سازمان همکاری اسلامی

سازمان همکاری اسلامی

نام سازمان	سازمان کنفرانس اسلامی
بنیان‌گذار	تعدادی از کشورهای اسلامی
بنیادگذاری	۱۳۴۸
گونهٔ سازمان	بین دولتی
حوزهٔ قدرت	جهان اسلام
وضعیت	فعال
شعار	صدای جمعی و تضمین حفاظت و حمایت از منافع جهان اسلام
وابسته به	دولت‌های کشورهای عضو
وبگاه	سازمان همکاری اسلامی

سازمان همکاری اسلامی (OIC) (نام پیشین: سازمان کنفرانس اسلامی) دومین سازمان بین دولتی پس از سازمان ملل متحد با عضویت ۵۷ کشور از چهار قاره جهان است. هدف از تشکیل این سازمان، صدای جمعی جهان اسلام و تضمینی برای حفاظت و حمایت از منافع جهان اسلام با رویکرد ترویج صلح بین‌المللی و هماهنگی میان ملل مختلف جهان است. این سازمان بر اساس تصمیم اجلاسی تاریخی در ۳ مهر ۱۳۴۸ که در پی نتیجه آتش‌سوزی جنایی مسجد الاقصی تشکیل شده بود، در رباط پایتخت پادشاهی مغرب تأسیس شد.

دبیرخانه، دادگاه بین‌المللی عدل اسلامی و کمیته‌های تخصصی از ارکان سازمان کنفرانس اسلامی است که رکن عالی آن، پادشاهان و رؤسای کشورها و سران دولت‌ها است که هر سه سال یکبار در پایتخت یکی از کشورهای عضو سازمان برگزار می‌شود. علاوه بر اجلاس کشورهای اسلامی، یک اجلاس دیگری توسط وزرای خارجه کشورهای اسلامی هر سال یکبار و در صورت لزوم چند بار تشکیل می‌گردد. ایران در سال ۱۳۵۱ به‌طور رسمی عضو سازمان شد.

نام این سازمان از زمان تأسیس در سال ۱۳۴۸ تا سال ۱۳۹۰ سازمان کنفرانس اسلامی بود سپس به سازمان همکاری اسلامی تغییر یافت.

پیشینه

از سال ۱۳۴۱ تا ۱۳۴۳ کنفرانس‌های متعددی در کشورهای اسلامی تشکیل شد و دربارهٔ مسائل جهان اسلام و خطر ورود عقاید جدید در اسلام بحث شد؛ چنان‌که در سال ۱۳۴۴ کنفرانسی در مکه با حضور ۱۱۵ شخصیت از ۳۵ کشور اسلامی تشکیل گردید. گرچه پیش از آن «کنفرانس عمومی اسلامی» در بیت‌المقدس و «جمعیت تقریب بین مذاهب اسلامی» در قاهره تشکیل شده بود که زمینه‌ساز سازمان کنفرانس اسلامی به حساب می‌آیند، اما در این کنفرانس، آدم عثمان رئیس‌جمهور سومالی، طرحی مبنی بر لزوم تشکیل کنفرانسی متشکل از کشورهای اسلامی مطرح کرد که به تصویب رسید و از ملک فیصل، پادشاه عربستان، خواسته شد تشکیل این کنفرانس را بر عهده بگیرد. امام‌خمینی ازجمله شخصیت‌های برجسته سیاسی و دینی است که از سال‌ها پیش از تشکیل سازمان کنفرانس اسلامی ضرورت وحدت و همبستگی سران کشورهای اسلامی را درک کرده و به آنان هشدار داده‌ بود.

سازمان کنفرانس اسلامی که در ۴ مهر ۱۳۹۰ به «سازمان همکاری اسلامی» تغییر نام یافت، در سال ۱۳۴۸ با شرکت ۲۴ کشور در رباط پایتخت مراکش تأسیس شد و مهم‌ترین اعضای آن، الجزایر، اندونزی، ایران، ترکیه، عراق، عربستان، لبنان، لیبی، مراکش و مصر بودند. پس از این تاریخ، کشورهای دیگری نیز به عضویت این سازمان درآمدند و سازمان دارای ۵۵ عضو شد و تا سال ۱۳۹۷ تعداد اعضا به ۵۷ کشور رسیده‌است. محل دبیرخانه کنفرانس سازمان اسلامی بر اساس ماده ۶، بند ۵، تا زمان آزادی بیت‌المقدس، در جده است و بر اساس ماده ۶، بند ۱، دبیرخانه را دبیرکل سرپرستی می‌کند. دبیرکل برای یک دوره چهارساله با رأی اعضای کنفرانس تعیین می‌گردد.

کشورهای عضو

سازمان کنفرانس اسلامی دارای ۵۶ عضو می‌باشد که از لحاظ جغرافیایی به سه گروه آسیایی و آفریقایی و عرب تقسیم می‌شوند که عبارتند از:

کشورهای آسیایی

کشورهای آسیایی که شامل ۱۲ کشور می‌باشد:

• جمهوری آذربایجان
• افغانستان
• اندونزی
• ایران
• برونئی
• بنگلادش
• پاکستان
• تاجیکستان
• ترکمنستان
• قرقیزستان
• ترکیه
• مالزی

کشورهای آفریقایی

گروه‌های آفریقایی که شامل ۱۷ کشور می‌باشد که عبارتند از:

• اوگاندا
• بورکینافاسو
• توگو
• چاد
• تانزانیا
• سنگال
• سیرالئون
• کامرون
• کومور
• گابن
• گامبیا
• گینۀ بیسائو
• مالدیو
• مالی
• موریتانی
• موزامبیک
• نیجر
• نیجریه

کشورهای عربی

کشورهای عربی که شامل ۲۱ کشور می‌باشد که عبارتند از:

• اردن
• الجزایر
• امارات متحده عربی
• بحرین
• تونس
• جیبوتی
• سودان
• سوریه
• سومالی
• عراق
• عربستان سعودی
• عمان
• دولت فلسطین
• قطر
• کویت
• لبنان
• لیبی
• مراکش
• مصر
• مورتیانی
• یمن

کشور آلبانی تنها کشور اروپایی است که در سال ۱۳۷۱ به سازمان کنفرانس اسلامی ملحق شد. و سورنیام از قاره آمریکا نیز در سال ۱۳۷۴ به سازمان کنفرانس اسلامی پیوسته است.

ارکان

ساختار این سازمان نسبت به سازمان‌های دیگر ساده است و رکن عالی آن، پادشاهان و رؤسای کشورها و سران دولت‌هاست که هر سه سال یکبار در پایتخت یکی از کشورهای عضو سازمان برگزار می‌شود. علاوه بر اجلاس کشورهای اسلامی، یک اجلاس دیگری توسط وزرای خارجه کشورهای اسلامی هر سال یکبار و در صورت لزوم چند بار تشکیل می‌گردد.

دبیرخانه

یکی از ارکان این سازمان دبیرخانه سازمان است که مسئولیت پیگیری و اجرای تصمیمات متخذه در کنفرانس سران و اجلاس وزرای خارجه را برعهده دارد. دبیر کل این سازمان، به عنوان رئیس دبیرخانه که با اکثریت آراء و به مدت ۴ سال انتخاب می‌شود. مقر دبیرخانه بر اساس منشور کنفرانس اسلامی، شهر بیت‌المقدس می‌باشد و تا زمان رفع اشغال صهیونیست‌ها، جده به طور موفت مقر دبیرخانه می‌باشد.

دادگاه بین‌المللی عدل اسلامی

در اجلاس پنجم سران کنفرانس اسلامی در کویت ۱۹۸۷، با تصویب قطعنامه‌ای، دادگاه بین‌المللی عدل اسلامی، نیز یکی از ارکان این سازمان، اعلام شد. که مقر آن در کویت و متشکل از ۷ قاضی برای مدت ۴ سال می‌باشد که حوزۀ اقتدار آن در مورد مسائلی که دولت‌های عضو متفقاً به دادگاه احاله داده باشند و مسائلی که در معاهدات لازم‌الاجرا مطرح می‌شود و تفسیر معاهدات دو یا چند جانبه و تحقیق در هر موضوعی از موضوعات حقوق بین‌الملل و تحقیق در مورد واقعه‌ای که موجب تزلزل در تعهدات بین‌المللی است. اگرچه عملاً این نهاد رسمیت نیافته است.

کمیته‌های تخصصی

برای پیگیری و اجرای مصوبات اجلاسیه‌های سازمان، کمیته‌های تخصصی تشکیل می‌گردند که به دو گروه کمیته‌های دائمی و کمیته‌های موقت تقسیم می‌شوند؛ مثل کمیته‌های همکاری اطلاعاتی و فرهنگی و کمیته همکاری‌های تجاری و اقتصادی و کمیته همکاری‌های علمی و تکنولوژیک و کمیته‌های موقت نیز که به تناسب ضرورت و نیاز جهان اسلام تاسیس می‌شوند مثل کمیته اسلامی صلح و کمیته ویژه افغانستان. البته این سازمان دارای ارگان‌های فرعی نیز می‌باشد که دولت‌های عضو سازمان، عضو این ارگان‌ها نیز هستند مثل مجمع فقه اسلامی و بانک توسعه اسلامی و مرکز اسلامی توسعه تجارت.

ایران و سازمان همکاری اسلامی

ایران در کنار مراکش و عربستان سعودی از بنیان گذاران سازمان کنفرانس اسلامی بوده است و در سال ۱۳۵۱ به‌طور رسمی عضو سازمان شد، اما در سال ۱۳۵۲ در پی تیره‌شدن روابط کشورهای عربی با اسرائیل، فعالیت خود را کم کرد. پس از پیروزی انقلاب، روابط ایران و سازمان، تا پایان جنگ تحمیلی همراه با چالش بود. مخصوصا با حوادث جمعه خونین مکه در سال ۱۳۶۶ که منجر به بحرانی شدن روابط میان تهران و ریاض شد، روابط ایران و سازمان کنفرانس اسلامی به بدترین وضع ممکن رسید. با پایان یافتن جنگ تحمیلی روابط ایران و سازمان کنفرانس اسلامی آرام آرام بهبود یافت و دور جدیدی از روابط میان طرفین را به همراه آورد. پس از آن ایران به یکی از اعضای فعال تبدیل شد و هشتمین کنفرانس سران کشورهای اسلامی در سال ۱۳۷۶ نیز در تهران برگزار شد.

پیوند به بیرون

• سایت رسمی سازمان همکاری اسلامی