حجت‌الاسلام سید ناصر میرمحمدیان، مدیرعامل بنیاد هدایت در گفت‌وگو با ایکنا، به تبیین جزئیات و اهداف طرح امام محله، پرداخت و گفت: بنیاد هدایت با شعار تعالی شبکه امامت کار خود را آغاز کرده و تلاش دارد با توانمندسازی شبکه امامان جماعت سراسر کشور، کاری کند که آنها شعاع چهار کیلومتری اطراف مسجد را حیطه فعالیت خود بدانند و فقط به برگزاری مناسک در مسجد بسنده نکنند.
وی با توجه به شئون مختلفی که برای مسجد در نظر گرفته می‌شود، «مسجدِ اجتماعی» را نگاه حداقلی دانست و گفت: حتی به معنای پارسونزی نیز این سطح از کارکرد برای مسجد کم و کوچک است. مسجد یک نهاد سیاسی و محور حکمرانی محلی است؛ البته این مهم به این معنا نیست که مسجد بناست که سیاست‌مدارانه برخورد کند.
مدیرعامل بنیاد هدایت به تبیین جایگاه مسجد و امام در عرصه تمدن نوین اسلامی پرداخت و گفت: تمدن‌ها یک بخش سخت‌افزاری، یک بخش نرم‌افزاری و یک سیستم عامل دارند؛ سیستم عامل مهم‌ترین رکن تمدن است. سیستم عاملِ تمدن، الگوی اداره است که برای خانواده، جامعه و جهان طراحی می‌شود. سیستم عامل تمدن اسلامی، «امامت» است؛ در واقع تمدن اسلامی یک الگوی امامت دارد که همه سطوح اجتماعی باید با همان الگو اداره شود. این سیستم عامل تمدن را اگر درست درک کنیم بقیه اجزای تمدن را می‌توانیم متناسب با آن بچینیم.
حجت‌الاسلام میرمحمدیان امامت را یک الگوی قابل تکثیر برای اداره جامعه دانست و گفت: درست است که مصداق کامل امامت در وجود ائمه اطهار (ع) است اما امامت سطوح مختلف دارد؛ امامت عام جاری است و برخلاف امامت خاص، منحصر در ۱۲ نفر نیست؛ امامت نه فقط در مقیاس کلان بلکه در مقیاس میانی و خُرد نیز وجود دارد؛ این نگاه فصل جدیدی را مقابل ما می‌گشاید.
وی مدل امامت را همان چیزی دانست که در تمدن اسلامی باید تحقق پیدا کند و تصریح کرد: اینکه رهبر معظم انقلاب فرمودند برای نیل به تمدن نوین اسلامی باید جامعه پردازی کنیم، یعنی باید امامت از پایین به بالا در سطوح مختلف بازتولید شود. این فرد با تعیین و انتصاب، نمی‌تواند امام شود بلکه هرگاه مردم او را به عنوان امام پذیرفتند، امامتش در عالم خارج تحقق پیدا می‌کند. پس الگوی امامت در تمامی سطوح اجتماع، از جمله در محله، قابل پیاده‌سازی است.
مدیرعامل بنیاد هدایت به تبیین وظایف امام محله پرداخت و گفت: امام سه نقش مهم دارد؛ اولین آن تربیت است. مهم‌ترین کسی که امام باید در این مسیر تربیت کند، خود امام است «مَنْ نَصَبَ نَفْسَهُ لِلنّاسِ إماماً فَلْیَبْدَأ بِتَعْلیمِ نَفْسِهِ قَبْلَ تَعْلیمِ غَیْرِهِ» برخی این تقدم را تقدم زمانی می‌دانند در حالی که این تقدم رتبی است؛ یعنی امام بیش از آنکه به تربیت مردم توجه داشته باشد باید مراقب تربیت خودت باشد؛ جنس تربیت و رشد در اسلام این‌طور نیست که کسی بخواهد ۱۰ یا ۱۵ سال در گوشه عزلت، روی خودش کار کند و بعد به سراغ مردم برود؛ این نگاه به رهبانیت می‌انجامد.
حجت‌الاسلام میرمحمدیان وظیفه دوم امام را تقویت ولایت عرضی دانست و بیان کرد: اگر ولایت عرضی در جامعه تقویت نشود ولایت طولی شکسته می‌شود؛ ولایت عرضی در صله رحم، همسایگی و اخوت متبلور است؛ اخوت ولایت بین عموم مؤمنین است «الْمُؤْمِنُونَ وَ الْمُؤْمِناتُ بَعْضُهُمْ أَوْلِیاءُ بَعْضٍ». طبق روایات اگر در جامعه این پیوندهای اجتماعی برقرار شود، شهر شما آباد می‌شود؛ در نتیجه پیوندهای اجتماعی قوی، جامعه قوی شود.
مدیرعامل بنیاد هدایت افزود: رشته اخوت، همسایگی و صله رحم، سه مؤلفه‌ای هستند که پیوند اجتماعی - ولایی انسان‌ها را از نظر دینی به یکدیگر گره می‌زند؛ جنس این پیوند «محبت» است که نقش امام جماعت در این سه مؤلفه بیش از پیش پدیدار می‌شود.
وی سومین وظیفه امام محله را مبتنی بر آیه «لَقَدْ أَرْسَلْنا رُسُلَنا بِالْبَیِّناتِ وَ أَنْزَلْنا مَعَهُمُ الْکِتابَ وَ الْمِیزانَ لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ؛ به راستی [ما] پیامبران خود را با دلایل آشکار روانه کردیم و با آنها کتاب و ترازو را فرود آوردیم تا مردم به انصاف برخیزند» (آیه ۲۵ سوره حدید)، تبیین کرد و گفت: امام باید مردم را پای کار بیاورد. «ناس» در این آیه، فاعل است نه مفعول؛ اگر بخواهیم این آیه را طوری ترجمه کنیم که نقش مردم را فاعل در نظر بگیریم، دشوار است. این نقشه الهی است که تا مردم خود را در مقام قیام نبینند، حرکت اتفاق نمی‌افتد.
حجت‌الاسلام میرمحمدیان با تأکید بر اینکه ساختاربندی مدل امامت با ساختارهای مدیریت مدرن متفاوت است، گفت: غربی‌ها تلاش می‌کنند مردم در چارچوب و ساختاری قرار بگیرند که قابل کنترل باشند؛ سیستم‌های مدرنیته آدم‌ها را کاملاً منفعل می‌کند تا هیچ حرکت و قیامی شکل نگیرد؛ برخلاف مدل امامت که موجب قیام و حرکت مردم می‌شود. اینجا امام دستور نمی‌دهد، فقط راهبری می‌کند و سعی می‌کند مردم را اقناع کند تا خود آنها حرکت کنند.
مدیرعامل بنیاد هدایت با بیان اینکه اجرا و تحقق مدل امامت - امت در جایگاه مسجد معنا می‌یابد، اظهار کرد: در اسلام هم مکان مقدس و هم‌زمان مقدس داریم؛ نمی‌توان این دو را از طراحی تمدن اجتماعی جدا کنیم، پس وقتی مکان موضوعیت دارد طراحی مکان‌پایه نیز معنا می‌یابد؛ خداوند برای مساجد مکان در نظر گرفته، محلی که با تمام آن جهان‌بینی سازگار است. از منظر زمان نیز روایت داریم اوقاتی را که فرد در مسجد حضور دارد، جزو عمرش حساب نمی‌شود.
وی افزود: اگر مسجد را از امام بگیریم او کجا به ایفای این نقش‌ها بپردازد؟ در حسینیه؟! در پارک؟! اگر مسجد را حذف کنید، نمی‌توانید با حسینیه جامعه را بگردانید چون مکان حسینیه چنین تقدسی ندارد؛ در حسینیه روضه برپا می‌شود، اما می‌توان همین مجلس را در منزل هم گرفت. وقتی مفاهیم اصیل تمدنی را به هم بریزید مجبور می‌شوید در زمین تمدن غرب بازی کنید که زمان و مکان مقدس در آن معنا ندارد در حالی که در اسلام مسجد زمان و مکان مقدس است.
حجت‌الاسلام میرمحمدیان در پایان با تأکید بر اینکه امام محله در مسجد، توسعه انسانی در بُعد اجتماعی را رقم می‌زند، گفت: بنابراین مسجد باید اجتماعی باشد؛ چراکه آخرین سنگر دفاع از اسلام و مردم سالاری دینی است؛ مسجد آخرین سنگر دفاع از انسانیت است و اگر از مسجد اجتماعی خارج شویم یعنی از اسلام خارج شده‌ایم؛ چنین مسجدی با کنیسه یهودی‌ها و کلیسای مسیحیت تفاوتی ندارد.[۴]
طرح امام محله
طرح امام محله یکی از طرح‌های بنیاد هدایت (وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی) است که ایده محوری آن در راستای تقویت وضعیت فرهنگی جامعه اسلامی و تعریف هویتی به نام امام محله است.
درباره طرح
بنیاد هدایت با شعار تعالی شبکه امامت کار خود را آغاز کرده و تلاش دارد با توانمندسازی شبکه امامان جماعت سراسر کشور، کاری کند که آنها شعاع چهار کیلومتری اطراف مسجد را حیطه فعالیت خود بدانند و فقط به برگزاری مناسک در مسجد بسنده نکنند.[۱] یکی از دغدغه‌های این بنیاد نهادینه شدن مسئلهٔ امامت محله در جامعه است و امام محله را راهبر و متکفل همه امور در محله می‌داند که برای حل تمامی مسائل، مشکلات و معضلات محله و تمامی مردم و نه فقط اهل مسجد، دغدغه دارد و تلاش می‌کند.[۲] در این طرح در یک سری نقاط انتخابی در هر شهر و منطقه‌ای با ارائه مدلی محله‌محور، در هر محله مسجدی انتخاب می‌شود و در هر روستا نیز روحانی مستقر در آن روستا انتخاب می‌شود و روحانی فعال آن مسجد به عنوان امام محله فعالیت می‌کند. به موجب این طرح، هر امام جماعت مسجد محله، امام آن محله محسوب می‌شود و به مباحث و مسائل مختلف محله پرداخته و در راستای حل و فصل آنها تلاش می‌کند. نقش بنیاد هدایت (سازمان تبلیغات اسلامی) نیز نگاه تسهیل‌گرانه است و در همین راستا در این طرح به امامان محله بسته‌های خدماتی شامل خدمات محتوایی، آموزشی، مشاوره و خدمات رسانه‌ای ارائه می‌شود.
سید ناصر میرمحمدیان، مدیر عامل بنیاد هدایت می‌گوید:
طرح امام محله، مدل راهبری اجتماعی شیعه است و تنها راه رفع مشکلات اجتماعی در محلات آسیب‌پذیر و حاشیه نشین استقرار یک طلبه جهادی و تلاشگر در محله است که نیروهای مردمی و ظرفیت‌های مردمی موجود را پای کار بیاورد و این به خاطر این است که طلبه در دل خود مردم است و این ساختار تمدنی جا افتاده است که صدها سال قدمت دارد و مردم به خوبی این شخصیت، جایگاه و مقام را فهمیده‌اند.[۳]
نظام اعتقادی و فکری طرح امام محله
طرح امام محله نظامی اعتقادی و فکری به همراه دارد که اساس و مبنای این طرح و حرکت به‌شمار می‌رود. اگر امام جایگاه خودش را به درستی بیابد، مردم فهم ارتباط و اتصال با امام را پیدا کنند و او هم فهم دقیق و صحیحی از جایگاه مردم پیدا کند، این گره خوردن‌ها و این نسبت برقرار کردن‌ها، یک چشم‌انداز جدید و نوین را در پی دارد.
گفتاورد
موحد با اشاره به طرح «امام محله» اظهار داشت: طرح «امام محله» یکی از طرح‌های مهم سازمان تبلیغات اسلامی است و این سازمان با معنایی که از تبلیغ، اسلام ناب و قرائت این دو مفهوم به دست آورده و در سند راهبردی خود انعکاس داده ۲۵ اقدام را فعال کرده است.
نخستین اقدام این سازمان تحول اجتماعی مسجدمحور بوده و درصدد این است که امام محله را در روستاها، پایگاه‌های اجتماعی و محله‌های شهری فعال کند و در روند تمدن پیشرو که نگاه آن در حکمرانی‌ها بسیار جدی است یعنی کشورها و دولت‌ها از حکمرانی‌های متمرکز و پایتخت‌محور به سمت حکمرانی‌های محلی گام برمی‌دارند و در آنجا رهبران خُرد ایفای نقش می‌کنند و با قرائت اسلامی روحانی متعهد، خبیر، فعال و دلسوز می‌تواند به نوعی رهبر خُرد اجتماعی در محله خود باشد البته برای انجام این اقدام باید این افراد مورد نظر به حد و حدودی برسند و از برخی قابلیت‌ها برخوردار باشند.
امام محله فردی است که غیر از اداره مسجد، فعال کردن آداب اسلامی و مناسک در مسجد، دغدغه او تمام مردم محله و توجه ویژه به مسائل آنها اعم از اشتغال، تحصیل، بهداشت و سلامت، خانواده، سبک زندگی، مباحث اخلاقی، معنوی، ارتقای روحی و غیره است و به صورت فعال وارد میدان می‌شود و تمام افراد مهم، افراد کمک‌رسان، نقاط ضعف و قوت، ظرفیت‌ها و غیره را در محله را شناسایی می‌کند و امام محله می‌تواند به یک طرح جامع برای تحول فرهنگی و حل مسائل همان محله به کمک مردم دست پیدا کند.
شاید در محله‌ها مسائل مختلف اعم از اقتصاد، بیکاری، بصیرت‌های سیاسی و غیره حرف نخست را بزند و در هر محله این موضوع متفاوت باشد اما حکمرانی‌های محلی موفق‌تر هستند چراکه فرد نماینده فعال در محله با زیست‌بوم فرهنگی، نیازها و ظرفیت‌های آن مکان آشنایی دارد و در تمامی مراحل از مشارکت‌های مردمی استفاده می‌شود و مردم پای کار امام می‌آیند و امام باید مشارکت مردمی را جدی بگیرد و این امر جزو وظایف اصلی امام است.
امام محله باید دارای یک سری از قابلیت‌های ویژه باشد و بنیاد هدایت به لحاظ حقوقی وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی است و سعی می‌کند امام را به گونه‌ای ارتقا دهد که بتواند در قالب امام محله ظهور کند به همین خاطر خدمات مختلف اعم از مشاوره، شبکه ارتباطی گسترده در سطح کشور یا در سراسر استان‌ها را به خدمت امام محله بیاورد و شبکه راهیاری در بنیاد هدایت وجود دارد که خدمات درنظر گرفته شده را در اختیار امامان محله قرار می‌دهد.
۹ امام پایگاه اجتماعی، ۲۲ امام محله شهری و ۱۳۳ امام روستا در استان مرکزی وجود دارد و آنها قابلیت تبدیل شدن به امام را دارند و در جهت ارتقا و رشد آنها در ابعاد مختلف درحال تلاش هستیم و بنیاد هدایت در سه فاز اصلی اعم از الگوسازی، گفتمان‌سازی و جریان‌سازی کار خود را شروع کرده است.
در مرحله گفتمان‌سازی سعی می‌کنیم افراد با قابلیت‌های بالا برای قرار گرفتن در جایگاه امام را شناسایی کنیم و آنها را با آموزش‌ها، ارتقا و مشاوره‌ها به مرحله امام محله برسانیم و در هر شهری حداقل باید یک امام محله داشته باشیم و در مکان‌هایی با زیست‌بوم‌های مشابه نیز باید امام محله وجود داشته باشد و در مرحله بعدی هنگامی که شاهد امامان در شهر و روستا باشیم وارد فاز گفتمان‌سازی می‌شویم.
در این مرحله رسانه‌ها بسیار نقش مؤثر و کمک‌کننده‌ای دارند و در مرحله قبل رسانه‌ها یک سری محصولات رسانه‌ای در راستای تفهیم مفاهیم برای امامان و مردم آماده‌سازی می‌کردند و هنگامی که نمونه‌های عینی و واقعی تبدیل به الگو شدند رسانه‌ها با برد بلند در توسعه یک فکر و نگاه خود می‌توانند گفتمان‌سازی کنند و امام محله را به عنوان یک گفتمان رایج و مطالبه عمومی تبدیل کنند.
این موضوع به گونه ای است که مردم از مبلغین خود و امامان مسجد خود توقع داشته باشند که امام محله باشد و مبلغین درخواست امام محله داشته باشند و تلاش کنند در راستای تحصیلات خود به مرحله‌ای برسند که بتوانند در جایگاه امام محله قرار بگیرند.
درحال تلاش هستیم تا امام را به عنوان فردی که خدمات را به محله می‌آورد نمایان کنیم و درحال حاضر مهم‌ترین خدمات دولتی در قوای سه‌گانه وجود دارد برای اینکه نظام بوروکراتیک مانع رسیدن این خدمات به مردم نشود امام محله سعی می‌کند به عنوان یک مطالبه‌گر فهیم و فعال عمل کند و مردم در مسیر مطالبه خدمات از مسئولان محلی قرار بگیرند.
در چهل سال دوم انقلاب اسلامی یک سند فاخر و دارای اهمیت بسیار به نام «بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی» وجود دارد و در این سند هفت محور به جوانان توصیه شده که در این راستا گام بردارند، این هفت محور اعم از اخلاق و معنویت، علم و دانش، سبک زندگی، مبارزه با فساد، اقتصاد و اشتغال، عزت ملی، استقلال و آزادی هستند و امام می‌تواند در ابعاد مختلف این هفت محور فعالیت کنند.
بنیاد هدایت یک سری از کارویژه‌ها را به امام پیشنهاد می‌کند و مواد اولیه برای فعال کردن آنها را در ابعاد هفت محور ارائه می‌دهد تا امام بتواند براساس اقتضاهای زیست‌بوم فرهنگی، مطالبه‌گری مردم و نیازهای محله در راستای هر کدام از جنبه‌ها ورود مؤثر داشته باشد.
موحد بیان کرد: برنامه‌های امام دارای هفت محور است و نمی‌توانیم بگوییم هم‌اکنون آنها دقیق اقدام به چه فعالیتی می‌کنند چراکه آنها مدیر فعالی هستند که خلاقانه تصمیم می‌گیرند تا در چه قسمتی فعالیت کنند.[۵]
جستارهای وابسته
پانویس
- ↑ «چرا امام محله باید جایگزین امام جماعت شود». ۵ فروردین ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۸ خرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «طرح امام محله، مدل راهبری اجتماعی شیعه است». دریافت‌شده در ۲۸ خرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «طرح امام محله، مدل راهبری اجتماعی شیعه است». دریافت‌شده در ۲۸ خرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «انسان منفعل و کنترل شده؛ خروجی مدل غربی در اداره جامعه». دریافت‌شده در ۲۸ خرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «تحول اجتماعی با اجرای طرح "امام محله"». خبرگزاری تسنیم. ۱۲ بهمن ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۸ خرداد ۱۴۰۳.