سید محمدکاظم طباطبایی یزدی
| مرجع تقلید | |
 | |
| نسب | سادات طباطبایی |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۲۴۸ هجری قمری |
| زادگاه | روستای کِسنَویهٔ یزد |
| تاریخ وفات | ۲۸ رجب ۱۳۳۷ هجری قمری |
| شهر وفات | نجف |
| محل دفن | مسجد عمران بن شاهین در حرم امام علی(ع) |
| خویشاوندان سرشناس | سید محمد (فرزند) رهبر عشائر در مبارزه با انگلستان • سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی (نوه) |
| استادان | محمدباقر آقا نجفی اصفهانی • سید محمدباقر خوانساری • سید محمدهاشم خوانساری • سید محمدحسن شیرازی |
| شاگردان | عبدالکریم حائری یزدی • محمدحسین کاشف‌الغطاء • محمدتقی بافقی • آقا ضیاء عراقی • سید حسین طباطبایی بروجردی |
| محل تحصیل | اصفهان • نجف |
| تالیفات | العروة الوثقی |
| سیاسی | فتوا علیه استعمار ایتالیا، روس و انگلیس • مخالفت با مشروطیت |
سید محمدکاظم طباطبائی یزدی (۱۲۴۸- ۲۸ رجب ۱۳۳۷) از فقهای شیعه و نویسنده کتاب العروة الوثقی است که پس از درگذشت سید محمدحسن شیرازی، به مرجعیت رسید. وی از مخالفان نهضت مشروطه بود. سید یزدی در مقابل حمله ایتالیا به لیبی، حمله انگلیس به عراق و حمله روسیه به ایران حکم به وجوب دفاع مسلمانان از وطن را صادر کرد.
محمدباقر نجفی و میرزا محمدحسن شیرازی از استادان سید محمدکاظم یزدی بودند و برخی از شاگردان وی هم عبارت‌اند از: محمدحسین کاشف‌الغطاء، آقا ضیاء عراقی، سید عبدالحسین شرف‌الدین، حسنعلی نخودکی اصفهانی، سید محمدتقی خوانساری، سید محسن امین و آقابزرگ تهرانی.
کتاب عروة الوثقای سیدِ یزدی از معروف‌ترین کتاب‌های حوزه‌های علمیه است و شرح‌ها و حاشیه‌های فراوانی بر آن نوشته شده است. کتاب‌های فراتر از روش آزمون‌وخطا و سید محمدکاظم یزدی، فقه دوراندیش درباره زندگی وی نوشته شده‌اند.
زندگی‌نامه
سید محمدکاظم یزدی در روستای کِسنَویهٔ یزد به دنیا آمد.[۱] پدرش سید عبدالعظیم کشاورز بود. نسب وی به سادات طباطبایی و امام حسن مجتبی(ع) می‌رسد.[۲] درباره سال تولد سید محمدکاظم اختلافاتی وجود دارد: در اعیان‌الشیعه، سال ۱۲۴۷ قمری ذکر شده است[۳] و علی دوانی در کتاب نهضت روحانیون ایران، به نقل از خانواده او، سال ۱۲۴۸ قمری را بیان کرده است.[۴]
سید محمدکاظم یزدی در نجف ازدواج کرد. فرزندانش عبارت‌اند از: سید علی، سیده زهرا، سید حسن، سید محمود، [۵] سید اسدالله [۶] و سید محمد که نویسنده کتاب‌های صحائف‌الاَبرار بوظائف الاَسحار و رسالةٌ فی فضلِ الکُتُب و اِقتِنائِها است[۷]
سید عبدالعزیز طباطبایی یزدی (۱۳۰۸-۱۳۷۴) کتاب‌شناس و نسخه‌شناس، نوه او است.[۸]
زیست علمی
سید محمدکاظم تا مدتی کشاورزی می‌کرد؛ اما بعدها به تحصیل علم روی آورد.[۹] او آموختن مقدمات دروس حوزوی را از سال ۱۲۵۶ قمری در مدرسه محسنیه یا دومنار یزد آغاز کرد.[۱۰] چهار سال بعد برای ادامه تحصیل، به مشهد رفت و دروس «سطحِ» حوزه و نیز هیئت و نجوم و ریاضی را فراگرفت. در سال ۱۲۶۵ قمری هم به اصفهان مهاجرت کرد[۱۱] و در مدرسه صدر اقامت گزید و در درس شیخ محمدباقر نجفی حاضر شد تا از او اجازه اجتهاد گرفت.[۱۲]
در سال ۱۲۸۱ قمری، با اجازه و معرفی محمدباقر نجفی اصفهانی به نجف رفت.[۱۳] و در مدرسه صدر نجف ساکن شد. ورود سید به نجف با وفات شیخ مرتضی انصاری و انتقال مرجعیت به میرزای شیرازی مصادف بود. او پس از مدتی، امام‌جماعت صحن علوی شد.[۱۴]
سید کاظم پس از رفتن میرزاى شیرازى به سامرا، در نجف ماند و به تدریس علوم حوزوی پرداخت تا اینکه به مرجعیت رسید.[۱۵]
جایگاه علمی
به‌گزارش اَعیان‌الشیعه، در حلقه درسی سید یزدی، حدود دویست نفر می‌نشستند.[۱۶] محسن امین او را فقیهی لغت‌دان و ادیب معرفی کرده و گفته کتاب عروةالوثقای او چنان اهمیت داشت که هرکسی می‌خواست در منصب مرجعیت قرار گیرد، بر آن تعلیقه می‌نوشت.[۱۷] محمد غروی در کتاب معَ علماءِ النَّجفِ الاشرف، سید کاظم یزدی را دریای علم و تحقیق و متبحر در معقول و منقول معرفی کرده و نوشته است وی بر همه فروعات فقهی و متون احادیث، حضورذهن داشت.[۱۸]
سید موسی شبیری با واسطه از آقا ضیاء عراقی نقل می‌کند که سید محمدکاظم یزدی از آخوند خراسانی، اعلم بوده و علت آن تلاش و دقت‌نظر بیشتر سیدِ یزدی در فقه بوده است.[۱۹]
مرجعیت
سید محمدکاظم طباطبایی یزدی در سال ۱۳۱۲ قمری بعد از وفات میرزای شیرازی، به مرجعیت رسید. در آن روزها آخوند خراسانی و شیخ محمد طه نجف نیز از مراجع زنده شیعیان بودند که پس از درگذشت آن‌دو، سید محمدکاظم یزدی تنها مرجع زمان خود شد.[۲۰] بعد از درگذشت او مرجعیت به میرزامحمدتقی شیرازی و سید اسماعیل صدر رسید.[۲۱]
استادان
- محمدباقر نجفی؛[۲۲]
- سید محمدباقر خوانساری، نویسنده روضاتُ الجنات؛[۲۳]
- سید محمدهاشم خوانساری؛[۲۴]
- ملامحمد جعفرآباده‌ای؛[۲۵]
- مولی حسن بن محمد اردکانی، استاد علوم ادبی او؛[۲۶]
- میرزا محمدحسن شیرازی؛[۲۷]
- شیخ مهدی جعفری؛[۲۸]
- شیخ راضی نجفی، فرزند شیخ محمد جعفری؛[۲۹]
- شیخ مهدی آل‌کاشف‌الغطاء.[۳۰]
شاگردان
تعداد شاگردان سید محمدکاظم یزدی، چنان‌که در مقالات کنگره بزرگداشت وی آمده، ۳۵۰ تن ذکر شده است؛[۳۱] اما بنابر پژوهشی دیگر، شاگردان وی دست‌کم ۷۵۰ نفر بوده‌اند.[۳۲] برخی از شاگردان وی عبارت‌اند از:
- محمدحسین کاشف‌الغطاء؛
- محمدتقی بافقی؛
- آقا ضیاء عراقی؛
- سید عبدالحسین شرف‌الدین؛
- سید حسین طباطبایی قمی؛
- سید محمد حسینی همدانی؛
- شیخ محمدحسن نویسی؛
- سید حسن مدرس؛
- حسنعلی نخودکی اصفهانی؛
- سید محمدتقی خوانساری؛
- شیخ علی‌اکبر نهاوندی؛
- سید جمال‌الدین گلپایگانی؛
- مصطفی مجتهد تبریزی؛
- سید محسن امین؛
- سید محمد حجت کوه‌کمری؛
- آقابزرگ تهرانی.[۳۳]
برخی شیخ عبدالکریم حائری و سید حسین بروجردی را از شاگردان سید کاظم یزدی شمرده‌اند؛ اما به عقیده سید موسی شبیری این مطلب اشتباه است و این‌دو از شاگردان آخوند خراسانی بودند.[۳۴]
آثار
ابوالحسنی در کتاب فراتر از روش آزمون‌وخطا، ۲۵ اثر فقهی و اصولی برای محمدکاظم یزدی نام برده است.[۳۵] مهم‌ترین و معروف‌ترین کتاب او العُروَةُ الوُثقیٰ است.[۳۶] این کتاب در مباحث استدلالی فقهی، جایگاهی محوری برای عالمان و مراجع و فقیهان پیدا کرد و ده‌ها شرح و حاشیه بر آن نوشته شد.[۳۷] اهمیت آن به حدی است که نویسنده کتاب را با نام «صاحبْ‌عُروه» می‌خوانند.[۳۸]
مواضع سیاسی
می‌گویند سید محمدکاظم یزدی، نسبت دیگر مراجع هم‌عصرش، همچون آخوند خراسانی کنش سیاسی کمتری داشت و فعالیت سیاسی او غالباً در قالب صدور تلگراف و نوشتن بیانیه بود؛ اما به‌جهت جایگاهش به عنوان مرجعی برجسته، همین مقدار فعالیت، بسیار حائز اهمیت بود.[۳۹]
برخی از فعالیت‌های سیاسی سید محمدکاظم یزدی به شرح زیر است:
حمایت از شرکت اسلامیه
در سال ۱۳۱۶ قمری برخی از متدینان برای مبارزه با نفوذ اقتصادی بیگانگان، شرکت اسلامیه را در اصفهان تأسیس کردند.[۴۰] سیدمحمدکاظم طباطبایی یزدی همراه با دیگر علما چون آخوند خراسانی، میرزا حسین نوری، شریعت اصفهانی و سید اسماعیل صدر با نوشتن تقریظ بر کتاب لباس‌التقوی که در حمایت از این شرکت و ترغیب مردم به خرید محصولات داخلی نوشته شده بود، آن را تأیید کردند.[۴۱]
فتوا علیه استعمار ایتالیا، روس و انگلیس
در پی اشغال کشور لیبی توسط قوای ایتالیایی و نیز هجوم قوای روس و انگلیس به ایران، سید کاظم یزدی در سال ۱۳۲۹ قمری فتوایی صادر کرد و در آن آمادگی همه مسلمانان «از عرب و ایرانی» را برای «عقب راندن کفار از ممالک اسلامی» واجب شمرد.[۴۲]
اعلان جهاد علیه انگلیس
در جنگ جهانی اول و با اشغال عراق به دست نیروهای انگلیسی، سیدمحمدکاظم یزدی، همراه عالمانی چون میرزا محمدتقی شیرازی و شیخ‌الشریعه اصفهانی برضد انگلیس اِعلان جهاد داد.[۴۳] در این جهاد بر ضد انگلیسی‌ها، فرزندش سید محمد به شهادت رسید.[۴۴]
مشروطه
سید یزدی در نهضت مشروطه، با شیخ فضل‌الله نوری همسو بود و حمایت از مجلس را مشروط به انطباق کامل مصوبات آن با موازین شرعی می‌شمرد. وقتی شیخ فضل‌الله در حرم حضرت عبدالعظیم متحصن شد، به‌شدت از او حمایت کرد.[۴۵]
پس از به توپ بستن مجلس و زمانی که آخوند خراسانی برای برگشت مشروطه بسیار می‌کوشید، سید یزدی برای جلوگیری از برگشتن مشروطه، فتوای حرمت مشروطه را صادر کرد.[۴۶]
خدمات اجتماعی
گفته‌اند سید محمدکاظم یزدی، به عمران شهرها و روستاها توجه داشته و مساجد، حمام‌ها و کاروانسراهایی بنا کرده است. او همچنین به ساخت بناهای علمی اهتمام داشت. مشهورترین مدرسه علمیه نجف، که اکنون به نام مدرسه سید شناخته می‌شود، به همت او ساخته شده است.[۴۷]
وی همچنین در محله العماره نجف مکانی برای اسکان زائران تأسیس کرد به نام «خانُ‌الزائرین» که در سال ۱۳۸۴ق به مدرسه تبدیل شد.[۴۸]
رحلت
سید محمدکاظم، در ۲۸ رجب ۱۳۳۷ قمری بر اثر ذاتُ‌الرّیه، درگذشت و در مسجد عمران بن شاهین در حرم امام علی(ع) دفن شد.[۴۹] در رحلتش، در عراق، شیعه و سنی ماتم گرفتند و در ایران، احمدشاه نیز در مجلس ختمش حاضر شد.[۵۰]
بزرگداشت
در ۲۴ اسفند ماه ۱۳۹۱، به‌منظور بزرگداشت شخصیت سیدمحمدکاظم یزدی، همایشی با عنوان «کنگره بین‌المللی صاحبْ‌عروه» در قم برگزار شد. در این همایش، برخی از علما و شخصیت‌ها از ایران و عراق و دیگر کشورها شرکت کردند.[۵۱]
پانویس
- ↑ امین، اعیان‌الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ بذرافشان، سید محمدکاظم یزدی: فقیه دوراندیش، ۱۳۷۶ش، ص۲۳.
- ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی…»، ص۱۹۸.
- ↑ شرف‌الدین، مع موسوعات رجال الشیعة، ۱۴۱۱ق، ج۳، ص۳۶۰.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۵، ص۸.
- ↑ شریف رازی، گنجینه دانشمندان، ۱۳۷۰ش، ج۹، ص۲۳۱.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی…»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۷.
- ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی…»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۷.
- ↑ صدر، تکملة اَمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۴۷۴
- ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی…»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۷.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، طبقات اَعلام الشیعة، ۱۴۳۰ق/۲۰۰۹م، ج۱۷، ص۷۱.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۲، ص۴۵۸.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۲، ص۴۵۵.
- ↑ موسوی درودی، «زندگی‌نامه مختصر و سال‌شمار فعالیت‌های علمی…»، ۱۳۹۶ش، ص۱۹۳.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۳۸۶.
- ↑ صدر، تکملة اَمل الآمل، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۴۷۴.
- ↑ حبیب‌آبادی، مکارم‌الآثار، ۱۳۵۱ش، ج۳، ص۸۰۴–۸۰۶.
- ↑ تبریزی خیابانی، علمای معاصر، ۱۳۶۶ش، ص۶۸–۶۹.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ آقابزرگ تهرانی، الذریعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۴، ص۱۰.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ صدر، تکملة امل‌الآمال، ۱۴۲۹ق، ج۵، ص۴۷۴.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۱۵۴.
- ↑ سلیمانی بروجردی، «فهرستی از شاگردان صاحب عروه»، ص۲۴۱.
- ↑ نگاه کنید به سلیمانی بروجردی، «فهرستی از شاگردان صاحب عروه»، ص۲۴۱.
- ↑ سلیمانی بروجردی، «فهرستی از شاگردان صاحب عروه»، ص۲۴۳-۲۶۴.
- ↑ شبیری زنجانی، جرعه‌ای از دریا، ۱۳۸۹ش، ج۳، ص۳۸۷.
- ↑ ابوالحسنی، فراتر از روش «آزمون‌وخطا»، ۱۳۸۹ش، ۹۵-۹۶.
- ↑ ابوالحسنی، فراتر از روش «آزمون‌وخطا»، ۱۳۸۹ش، ۱۰۲.
- ↑ نگاه کنید به یزدی، العروة الوثقی فیما تعم به البلوی (المحشی)، ۱۴۲۱ق، ج۱، ص۳-۴.
- ↑ ابوالحسنی، فراتر از روش «آزمون‌وخطا»، ۱۳۸۹ش، ۱۰۵.
- ↑ حاتمی و بهشتی‌سرشت، «تقابل و تعامل آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و سید محمدکاظم یزدی در جریان انقلاب مشروطه»، ص۷.
- ↑ حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۴ش، ص۱۳۱.
- ↑ حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۴ش، ص۱۳۱.
- ↑ حاتمی و بهشتی‌سرشت، «تقابل و تعامل آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و سید محمدکاظم یزدی در جریان انقلاب مشروطه»، ص۱۵-۱۶.
- ↑ ابوالحسنی، فراتر از روش «آزمون‌وخطا»، ۱۳۸۹ش، ص۶۲۷.
- ↑ حاتمی و بهشتی‌سرشت، «تقابل و تعامل آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و سید محمدکاظم یزدی در جریان انقلاب مشروطه»، ص۱۸.
- ↑ حائری، تشیع و مشروطیت در ایران، ۱۳۶۴ش، ص۲۰۱.
- ↑ حاتمی و بهشتی‌سرشت، «تقابل و تعامل آخوند ملا محمدکاظم خراسانی و سید محمدکاظم یزدی در جریان انقلاب مشروطه»، ص۱۳.
- ↑ بذرافشان، سید محمدکاظم یزدی فقیه دوراندیش، ۱۳۷۶ش، ص۱۳۰-۱۳۱.
- ↑ غروی، مع علماء النجف الأشرف، ۱۴۲۰ق، ج۱، ص۵۲.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۶ق، ج۱۰، ص۴۸.
- ↑ امین، اعیان‌الشیعه، ۱۴۰۳ق، ج۱۰، ص۴۳.
- ↑ «کنگره بین المللی صاحب عروه تجلیل از مقام شامخ آیةالله العظمی سیدمحمدکاظم یزدی(قدس)»، افق حوزه، ۲۲ فرورودین ۱۳۹۲ش، شماره ۳۶۱.