند گرفته تا یک استاد دانشگاه با علایق، تخصص‌ها و سواد و نگرش‌های مختلف به مستند علاقه‌مند هستند. بنابراین اگر مستند خوب ساخته شود می‌تواند به اندازه چند فیلم سینمایی تأثیر داشته باشد. این اتفاق افتاده ولی کماکان بودجه و امکانات به سینمای داستانی سرازیر می‌شود که این قدری محل سوال است.

پیوند به بیرون

• مجموعه مستند روزهای آزادی
• پخش مستند «روزهای آزادی» در ۱۰ قسمت