شیخ عباس قمی
| صاحب مفاتیح الجنان | |
 | |
| نام کامل | عباس بن محمدرضا قُمی |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۱۲۹۴ قمری |
| تاریخ وفات | ۲۲ ذی‌الحجه ۱۳۵۹ قمری |
| محل دفن | حرم امام علی(ع) |
| محل سکونت | نجف • قم • مشهد |
| خویشاوندان سرشناس | سید احمد طباطبایی قمی( پدر همسر) میرزامحمدتقی اشراقی، میراز محمود روحانی قمی(باجناق‌ها) |
| استادان | سید محمد کاظم طباطبائی یزدی • میرزا حسین نوری • میرزا محمدتقی شیرازی |
| شاگردان | آقا بزرگ طهرانی • سردار کابلی • سید شهاب الدین مرعشی نجفی • عبدالحسین فقیهی رشتی • ملا علی واعظ خیابانی تبریزی • سید محمد هادی میلانی |
| محل تحصیل | نجف • قم |
| تالیفات | مفاتیح الجنان • سفینة البحار • منتهی الآمال • نفس المهموم |
عباس بن محمدرضا قُمی (۱۲۹۴ - ۱۳۵۹ قمری)، مشهور به محدث قمی و شیخ عباس قمی عالم و محدث بزرگ شیعه در قرن ۱۴ هجری و از شاگردان میرزا حسین نوری بود. حاج شیخ عباس قمی در زمان خود، از مربیان و معلمان اخلاق اسلامی در میان مردم و حوزه‌های علمیه شناخته می شد. مفاتیح الجنان، سفینة البحار و منتهی الآمال از مشهورترین تألیفات اوست.
زندگی‌نامه
شیخ عباس در سال ۱۲۹۴ قمری در قم به دنیا آمد.[۱] پدرش محمدرضا قمی فردی متدین و مرجع مردم برای آگاهی از وظایف شرعی بود[۲] و مادرش، بانو زینت از زنان متدین و پارسا بود.[۳]
شیخ عباس در بازگشت از نجف به قم، ازدواج کرد. وی دختر سید زکریا قزوینی از علمای قم را به همسری برگزید؛ اما این وصلت پس از چندی به جدایی انجامید.[۴] محدث قمی هنگامی که در مشهد اقامت داشت، با دختر سید احمد طباطبایی ازدواج کرد.[۵] فرزندان وی به نام میرزا علی، میرزا محسن، فاطمه و نجمه از این بانو متولد شدند.[۶]
زیست علمی
محدث قمی برای تکمیل علوم و معارف سفرهایی را به بلاد اسلامی داشته و به همین علت در سه حوزه علمیه قم، نجف و مشهد اساتیدی داشته است. شیخ عباس تحصیلات دوران کودکی و نوجوانی را در قم گذراند. برخی اساتید وی در این شهر عبارتند از:
- محمد ارباب قمی[۷]
- شیخ ابوالقاسم قمی[۸]
- سید احمد طباطبایی قمی پدرخانم محدث قمی
- شیخ محمد حسین قمی استاد خط نستعلیق.[۹]
سفر به نجف
شیخ عباس قمی در سال ۱۳۱۶ قمری و ۲۲ سالگی وارد نجف شد. برخی از اساتید او در این شهر عبارتند از:
- سید محمد کاظم طباطبائی یزدی صاحب العروة الوثقی
- میرزا حسین نوری صاحب کتاب المستدرک
- محمدتقی شیرازی مشهور به میرزای دوم
- سید حسن صدر کاظمی
- سید ابوالحسن نقوی لکنهوئی.[۱۰]
بازگشت به ایران
محدث قمی پس از درگذشت میرزا حسین نوری در سال ۱۳۲۲ قمری نجف را ترک کرد و به ایران بازگشت. وی در مدت اقامت در ایران، چندبار به زیارت عتبات عالیات رفت و مجددا به حج مشرف شد.[۱۱]
شیخ عباس قمی جمعه ۱ ربیع‌الثانی ۱۳۳۲ قمری به قصد اقامت وارد مشهد شد. علت اقامت وی در مشهد به تقاضای آقا حسین قمی بود و تا سال ۱۳۵۴ قمری در آنجا سکونت داشت.[۱۲] وی در مقدمه کتاب الفوائد الرضویة می‌نویسد: به جهت شدت ابتلا و گرفتاری و کثرت هموم و غموم که بر این داعی روی داد و شرح آن طولانی است به خاطرم رسید که پناه برم به امام اتقیا و پناه غربا حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا(ع).[۱۳]
برخی اساتید وی در مشهد عبارتند از:
- آقا بزرگ حکیم شهیدی
- میرزا محمد خراسانی فرزند آخوند خراسانی
- شیخ مرتضی آشتیانی
- آقا حسین قمی
- عبدالجواد ادیب نیشابوری.
وی در مدت اقامت ۲۲ ساله خود در مشهد، به تألیفات متعدد مشغول گردید و مجالس وعظ و خطابه فراوانی داشت که زبانزد عام و خاص گردید.[۱۴] وی همچنین در این منابر به افشاگری علیه آمریکایی‌ها و روشنگری مردم می‌پرداخت که از سوی کمیته مجازات حزب دموکرات مشهد تهدید به مرگ شد.[۱۵]
بازگشت به نجف
شیخ عباس قمی پس از واقعه مسجد گوهرشاد و قتل عام مردم و تبعید آقا حسین قمی در سال ۱۳۵۴ قمری به نجف بازگشت و تا پایان عمر در آن جا ماند.[۱۶]
شاگردان
برخی از شاگردان محدث قمی عبارتند از:
- آقا بزرگ طهرانی
- سید احمد موسوی مستنبط
- سید احمد مشهور به سید آقا تستری جزائری
- شیخ حسین مقدس مشهدی
- شیخ میرزا حیدر قلی خان سردار کابلی
- سید شهاب‌الدین مرعشی نجفی
- عبدالحسین فقیهی رشتی
- ملا علی واعظ خیابانی تبریزی
- سید علی‌مدد قائنی خراسانی
- سید علی‌نقی فیض‌الاسلام
- شیخ محمدتقی مقدس طهرانی
- شیخ محمدصادق صدر الشریعة تنکابنی
- شیخ محمدعلی اردوبادی
- شیخ محمدمهدی شرف الدین واعظی تستری
- سید محمدهادی میلانی
- سید مصطفی صفایی خوانساری
- سید میرزا مهدی شیرازی
- شیخ یوسف بیارجمندی حائری
- شیخ یوسف بن عبدعلی رجایی مغزی.[۱۷] [۱۸]
آثار
محدث قمی علاقه وافری به نوشتن داشت و در مدت عمر خویش، بیش از ۶۰ تألیف به زبان‌های عربی و فارسی یادگار گذاشت.[۱۹] آقابزرگ تهرانی کتاب‌های محدث قمی را مجموعه‌ای ارزشمند و متنوع از علوم گوناگون معرفی می‌کند که نشان از گسترش اطلاعات و کوشش او در بحث و تدقیق او در علم و دانش دارد. به گفته آقابزرگ، وی از کتابخانه محدث نوری ـ که بیشتر آنان‌ها خطی بود ـ فراوان استفاده کرد و آثار بسیاری از خود به یادگار گذاشت.وی از زمانی که به واسطه شیخ علی قمی با محدث نوری آشنا شد از او جدا نشد و پیوسته از کتابخانه و آثارش بهره‌ها برد.[۲۰] مفاتیح الجنان، سفینة البحار، نفس المهموم و منتهی الآمال از جمله آثار مشهور شیخ عباس قمی است که مورد اقبال بسیاری از شیعیان قرار گرفت.
نرم‌افزار مجموعه آثار محدث قمی با هدف نشر آثار شیخ عباس قمی در مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی تهیه و تنظیم شده است.[۲۱]
رحلت
محدث قمی در شب ۲۲ ذی‌الحجه سال ۱۳۵۹ قمری برابر با ۱ بهمن ۱۳۱۹[۲۲] در ۶۵ سالگی در نجف درگذشت. سید ابوالحسن اصفهانی در حرم امام علی(ع) بر او نماز خواند و پیکرش در کنار استادش میرزا حسین نوری در حرم دفن گردید. بنابر نقل سید محسن امین سه مجلس بزرگداشت برای وی در نجف، کربلا و کاظمین برگزار شد.[۲۳]
پانویس
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲۲۱.
- ↑ ناصرالشریعه، تاریخ قم، ۱۳۵۰ش، ص۳۴۰.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۶۰.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۰۱۳۸۰ش.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۶۰.
- ↑ هزار، دانشوران قم، ۱۳۸۴ش، ص۱۳۶.
- ↑ کنگره محدث قمی، محدث ربانی، ۱۳۸۹ش، ج۱، ص۱۲۹.
- ↑ ادهم‌نژاد، حاج شیخ عباس قمی حدیث نجابت، ۱۳۸۵ش.
- ↑ ادهم‌نژاد، حاج شیخ عباس قمی حدیث نجابت، ۱۳۸۵ش.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش.
- ↑ ادهم‌نژاد، حاج شیخ عباس قمی حدیث نجابت، ۱۳۸۵ش.
- ↑ قمی، الفوائد الرضویه، ۱۳۲۷ش، ص۲.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش.
- ↑ صادقی، محدث قمی و کمیته مجازات، ۱۳۸۸ش.
- ↑ احمدیان، خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی، ۱۳۸۰ش.
- ↑ قمی، نفس المهموم، ۱۴۲۱ق، ص۳.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ج۱۱، ص۳۱۹.
- ↑ دوانی، مفاخر اسلام، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۴ و ۱۳۵.
- ↑ تهرانی، نقباء البشر، دارالمرتضی، ج۳، ص۹۹۹.
- ↑ «مجموعه آثار». دریافت‌شده در ۳۰ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ حائری، علی، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۷۴۷.
- ↑ امین، اعیان الشیعة، ج۷، ص۴۲۵.
پیوند به بیرون
- حاج شیخ عباس قمی، حدیث نجابت (۱)
- حدیث نجابت (حاج شیخ عباس قمی) (۲)
- دغدغه‌های محدث قمی از گسترش خرافه و تحریف
- خاتم المحدثین حاج شیخ عباس قمی
- سهم شیخ عباس قمی در تحریف شناسی تاریخ عاشورا
- محدّث قمی و کمیته مجازات