قائد الحشد (مستند)
 پوستر فیلم | |
| نام فیلم | قائد الحشد |
|---|---|
| موضوع | شهید ابومهدی المهندس |
| سبک | مستند |
| کارگردان | مهدی لارویی |
| تهیه‌کننده | سید هاشم موسوی |
| نویسنده | محسن صالحی‌خواه |
| تدوین | مهدی لارویی |
| صداپیشگان | ابراهیم ربیعی |
| فیلمبرداری | مهدی لارویی |
| شرکت/سازمان تولیدکننده | بنیاد حفظ و نشر آثار شهید سپهبد قاسم سلیمانی |
| زمان | ۶۳ دقییقه |
| کشور | ایران |
| زبان | فارسی |
قائد الحشد (تولید ۱۳۹۸) روایتی است از زندگی فرمانده بسیج مردمی عراق، شهید ابومهدی المهندس که مبارزات او علیه تروریسم منطقه با زندگی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی گره خورده است.
کارگردانی این مستند را مهدی لارویی بر عهده داشته و سید هاشم موسوی تهیه‌کننده آن است.
دربارهٔ مستند
مستند قائد الحشد با تهیه کنندگی سید هاشم موسوی و کارگردانی مهدی لارویی و نویسندگی محسن صالحی خواه به روایت زندگی فرمانده بسیج مردمی عراق، شهید ابومهدی می‌پردازد که مبارزات او علیه تروریسم منطقه با زندگی سردار شهید حاج قاسم سلیمانی گره خورده است. نگاه به شخصیت معنوی و پدر گونه ابومهدی با رزمندگان نیز در این مستند اشاره شده است. از نکات برجسته این مستند گفتگو با افرادی است که تاکنون حاضر به گفتگو نبوده‌اند؛ خاطراتی که تاکنون شاید آن را نشنیده باشیم.
«جمال جعفر ابراهیم» ملقب به «ابومهدی المهندس» معاون سازمان نیروهای مردمی عراق (حشد الشعبی) از جمله فرماندهان و سیاستمداران شجاع و مبارز عراقی است.
ابومهدی المهندس متولد ۱۹۵۴ میلادی در بصره از پدری عراقی و مادری ایرانی است که تحصیلات خود را در رشته مهندسی در ۱۹۷۷ میلادی به پایان رساند و پس از سپری کردن خدمت سربازی وارد مؤسسه عمومی آهن و فولاد بصره شد و به عنوان مهندس عمران به کار اشتغال یافت و سپس در رشته کارشناسی ارشد علوم سیاسی فارع التحصیل شد. ابومهدی المهندس پس از فتوای آیت الله سیستانی مبنی بر لزوم مبارزه مردمی با داعش، با سازماندهی مردم فرمانده نیروهای حشد شعبی شد. کسی که آمریکا این شهید بزرگوار را در لیست تروریستی خود به عنوان یکی از چند تروریست خطرناک جهان گنجانده بود.
ابو مهدی در کنار حاج «قاسم سلیمانی» فرمانده شهید نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی توانستند با سرنگونی داعش، امنیت و آرامش در منطقه خاورمیانه را برقرار سازد.
فرمانده‌ای که برای حفظ میهن خویش از شرَ تکفیرها تا پای جان برای دفاع از آرمان‌های کشور و ملتش ایستاد تا در نهایت به همراه دوست و یار قدیمی اش حاج قاسم سلیمانی در عراق به شهادت رسید. ند.
این دو شهید بزرگوار سرانجام به همراه یکدیگر در بامداد جمعه ۱۳ دی ۹۸ پس از عمری مجاهدت، در حمله هوایی نیروهای آمریکایی در مسیر فرودگاه بغداد به شهادت رسیدند.[۱]
گفتاورد
مهدی لارویی، کارگردان مستند قائد الجیش که سابقه ساخت «تفنگچی‌های پاوه» را نیز در کارنامه دارد، در گفتگو با جوان‌آنلاین گفت:
- طرح ساخت مستند «قائد الحشد» از طرف جایی به شما پیشنهاد شد یا خودتان به فکر ساخت این مستند افتادید؟
واقعیت این است که طرح اولیه متعلق به خودمان بود، اما بعد از ساخت مستند را به بنیاد مکتب حاج‌قاسم ارائه کردیم و آن‌ها هم این اثر را پذیرفتند. بعد از شهادت ابومهدی و حاج‌قاسم یک زمانی با آقای موسوی، تهیه‌کننده مستند قائد الحشد صحبت می‌کردم و خیلی دوست داشتیم یک کار جامع‌تر و کامل‌تری در مورد شخصیت شهیدابومهدی بسازیم؛ چون خود ایشان قبلاً و در زمان حیات این مجاهد بزرگ یک مستندی به اسم «سلفی با ابومهدی» را ساخته بودند. پیش‌زمینه ذهنی و شناختی که آقای موسوی نسبت به شهیدابومهدی داشتند و میل به ساختن یک اثر کامل‌تر در مورد این شهید باعث شد تا سال گذشته سفری به عراق داشته باشیم و با یکسری از فرماندهان حشد الشعبی که سال‌های زیادی را با ابومهدی زندگی کرده بودند و شناخت خوبی از روحیات و شخصیت ایشان داشتند، برای ساخت مستند «قائد الحشد» با آن‌ها مصاحبه بکنیم. ماحصل این سفر باعث شد تا ما آرشیو پر و پیمانی از فیلم‌ها و مصاحبه‌های دوستان شهیدابومهدی به دست بیاوریم و با تلاشی شش‌ماهه کار تدوین این فیلم را انجام دادیم و مستند «قائد الحشد» که متشکل از تصاویری ناب و دیده نشده از ابومهدی هست، ساخته شد.
- ما در سکانس‌های ابتدایی مستند قائدالحشد شهید ابومهدی را می‌بینیم که در حال معرفی خودشان هستند؛ از طرفی شما گفتید که ساخت مستند بعد از شهادت ایشان اتفاق افتاده است، این سکانس‌ها را خودتان گرفته‌اید یا از منابع دیگری استفاده کرده‌اید؟
آن سکانس‌ها مربوط به مستند «سلفی با ابومهدی» است که آقای موسوی، تهیه‌کننده آن اثر هم بودند. آقای موسوی در شهر فلوجه شهیدابومهدی را می‌بینند و طی چند روزی که آنجا هستند با ایشان مصاحبه می‌کنند و آن مستند را می‌سازند. ما هم در این مستند یک بخش‌های کوتاهی که فکر می‌کنم در حدود دو یا دو و نیم دقیقه است، از راش‌های آن مستند استفاده کرده‌ایم.
- اسم مستند را چطور انتخاب کردید؟ «قائد الحشد» شهرت شهیدابومهدی در بین نیروهای حشدالشعبی است یا خودتان آن را ابداع کرده‌اید؟
ما برای انتخاب این مستند خیلی فکر کردیم و اسامی زیادی را هم به‌عنوان گزینه‌های احتمالی مورد بررسی قرار دادیم. ابتدا اسم مستند را «بغداد ۱:۲۰» گذاشتیم، ولی خانواده شهیدابومهدی و مشخصاً دختر ایشان با این اسم موافق نبودند.
- علت مخالفتشان چه بود؟
خب آن‌ها می‌گفتند «بغداد ۱:۲۰» که اشاره به محل و ساعت شهادت ایشان دارد، به وقت تهران است، در حالی که زمان شهادت ابومهدی و حاج‌قاسم به وقت بغداد فرق می‌کند که استدلال درستی هم بود و ما هم پذیرفتیم. بعد از این ماجرا مدت زیادی به اسامی مختلف دیگری فکر کردیم تا اینکه خانواده شهیدابومهدی و بنیاد مکتب حاج‌قاسم روی اسم «قائد الحشد» توافق کردند و از آنجایی که کسب رضایت خانواده شهیدابومهدی برای ما خیلی مهم بود؛ ما هم تبعیت کردیم و اسم مستند همین شد.
- نحوه انتخاب اشخاص مصاحبه‌شونده مستند چطور بود؟
همه این مصاحبه‌ها را در جریان سفرمان به عراق گرفتیم. این افراد یا در بین نیروهای حشدالشعبی عراق دارای مسئولیت هستند یا اینکه قبلاً جزو آن‌ها بودند. ما یکسری از افراد را پیش از رفتن به عراق در نظر گرفتیم و لیست کردیم، اما بعد از رفتن به آنجا تعدادی از مصاحبه‌ها را گرفتیم و متأسفانه برخی از آن اشخاص حاضر به گفتگو با ما نشدند.
- علت امتناع آن‌ها چه بود؟ دلایل امنیتی وجود داشت یا مسائل دیگری مطرح بود؟
برخی از این افراد که جزو فرماندهان حشدالشعبی هستند، به مصاحبه رسانه‌ای علاقه‌مند نبودند؛ چون تا به حال تصویر آن‌ها منتشر نشده بود.
- خب چرا از تکنیک‌های تصویری برای پوشش چهره یا تغییر صدای آن‌ها استفاده نکردید؟
ما پیشنهاداتی به آن‌ها دادیم؛ حتی گفتیم قبل از نمایش کار را به آن‌ها نشان می‌دهیم و اگر از نظر امنیتی مورد تأیید بود، نمایش می‌دهیم، اما مورد پذیرش قرار نگرفت. به‌طور مثال ما خیلی دنبال گرفتن مصاحبه با ابو فدک، معاون شهیدابومهدی بودیم که متأسفانه موفق به انجام آن نشدیم. البته در این مستند ما موفق شدیم با کسانی مصاحبه کنیم که اولین‌بار بود یک تیم رسانه‌ای ایرانی با آن‌ها مصاحبه می‌کند. به‌عنوان مثال ابویاسر، فرمانده جهادی مجموعه سرایا سلام که وابسته به جریان مقتدی صدر در عراق است، یکی از این افراد است که برای اولین‌بار بود با یک تیم رسانه‌ای ایرانی مصاحبه می‌کردند. همچنین از کسی مثل ابو حسام که در این مستند حضور دارند، کسی تا به حال و به این شکل مصاحبه نگرفته بود. افرادی که ما با آن‌ها در این مستند گفتگو کردیم معمولاً جزو افرادی هستند که در کشورمان کمتر دیده شده‌اند.
- ملاک انتخاب این افراد برای شما چه بود؟ آیا به دنبال افرادی بودید که مثلاً شیعه باشند یا صرفاً جزو حشدالشعبی باشند؟
ما فقط خواستیم کسانی باشند که با شهیدابومهدی آشنا باشند و ایشان را از دوران قبل از ظهور گروه تروریستی داعش بشناسند. این افراد کسانی هستند که با ابومهدی زندگی کرده‌اند و هم در ایام جنگ و روزهای سختی و هم در خلوت و جلوت و ایام آرامش با این شهیدبزرگوار حشر و نشر داشته‌اند. در واقع ما هم به دنبال کسانی بودیم که از روحیات شخصی ابومهدی آگاهی داشته باشند. تمام این افراد عراقی هستند، منتها بعضی از آن‌ها به دلیل اینکه جزو نیروهای سپاه بدر بودند می‌توانستند فارسی حرف بزنند. افرادی مثل پدر شهیدمحمدرضا الجابری (محافظ شهیدابومهدی المهندس)، ابوعلی بصری یا مثل ابوعلی کوفی که سال‌های زیادی را در ایران زندگی کرده‌اند.
- تصاویری در مستند وجود دارد که ظاهراً جزو تصاویر اختصاصی داعشی‌ها بوده‌اند، چطور به این تصاویر و فیلم‌ها دسترسی پیدا کردید؟
دو جای مستند از این فیلم‌ها استفاده کردیم که یکی از این دو بخش مربوط به تصاویری است که داعشی‌ها در شهر آمرلی گرفته‌اند. ما با هر کدام از این افراد که جزو فرماندهان حشد هستند، مصاحبه می‌کردیم از آن‌ها می‌خواستیم که اگر فیلمی در آرشیو دارند که می‌شود در مستند از آن‌ها استفاد کنیم در اختیار ما قرار بدهند. من وقتی آرشیوها را تحویل گرفتم، دیدم بعضی از این فیلم‌ها مربوط به لحظاتی است که داعشی‌ها در شهر آمرلی می‌خواستند، عملیاتی انجام بدهند که شکست می‌خورند و دوربین آن‌ها به دست نیروهای حشدالشعبی می‌افتد که تصاویر جالبی در آن وجود داشته و لطف کردند آن‌ها را در اختیار ما گذاشتند و راش‌هایی از آن فیلم‌ها را در مستند «قائد الحشد» برای اولین‌بار نمایش دادیم که مربوط به زمان عملیات آن‌ها برای تسخیر شهر آمرلی است که شکست می‌خورند.
- حجم راش‌هایی که برای این مستند گرفتید چقدر بود و کار پژوهش آنچه مقدار زمان برد؟
راش‌های اولیه ما تقریباً حدود ۳۰ ساعت بود. بحث پژوهش کار همزمان با گرفتن گفتگوها در حال انجام بود. ما به دنبال خاطرات شنیده نشده‌ای از شهیدابومهدی بودیم. به دنبال داستانک‌هایی در مورد او بودیم که قطعاً در سینه افراد نزدیک و دوستان این شهید بود. ما می‌خواستیم با پیگیری این داستانک‌ها کارهای بزرگی را که ایشان انجام داده‌اند، به مخاطب نشان بدهیم. یکی از نکات مثبت برای ما دیدار و مصاحبه و تجربه چند روز زندگی آقای موسوی، تهیه‌کننده مستند با شهید ابومهدی در زمان حیات‌شان بود که مسیر پژوهش و پیشبرد مستند «قائد الحشد» را هموارتر می‌کرد.
- قبلاً مستندی با عنوان «سلفی با ابومهدی» که یک مستند پرتره دربارهٔ شخصیت، فعالیت‌ها و ابعاد متنوع زندگی ایشان بود را دیده‌ایم. وجه تمایز یا امتیازی که مستند «قائد الحشد» نسبت به آن مستند دارد، چیست؟ اساساً با توجه به ساخت و پخش آن مستند شما به دنبال چه چیزی در مورد شهیدابومهدی المهندس بودید که در آن نبود و اینکه آیا اهداف مورد نظرتان تحقق پیدا کرد؟
ما به دنبال این بودیم که یک کار جامع‌تر و کامل‌تری نسبت به آن مستند بسازیم. در واقع طرح اولیه ما این بود که زندگی ابومهدی را از دوران کودکی تا شهادت ایشان را به تصویر بکشیم، منتها ورود ما به عراق و روزهای ابتدایی ساخت مستند «قائد الحشد» همزمان شد با بحث شیوع ویروس کرونا در کشورمان که به دلیل بسته شدن مرزها و کنسل شدن پروازها کار ما هم با مشکلات زیادی روبه‌رو شد که باعث شد مسیر تازه‌ای برای ساخت مستند طراحی کنیم و به همین دلیل فقط بخشی از آن طرح جامع و کاملی را که آماده کرده بودیم، محقق شد و صرفاً توانستیم به بازه حضور شهیدابومهدی در جبهه مبارزه با ظهور و بروز گروه تروریستی داعش در عراق بپردازیم. هر چند با وجود این مشکلات ما موفق شدیم مستندی را بسازیم که در آن تصاویری از آرشیو داعش نمایش داده شود و همچنین با فرماندهان حشدالشعبی مصاحبه کردیم که در نوع خودش کم‌نظیر بود. ما به دنبال این بودیم که ماجراهای اصلی زندگی شهیدابومهدی المهندس را از دوران کودکی تا مهاجرت به کویت و ایران و نهایتاً تشکیل و پایه‌گذاری نیروی مردمی تحت‌عنوان «حشد الشعبی» و شهادت او را بررسی کنیم که متأسفانه مجبور شدیم به اتفاقات بازه زمانی تشکیل حشد تا شهادت‌شان اکتفا کنیم؛ اگرچه برنامه داریم که این پروژه را ظرف دو سه سال آینده عملیاتی کنیم و مستند آن را بسازیم.
- یعنی به دنبال ساخت یک مستند مکمل برای «قائد الحشد» هستی
د؟
اگر خدا بخواهد و توفیقش حاصل شود حتماً این کار را می‌کنیم.
- قاعدتاً کسانی که تجربه زندگی با شهیدابومهدی المهندس را داشتند و صاحب خاطراتی از ایشان هستند، جزو فرماندهان و رده‌های عالی‌رتبه نیروهای حشدالشعبی محسوب می‌شوند که سرخط کردن و گرفتن مصاحبه از این افراد به دلیل مراعات مباحث امنیتی و حفاظتی مشکلات خاص خودش را دارد. کار هماهنگی را چطور انجام می‌دادید؟
شاید باورتان نشود، ولی کار به عجیب‌ترین شکل ممکن اتفاق می‌افتاد؛ مثلاً ما برای مصاحبه با ابوعلی بصری می‌رفتیم و بعد از اتمام کار به ایشان می‌گفتیم که مثلاً می‌خواهیم با ابو منیر مصاحبه کنیم و ایشان پیگیر کار می‌شد و با تماس تلفنی نهایتاً ما را به آن‌ها وصل می‌کردند و ما هم با کلی خواهش اصرار مصاحبه بعدی را می‌گرفتیم. در یک مورد ما برای گفتگو با پدرشهیدمحمدرضا که جزو تیم همراهان شهید ابومهدی المهندس در فرودگاه بغداد بود و با هم شهید شدند، به منزل آن‌ها رفتیم. پدر ایشان به دلیل داشتن بیماری اصلاً حال جسمی مناسبی نداشتند و تصور اولیه‌شان هم این بود که حالا ما قرار است یک مصاحبه کوتاهی با ایشان داشته باشیم، اما وقتی تجهیزات ما را دیدند قبول نمی‌کردند که با او گفتگو کنیم. بعد از این اتفاق مجبور شدیم کلی با وی صحبت بکنیم تا بالاخره راضی به انجام مصاحبه با ما شدند. به همین منوال ما فرد به فرد و سلسله‌وار و مثل حلقه‌های زنجیر مصاحبه‌ها را هماهنگ می‌کردیم، حالا یا موفق می‌شدیم یا مثل مصاحبه با افرادی نظیر ابو فدک اصرارها و تلاش‌های ما به بن‌بست می‌خورد و راضی نمی‌شدند.
- این کار تا الان فقط از شبکه خبر پخش شده است، آیا برای پخش آن از شبکه‌های دیگر صحبتی کرده‌اید یا برنامه‌ای دارید؟
همان‌طور که شما گفتید فعلاً فقط از شبکه خبر پخش شده است. البته در جشنواره عمار نیز اکران آنلاین شد؛ ضمن اینکه یکی از شبکه‌های عراقی به اسم «الأیام» آن را پخش کرده است. البته کار را به شبکه‌هایی مثل المنار، المیادین، الإتجاه و المسیره پیشنهاد داده‌ایم که قول دادند آن را پخش کنند.
- با توجه به اینکه می‌گویید کار را برای پخش به شبکه‌های دیگر داده‌اید، قاعدتاً باید دو زبانه باشد.
بله. با توجه به اینکه می‌خواستیم کار را برای پخش به شبکه‌های عرب‌زبان بدهیم، کار را هم با زیرنویس عربی تدوین کردیم و هم متن نریشن را به نریتور عرب‌زبان دادیم تا روی آن گذاشته شود.
- آیا برنامه‌ای برای پخش مستند در دیگر شبکه‌ها به زبان‌های انگلیسی، اسپانیولی و… هم دارید؟
با توجه به اینکه بعضی از دوستان ما با رسانه‌های ترکیه‌ای در ارتباط هستند، قرار است که مستند از شبکه‌های ترکیه با زبان ترکی هم دوبله و پخش بشود.
- خاطره‌ای از روزهای ساخت مستند در عراق دارید؟
ما وقتی در شهر آمرلی عراق بودیم، اصلاً احساس غربت نمی‌کردیم؛ علت آن هم این بود که مردم وقتی می‌فهمیدند ما ایرانی و هموطن حاج‌قاسم هستیم کلی تحویلمان می‌گرفتند و محبت می‌کردند، ضمن اینکه هر کجای شهر را نگاه می‌کردیم مثل خیابان‌های کشورمان پر بود از عکس‌های حاج‌قاسم سلیمانی و واقعاً احساس می‌کردیم داخل یکی از شهرهای ایران هستیم که این هم از صدقه سر مجاهدت‌های کسی مثل شهیدحاج‌قاسم سلیمانی است. یک نکته دیگر که خیلی جالب است این بود که رزمندگان حشدالشعبی وقتی می‌فهمیدند ما ایرانی هستیم، فکر می‌کردند که ما هر روز رهبری را می‌بینیم و می‌گفتند سلام ما را به ایشان برسانید. آمرلی که بودیم بعضی از افراد خاطره جالبی را برایمان نقل کردند که در مستند نیست. می‌گفتند بعد از آزادسازی آمرلی قرار بود که حاج‌قاسم و ابومهدی برای بازدید به شهر بیایند؛ برای همین منزل یکی از اهالی شهر را برای پذیرایی آماده کردند و به صاحب خانه گفتند قرار است دو نفر از فرماندهان نیروهای نظامی به منزل شما بیایند. بعد از اینکه حاج‌قاسم و ابومهدی می‌آیند در آن خانه و می‌روند به صاحبخانه می‌گویند آن دو نفری را که مهمان منزلت بودند شناختی؟ آن فرد می‌گوید نه! به آن شهروند آمرلی می‌گویند آن‌ها بزرگ‌ترین فرماندهان محور مقاومت حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس بودند که به منزل شما آمدند! این اتفاق نشان می‌دهد که این بزرگواران در عین بزرگی آنقدر خاکی و معمولی رفتار کرده‌اند که حتی چهره آن‌ها برای مردمان شهری که به فرماندهی این بزرگان آزاد شده هم شناخته شده نبوده است.
- موسیقی مستند تولیدی است یا آرشیوی؟
من خودم به دلیل علاقه‌مندی که دارم، آرشیو بزرگی از موسیقی فیلم‌ها دارم که برای این مستند هم از بعضی موسیقی‌های آرشیوی استفاده کردم.[۲]
پانویس
- ↑ «قائد الجیش». دریافت‌شده در ۲۵ تیر ۱۴۰۳.
- ↑ «قائد الحشد» روایتگر خلوت و جلوت شهیدابومهدی المهندس است وبگاه خبری جوان‌آنلاین، تاریخ انتشار: ۱۷ دی ۱۳۹۹
پیوند به بیرون
گفت‌وگو با کارگردان و تهیه‌کننده مستند «قائدالحشد» که از شبکه خبر روی آنتن رفت داستان چگونگی تشکیل حشدالشعبی در مستند«قائدالحشد» مستند قائدالحشد، هدیه مکتب حاج قاسم به ابومهدی المهندس