عبدالله جوادی آملی
عبدالله جوادی آملی (۱۳۱۲) فیلسوف، فقیه، مفسر قرآن، مدرّس حوزه علمیه قم و از مراجع تقلید شیعه در قرن پانزدهم هجری شمسی است. او از شاگردان آیت الله بروجردی، امام خمینی و علامه طباطبایی بوده و حدود شصت سال در حوزههای علمیه قم و تهران، علومی چون فلسفه، عرفان، فقه و تفسیر را تدریس کرده است. وی کتابهای بسیاری نوشته که تفسیر تسنیم و رحیق مختوم (شرح اسفار اربعه) از جمله آنها است.
جوادی آملی پس از انقلاب اسلامی ایران مسئولیتهایی چون عضویت در شورای عالی قضایی، مجلس خبرگان قانون اساسی، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و مجلس خبرگان رهبری را برعهده داشته است. وی همچنین در دهههای هفتاد و هشتاد شمسی، امام جمعه قم بوده است. او در سال ۱۳۶۷ش، در سفر به کشور شوروی سابق، پیام امام خمینی را به گورباچف ابلاغ کرد.
جوادی آملی در فلسفه پیرو حکمت مُتعالیه است. او وجود علم دینی در حوزه علوم انسانی و تجربی را میپذیرد. برخی از فتواهای متفاوت وی عبارت است از: جایز بودن تقلید زنان از مرجع تقلید زن، جایز بودن تغییر جنسیت و طهارت اهل کتاب.
ولادت و زیست علمی
عبدالله جوادی آملی در سال ۱۳۱۲ در استان مازندران، شهر آمل متولد شد.[۱] ایشان پس از گذراندن تحصیلات ابتدایی در زادگاه خود، در سال ۱۳۲۵ به حوزه علمیه آن شهر وارد شد و از محضر پدر بزرگوارش، مرحوم حجت الاسلام میرزا ابوالحسن جوادی آملی بهره برد و مقدمات علوم حوزوی و مقداری از سطوح متوسط (ادبیات عرب، منطق، اصول فقه، فقه، تفسیر قرآن و حدیث) را به مدت پنج سال آموخت.وی در سال ۱۳۲۹ به تهران هجرت کرد و به مدت پنج سال در مدرسه مروی آن شهر به ادامه تحصیل علوم دینی در محضر شخصیتهای علمی بزرگ آن عصر، مانند شیخ محمدتقی آملی، علامه حاج شیخ ابوالحسن شعرانی، محی الدین الهی قمشهای و محمدحسین فاضل تونی پرداخت. جوادی آملی در سال ۱۳۳۴ به حوزه علمیه قم هجرت کرد و نهاییترین دروس تخصصی حوزوی را در محضر استادانی چون آیتالله سید محمدحسین بروجردی، آیتالله سید محمد محقق داماد، آیتالله میرزا هاشم آملی، حضرت امام خمینی و علامه طباطبایی فرا گرفت.
وی علاوه بر تدریس دروس خارج فقه از سال ۱۳۵۵ آغاز به تدریس تفسیر قرآن کریم کرده و همچنان ادامه دارد.[۲]
شاگردان
در طی سالیان طولانی تدریس آیتالله جوادی آملی -بیش از ۵۵ سال- هزاران نفر از دروس او بهره بردهاند؛ از جمله:
جوادی آملی در زمینههای مختلفی چون فقه، تفسیر، فلسفه و حدیث کتاب نوشته است. مرکز مطالعات استراتژیک سلطنتی اردن تعداد مقالات و کتابهای جوادی آملی را بیش از ۳۰۰ اثر نوشته است. کتاب تفسیر او که حاصل درسهای تفسیر او است، تسنیم نام دارد[۳] و ۶۲ جلد از آن تا تیر ۱۴۰۱ منتشر شده است.
کتاب دیگر او رحیق مختوم حاصل سومین دوره تدریس کتاب اَسفار اَربعه نوشته ملاصدرا است که تا سال ۱۴۰۰ جلد سی و پنجم آن منتشر شده است.[۴]
مفاتیح الحیات، زن در آیینه جمال و جلال، شریعت در آیینه معرفت، ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعه کبیره) و توضیح المسائل از دیگر کتابهای جوادی آملی است.
آثار برگزیده
کتاب «دین شناسی» در پنجمین همایش کتاب سال حوزه که در سال ۱۳۸۲ برگزار شد از جمله آثار برگزیده همایش توسط داوران شناخته شده است.[۵]
کتاب «حیات حقیقی انسان در قرآن» در ششمین همایش کتاب سال حوزه که در سال ۱۳۸۳ برگزار شد از جمله آثار برگزیده همایش بوده که توسط داوران انتخاب گردیده است.[۶]
کتاب «تحریر ایقاظ النائمین» در هجدهمین همایش کتاب سال حوزه که در سال ۱۳۹۵ برگزار شد از جمله آثار برگزیده همایش توسط داوران انتخاب گردیده است.[۷]
فعالیتهای سیاسی اجتماعی و فرهنگی
آیت الله جوادی آملی پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، از زمینه سازان انقلاب بود و با ترویج افکار مترقی امام خمینی، جامعه را به سوی تقلید از امام بلکه تأسی فراگیر و همه جانبه، به ایشان سوق میداد و از همین رو چند بار در دوران ستمشاهی از تبلیغ و سخنرانی ممنوع و بازداشت شد.[۸]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در سال ۱۳۵۸ با حکمی از سوی امام خمینی در مسند قضاوت قرار گرفت و همچنین به عضویت شورای عالی قضایی درآمد و در آن نهادِ حکومتی تهیه پیش نویس لوایح قضایی را بر عهده گرفت.
ایشان در انتخابات مجلس خبرگان رهبری (دور اول و دوم) نیز از سوی مردم استان مازندران به نمایندگی آن مجلس برگزیده شدند.[۹]
آیت الله جوادی آملی، پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، سفرهای تبلیغی برون مرزی متعددی به کشورهای امریکا، ایتالیا، فرانسه، انگلستان، آلمان، سوئیس، اتریش، اتحاد جماهیر شوروی سابق و سوریه و لبنان داشته که مهمترین آنها سفر به مسکو در سال ۱۳۶۷ برای ارائه و تبیین پیام امام خمینی به میخائیل گورباچف، رهبر اتحاد شوروی سوسیالیستی سابق و همچنین سفر او به نیویورک در سال ۱۳۷۹ برای ارائه پیام رهبر جمهوری اسلامی ایران، آیت الله خامنهای به نشست هزارهٴ ادیان بود.[۱۰]
ادارهی «بنیاد بینالمللی علوم وحیانی اِسراء» از مراکز علمی شهر قم.[۱۱] همچنین نظارت بر مؤسسه آموزش عالی حوزوی امام حسن عسکری(ع) که در سال ۱۳۸۷ش در شهر آمل تأسیس شده است.[۱۲]
اندیشهها
به باور برخی شاگردان جوادی آملی، محور اندیشههای وی، حکمت متعالیه است. ازاینرو به هماهنگی عقل و عرفان و قرآن اعتقاد دارد و معارف آنها را با هم ناسازگار نمیبیند. از دیدگاه وی عقل در مقابل دین نیست؛ چراغ دین است و میتوان از آن برای فهم آموزههای اعتقادی و اخلاقی و قوانین فقهی و حقوقی دین بهره برد.[۱۳]
علم دینی
جوادی آملی به علم دینی باور دارد. در اندیشه وی، مراد از عقل، تنها عقل نظری نیست؛ بلکه «عقل تجربی» را نیز شامل میشود و بنابراین علوم تجربی طبیعی و انسانی را نیز دربرمیگیرد.[۱۴] او میگوید: علم بهخودیخود با دین تعارض ندارد.[۱۵] علوم تجربی جهان طبیعت را به ما نشان میدهد و به جهت آنکه جهان مخلوق خدا است، این علوم فعل خدا را به ما مینمایاند. بنابراین این علوم را باید دینی دانست.[۱۶]
او از این استدلال نتیجه میگیرد که علم اگر واقعا علم باشد، نمیتواند غیردینی و الحادی باشد.[۱۷]
اندیشه سیاسی
جوادی آملی از معتقدان نظریه ولایت فقیه است. او در کتاب «ولایت فقیه، ولایتِ فقاهت و عدالت» سه گونه دلیل «عقلی محض»، «مرکب از عقل و نقل (روایت)» و «نقلی محض» برای اثبات ولایت فقیه مطرح کرده است.[۱۸] دلیل مرکب از عقل و نقل او این است که از سویی اسلام احکام اجتماعی و سیاسیای چون حج،[۱۹] جهاد،[۲۰] حدود و تعزیرات[۲۱] و قوانین مالی چون اَنفال و خمس[۲۲] دارد که اجرای آنها در دوره غیبت معصوم، تنها با مدیریت فقیه جامعالشرایط امکانپذیر است.[۲۳] از سوی دیگر عقل حکم میکند که خداوند در دوره غیبت معصوم، جامعه مسلمانان را بیسرپرست رها نکند. بنابراین در این دوره فقیهان جامعالشرایط به عنوان جانشینان معصوم، رهبری جامعه را برعهده دارند.[۲۴]
فتواهای خاص
در توضیح المسائل جوادی آملی، برخلاف دیگر کتابهای توضیح المسائل، احکام موضوعاتی چون فرقهها، انتخابات، تذهیب قرآن، حقوق تألیف و نشر، واگذاری حق وامگیری، پرداخت دِین باتوجه به تورّم، تشریح، تغییر جنسیت، عزاداری، امدادرسانی در حوادث و احکام اهل کتاب هم سخن آمده است.[۲۵]
جایزبودن تقلید زنان از مجتهد اعلم زن،[۲۶] جایزبودن تغییر جنسیت[۲۷] و معتبربودن حق چاپ، ترجمه، نشر و تولید نرمافزار[۲۸] ازجمله فتواهای متفاوت وی است.
بزرگداشت
در سال ۱۳۹۴ همایش «طبیب روحانی» به منظور بزرگداشت آیتالله جوادی در دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد. در این همایش تعدادی از دانشجویان، طلاب و برخی از مسئولان سیاسی ایران حاضر بودند.[۲۹]
جوادی آملی از سال ۲۰۰۹میلادی تا ۲۰۲۲، هر سال به عنوان یکی از پانصد شخصیت اثرگذار و برتر جهان اسلام از سوی مرکز سلطنتی مطالعات استراتژیک اسلامی در اردن معرفی شده است.[۳۰]
جوادی آملی در پانزدهمین همایش کتاب سال حوزه که در سال ۱۳۹۲ش برگزار شد به عنوان شخصیت برجسته علمی حوزه مورد تقدیر قرار گرفته است.[۳۱]
پانویس
- ↑ «زندگینامه». دریافتشده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «زندگینامه». دریافتشده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، تسنیم، ۱۳۸۸ش، ج۱، ص۲۵.
- ↑ «رحیق مختوم: شرح حکمت متعالیه جلد ۳۵»، مرکز بینالمللی نشر اسراء.
- ↑ دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، ویژهنامه پنجمین همایش کتاب سال حوزه، ۱۳۸۲، ص۱۹
- ↑ دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، ویژهنامه ششمین همایش کتاب سال حوزه، ۱۳۸۳ش، ص۲۲-۲۴
- ↑ دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، ویژهنامه هجدهمین همایش کتاب سال حوزه، ۱۳۹۵، ص۳۹
- ↑ «زندگینامه». دریافتشده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «زندگینامه». دریافتشده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «زندگینامه». دریافتشده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «اساسنامه بنیاد بین المللی علوم وحیانی اسراء»، وبگاه مرکز پژوهشهای مجلس.
- ↑ «نیمنگاهی به بنیاد بینالمللی علوم وحیانی اِسراء»، افق حوزه، ص۱۲.
- ↑ واعظی، «علم دینی از منظر آیتالله جوادی آملی»، ص۱۰.
- ↑ واعظی، «علم دینی از منظر آیتالله جوادی آملی»، ص۱۱و۱۲.
- ↑ واعظی، «علم دینی از منظر آیتالله جوادی آملی»، ص۱۵.
- ↑ واعظی، «علم دینی از منظر آیتالله جوادی آملی»، ص۱۶.
- ↑ واعظی، «علم دینی از منظر آیتالله جوادی آملی»، ص۱۶.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۵۰تا۱۸۴.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۸.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۸.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۷۰.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۷۱و۱۷۲.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۸.
- ↑ نگاه کنید به جوادی آملی، ولایت فقیه، ۱۳۷۸ش، ص۱۶۸.
- ↑ روزنامه جمهوری اسلامی، ۱۲ مهر ۱۳۹۵، ص۱۲.
- ↑ جوادی آملی، رساله عملیه، بیتا، ج۱، ص۲۲.
- ↑ جوادی آملی، عبدالله، رساله عملیه، ج اول، ص۴۰۱.
- ↑ جوادی آملی، رساله عملیه، بیتا، ج۱، ص۳۹۰.
- ↑ «حضرت آیت الله جوادی آملی در فهرست ۵۰۰ شخصیت برتر مسلمان جهان». دریافتشده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ «همایش طبیب روحانی؛ بزرگداشت آیت الله جوادی آملی». دریافتشده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ دبیرخانه همایش کتاب سال حوزه، ویژهنامه پانزدهمین همایش کتاب سال حوزه، ۱۳۹۲ش، ص۷۸-۸۰
پیوند به بیرون
- بررسی کارنامه قرآن پژوهی آیت الله عبدالله جوادی آملی
- «مستند حدیث سرو: زندگی آیت الله جوادی آملی»، (۶ قسمت).
- کتاب توضیح المسائل آیت الله جوادی آملی
- نمایندگان مجلس خبرگان قانون اساسی در ایران
- نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (دوره دوم)
- نمایندگان مجلس خبرگان رهبری (دوره اول)
- امامان جمعه قم
- مراجع تقلید ساکن قم
- مفسران شیعه
- فیلسوفان شیعه
- مراجع تقلید قرن ۱۴ (شمسی)
- روحانیان فعال در انقلاب اسلامی ایران
- اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم
- شاگردان آیتالله بروجردی
- شاگردان امام خمینی
- شاگردان سید محمد محقق داماد
- اهالی استان مازندران
- فیلسوفان صدرایی
- شاگردان علامه طباطبایی
- مدرسان حوزه علمیه قم
- شاگردان ابوالحسن شعرانی
- نویسندگان شیعه قرن ۱۴ (شمسی)
- متکلمان شیعه
- دانشآموختگان حوزه علمیه قم
- دانشآموختگان حوزه علمیه تهران
- نویسندگان شیعه قرن ۱۵ (قمری)
- مراجع تقلید قرن ۱۵ (قمری)
- مقالات که نوع کلی آنها مشخص نشده است