شاعران پس از انقلاب رویکرد مجددی به قالب‌های سنتی همچون غزل، قصیده، مثنوی، رباعی که قالب شاخص ادب قدیم بوده داشته‌اند و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی حرکت‌های شعری در این زمینه آغاز شد و آثاری از منصور اوجی با عنوان مرغ سحر به چاپ رسید و فضای جدیدی در شعر کلاسیک ایجاد شد.
در شعر کلاسیک مضامین نو و تازه ای متناسب با سالهای انقلاب و دفاع مقدس وارد قالب‌های سنتی شد و این الگویی برای شاعران پس از انقلاب و نسل انقلاب شد و در واقع رباعی همچون سایر قالب‌های شعری دچار تحول اساسی از لحاظ لفظی و معنایی شد.
وی کوتاه بودن، بهره‌مندی از موسیقی مناسب و خوشایند، ظرفیت بالا، طیف متنوع معانی و نیازهای اجتماعی را از ویژگی‌های مهم قالب شعر رباعی دانست و خاطرنشان کرد: شاعران جوان برای رفع نیاز مخاطبان به شعر کوتاه از جمله رباعی روی آورده‌اند و نسل جوان توجه خاصی نسبت به این قالب شعری داشته‌اند. مراودات اجتماعی و وجود فضاهای مجازی، شب شعرها و ابزارهای نوین ارتباطی همچون پیامک باعث شده جریان امروز شعر توجه بیشتری به کوتاه نویسی داشته باشد.
بعضی از قالب‌های شعری حوزه اندیشه ای محدودی دارند ولی ویژگی ذاتی رباعی این است که همه نوع افکار، اندیشه، احساسات و عواطف با موضوعات اجتماعی، عرفانی، عاشقانه، طنز و عارفانه می‌تواند در این قالب منعکس شود.
رباعی همچون سایر قالب‌های شعری (غزل، قصیده، مثنوی) بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دچار تحول اساسی از لحاظ لفظی و معنایی گردید به طوری که تازه گی و طراوت خاصی در آن پدید آمد که در تاریخ هزار ساله رباعی بی‌سابقه بوده است. رباعی در دهه ۶۰ و دوران دفاع مقدس از رشد چشمگیری برخوردار شد و این قالب شعری توانست در برانگیختن احساسات، عواطف مردم و توسعه فرهنگ شهادت نقش بسیار مؤثری داشته باشد ودر واقع این دهه به عنوان دهه رشد و شکوفایی رباعی فارسی نامیده شد وبا ظهور شاعرانی چون مرحوم قیصر امین پور، مرحوم سید حسن حسینی ومرحوم سلمانی هراتی مفاهیم جدیدی وارد رباعی شد.
در اواخر دهه ۶۰ دیگر ما با یک سری رباعی‌های کاملاً تکراری مواجه بودیم و شاعران اشعارشان بدون هیچ نوآوری می‌سرودند و در واقع ما در این دوران با یک رکود ۶–۷ ساله مواجه شدیم.
در اواخر دهه هفتاد نیز با ظهور شاعرانی چون بیژن ارژن و جلیل صفر بیگی رباعی مجدداً به اوج خود رسید و مضامین تازه ای در زمینه شعر آیینی و ولایی مطرح و تا دهه هشتاد نیز ادامه پیدا کرد.
(وی دهه منتهی به سال ۹۰ را به عنوان یکی از جریان‌های ادبی یاد کرد و گفت:) ما در این دهه‌ها شاهد شاعران خوبی بودیم که در زمینه رباعی فعالیت‌های خوبی داشته‌اند و مجموعه‌های مستقلی را نیز به چاپ رسانده‌اند.
(وی در حال حاضر وضعیت قالب رباعی در شعر شاعران جوان را بسیار خوب و امیدوار کننده خواند و گفت:) من با شاعران جوان بسیاری روبرو هستم که تعداد زیادی نیز مجموعه شعر در قالب رباعی به چاپ رسانده‌اند یا در دست چاپ دارند. در سال گذشته حدود ۴۰ مجموعه شعر در قالب رباعی سروده شده که نشان از توجه به ادبیات کهن ایران دارد.[۱]
سید علی میرافضلی
 | |
| زمینه فعالیت | شاعر پژوهشگر ادبیات |
|---|---|
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۱۳۴۸ (۵۴–۵۵ سال) |
| محل تولد | رفسنجان |
| تحصیلات | زبان و ادبیات فارسی |
| دانشگاه | دانشگاه تهران |
| جوایز | جایزه کتاب سال کرمان مدرک درجه یک هنری سال ۱۳۹۴ |
| آدرس اینستاگرام | سید علی میرافضلی |
سید علی میرافضلی (زادهٔ ۲ ۱۳۴۸ در رفسنجان) از شاعران شعر کوتاه اهل ایران است. کتاب برگزیده سال ۱۳۹۸، برای «کتاب چهارخطی:کندوکاوی در تاریخ رباعی فارسی»، از افتخارات سید علی میرافضلی است.
وی مدیر مسئول، صاحب امتیاز مجله جنگ هنر مس است.
تحصیلات و فعالیت‌های تخصصی
سید علی میرافضلی دانش‌آموخته رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است. بعد از تحصیل به رفسنجان بازگشت و از سال ۱۳۷۵ در مجتمع مس سرچشمه مشغول به کار شد.
میرافضلی پدیدآورنده شانزده کتاب و یکصد مقاله ادبی است که بیشترین پژوهش‌هایش را در زمینه رباعی و شعر کوتاه انجام داده و در حوزه تصحیح دیوان شاعران قدیمی نیز فعالیت داشته است.
از سال ۱۳۸۲ تا امروز با «دانشنامه جهان اسلام» وابسته به بنیاد دایرهالمعارف اسلامی و «دانشنامه زبان و ادب فارسی» وابسته به فرهنگستان زبان و ادب فارسی در زمینه نگارش تعدادی از مدخل‌های این دو مرجع همکاری داشته است. وی مدیر مسئول، صاحب امتیاز مجله جنگ هنر مس است و دبیر علمی دومین جشنواره ملی شعر کوتاه «آن» بود.
در مراسمی که در شهر کرمان و در اسفند ماه ۱۳۹۱ برگزار شد به پاس فعالیت‌های ادبی و تأثیرگذاری اش در زمینه فرهنگ و ادب فارسی از وی تجلیل شد.
رباعی پژوهی
وی از پژوهشگرانی است که در زمینه رباعی و رباعی سرایان تحقیقات گسترده و مفیدی انجام داده که دو کتاب «رباعیات خیام در منابع کهن» و «در آستانه تازه شدن» از مهم‌ترین کتاب‌هایش در این زمینه می‌باشند.
وی هچنین مقاله‌هایی را پیرامون شیوه رباعی سرایی شاعرانی همچون: اوحدالدین کرمانی، سنایی غزنوی، قاضی نظام الدین اصفهانی، ابوسعید ابوالخیر، زکی مراغی، مجد همگر و جلیل صفربیگی در نشریه‌های: نامه بهارستان، گزارش میراث، ادبیات و زبانها آینه میراث و نشر دانش منتشر کرده است.
بیشترین تمرکز وی در زمینه رباعی پژوهی معطوف به خیام بوده به‌طوریکه کتاب «رباعیات خیام در منابع کهن، پژوهش ارزنده‌ای در شناخت منابع قدیمی رباعیات منسوب به خیام است که به معرفی ۲۸ کتاب خطی و چاپی از سده‌های ششم تا اوایل قرن نهم هجری می‌پردازد.
در هر بخش کتاب، ابتدا منبع مورد نظر به‌طور کامل معرفی شده و در مورد پیشینه پژوهش‌های صورت گرفته در مورد آن سخن رفته و سپس رباعی یا رباعیات خیام موجود در آن از روی دقیق‌ترین و کهن‌ترین نسخه‌ها نقل شده است. همچنین کتاب «در آستانه تازه شدن» نیز رباعی‌های سی تن از شاعران معاصر را ارزیابی کرده است.
کتاب «گوشه تماشا» از دیگر پژوهش‌های میرافضلی در حوزه رباعی است که به بررسی جریان رباعی معاصر فارسی از نیما یوشیج تا دهه هشتاد شمسی اختصاص دارد (تهران، ۱۳۸۳). کتاب «در آستانه تازه شدن» گزیده دیگری از رباعیات سی سال اخیر است که تحولات رباعی در دهه هشتاد خورشیدی را نیز انعکاس داده است. «رباعیات فکری مشهدی» تصحیح رباعیات سید محمد جامه‌باف متخلص به فکری مشهدی و معروف به «میر رباعی» (متوفی ۹۷۳ ق) است و در آن ۳۵۲ رباعی این شاعر رباعی‌سرای قرن دهم هجری بر مبنای چهار دستنویس تصحیح و تنقیح و ارائه شده است.
تصحیح شعر
- «شاعران قدیم کرمان» (تهران، ۱۳۸۶)، در معرفی و نقل شعرهای ۲۶ شاعر قدیمی کرمان در فاصله قرن ششم تا هشتم هجری است.
- «دیوان حیدر شیرازی» (تهران، ۱۳۸۳) دربردارنده اشعار شاعری گمنام به نام حیدر بقال شیرازی است که هم‌عصر و همشهری حافظ بوده و نسخه‌ای منحصر از دیوان او در کتابخانه موزه بریتانیا نگهداری می‌شود.
- «مونس الاحباب» مجموعه رباعیات خواجه شهاب الدین عبدالله مروارید کرمانی (متخلص به بیانی) است که در ربع اول قرن نهم هجری در هرات فراهم آمده و بر مبنای چهار دستنویس تصحیح و منتشر شده است. این کتاب، پیوستی نیز دارد که در آن اشعار پراکنده بیانی کرمانی از منابع مختلف خطی و چاپی گردآمده است.
آثار
| عنوان | ناشر | سال انتشار |
| آهسته‌خوانی | نون | ۱۳۹۱ |
| با من در و دیوار به آواز آید | مسین | ۱۴۰۱ |
| به همین کوتاهی | نون | ۱۳۹۲ |
| تمام ناتمامی‌ها | تکا | ۱۳۸۸ |
| جنگ رباعی | سخن | ۱۳۹۴ |
| خواب گنجشکها | انجمن شاعران ایران | ۱۳۹۸ |
| در آستانه تازه‌شدن | سپیده‌باوران | ۱۳۹۰ |
| رباعیات خیام و خیامانه‌های پارسی | سخن | ۱۳۹۹ |
| رباعیات فکری مشهدی | موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی | ۱۳۸۹ |
| روزهایی که جز شب | تمدن علمی | ۱۳۹۸ |
| شش دفتر: مجموعه اشعار محسن پزشکیان | کازرونیه، فرهنگستان زبان و ادب فارسی | ۱۳۹۰ |
| کارنامه تبر | مروارید | ۱۳۹۷ |
| کتاب چهارخطی | سخن | ۱۳۹۷ |
| گزیده شعر سیدعلی میرافضلی | کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان | ۱۳۹۹ |
| مرا می‌نویسی | نون | ۱۳۹۴ |
| تقویم برگهای خزان | زلال | ۱۳۷۳ |
| دارم به ساعت مچی‌ام فکر می‌کنم | نزدیک | ۱۳۸۶ |
| شاعران قدیم کرمان | کازرونیه | ۱۳۸۶ |
| رباعیات خیام در منابع کهن | مرکز نشر دانشگاهی | ۱۳۸۱ |
جوایز و افتخارات
- مدرک درجه یک هنری سال ۱۳۹۴
- کتاب برگزیده سال ۱۳۹۸ برای کتاب «کتاب چهارخطی:کندوکاوی در تاریخ رباعی فارسی»
- اثر شایسته تقدیر سی و چهارمین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای جُنگ رباعی (بازیابی و تصحیح رباعیات کهن پارسی) با پژوهش و ویرایش سیدعلی میرافضلی، در بخش نسخ خطی
- جایزه کتاب سال کرمان در رشته شعر برای کتاب 'گنجشک ناتمام'
گفتاورد
پانویس
- ↑ «سید علی میرافضلی: رباعی یكی از قالب های شاخص جریان شعر امروز است». ۱ مهر ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۳.