قرارداد ۱۹ ژوئن (مستند)

قرارداد ۱۹ ژوئن

پوستر فیلم
نام فیلم	قرارداد ۱۹ ژوئن
سبک	مستند
کارگردان	ایمان گودرزی
نویسنده	علی شعبانی
تدوین	سید احمد میرمحمدی
صداپیشگان	داوود نماینده
فیلمبرداری	وحید نجف‌زاده امیرمهدی رضایی
شرکت/سازمان تولیدکننده	مدرسه اندیشه و هنر (ماه)
زمان	۵۰ دقیقه
کشور	ایران
زبان	فارسی

قرارداد ۱۹ ژوئن (تولید ۱۳۹۵) مستندی است به کارگردانی و تهیه‌کنندگی ایمان گودرزی پیرامون اولین رویارویی دیپلماتیک ایران و آمریکا در ۱۹ژوئن۱۹۸۱ است. در مقطعی از مذاکرات قرارداد «۱۹ ژوئن»، آمریکا توافق می‌کند که ایران در قبال بازگردانده‌ شدن پول‌های بلوکه‌شده‌اش، گروگان‌های آمریکایی را آزاد کند اما پس از آزادی گروگان‌ها، ایالات متحده به تعهدات خود پایبند نمی‌ماند. مشابهت‌های این قرارداد با قرادادهای «الجزایر» و «برجام»، گفت‌وگو با کارشناسان سیاسی و پاسخ به شبهات درباره‌ی تسخیر لانه جاسوسی، بخش‌های مهمی از مستند است.

این مستند را مدرسه اندیشه و هنر (ماه) در سال ۱۳۹۵ و در ۵۰ دقیقه تولید کرده است.

درباره مستند

مستند قرارداد ۱۹ ژوئن، روایتی از مذاکرات ایران و امریکا در ماجرای تسخیر لانه جاسوسی آمریکاست. دانشجویان ایرانی در پی تسخیر سفارت آمریکا تعدادی از دیپلمات‌های این کشور را گروگان گرفتند. ماجرای مبادله این گروگان‌ها در دولت ایران تبدیل به جریان یک مذاکره طولانی مدت می‌شود. بهزاد نبوی از طرف دولت شهید رجایی سرپرست مذاکرات می‌شود. مذاکره‌ای که هنوز هم نتایج آن تمام نشده و در دادگاه بین‌المللی لاهه در جریان است. این مستند با روایت چهره‌هایی چون حسین شیخ الاسلام، فروز رجایی‌فر، محسن روح‌الایمان، صادق زیباکلام، ابراهیم یزدی، جواد منصوری و محمود کاشانی ساخته شده است.

«قرارداد ۱۹ژوئن» چیزی است که در تاریخ سیاسی ایران با نام بیانیه‌ الجزایر شناخته می‌شود. اتفاقات عجیبی در جریان این مذاکرات رخ داده است که آن را بسیار بسیار شبیه به مذاکرات برجام کرده است.

مزیت مستند «قرارداد ۱۹ ژوئن» این است که یک بحث پردامنه و حدود ۴۰ سال تاریخ معاصر ایران را در زمانی اندک و موجز روایت می کند. ضرباهنگ تند فیلم و روایت پر فراز و نشیب آن و کوتاه بودن مصاحبه ها، کشش و جذابیت این فیلم را بالا برده است.

مستند «قرارداد ۱۹ ژوئن» از روایتی هوشمندانه برخوردار است. به طوری که به دور از هر گونه شعارزدگی و یا اغراق و تحمیل عقیده به مخاطب، محتوای مدنظر خود را مطرح می کند. نکته مهم این است که ما در مستند سیاسی چیزی به عنوان «بی طرفی» نداریم. هیچ جای دنیا و در هیچ رسانه ای نمی توان یک فیلم مستند سیاسی بی طرف را دید. اما مهم این است که یک فیلم مستند سیاسی بتواند دیدگاه یا آرمان یا نقد خود را به طور مستدل و مستند به مخاطب عرضه کند.

در مستند «قرارداد ۱۹ ژوئن» نیز دقیقا همین اتفاق افتاده است. آغازگر این مستند، بیان نظرات و حرف های سیاستمداران عاشق رابطه با آمریکا است. یعنی طرح مسئله به بهترین شکل ممکن و بدون هیچ واسطه ای مطرح شده است. به این ترتیب، فیلم می تواند در همان ابتدا، توجه آن دسته از تماشاگرانی را که ممکن است با پیام اصلی فیلم مخالف هستند هم به خودش جلب کند.مهم ترین ویژگی مستند «قرارداد ۱۹ ژوئن» مطابقت کامل آن با شرایط و مسائل جامعه امروز ماست.

این شباهت، بیش از هر چیز به خاطر پرداختن به مناسبات میان ایران و آمریکاست. اساسا موضوع روابط یا برخوردهای میان ایران و آمریکا، همیشه مسئله روز است. اصلی ترین بحث سیاسی در ایران از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تا به حال، آمریکا بوده است. هر چند که گاهی این مسئله مثل دوران تسخیر سفارت آمریکا در تهران توسط دانشجویان، برجسته‌تر می‌شود که این فیلم هم به آن مقطع می پردازد البته در همین دوران هم با مسئله برجام مواجه هستیم.

نقطه عطف این مستند، پرداختن به ماجرایی است که شباهت زیادی به برجام دارد. قرارداد ۱۹ ژوئن ۱۹۸۱ میان ایران و آمریکا که نام فیلم هم به طور مستقیم به آن اشاره دارد، اتفاقی تلخ و عبرت آموز است. درست مانند آنچه در قرارداد دیگری با عنوان «برجام» میان ایران و آمریکا اتفاق افتاد. این مستند بدون اینکه اشاره ای به برجام کند، اما به نقد مذاکرات ایران و غرب می پردازد.

گفتاورد

ایمان گودرزی کارگردان مستند قرارداد ۱۹ ژوئن در گفتگویی توضیح داد:

• درباره مستند «قرارداد 19 ژوئن» و چگونگی شکل‌گیری آن توضیح دهید.

در سال‌هایی که برجام به بن بست خورده بود، سراغ ساخت این مستند رفتیم و نگاهی داشتیم به تسخیر لانه جاسوسی آمریکا توسط انقلابیون. بررسی کردیم که ریشه‌های شکل‌گیری این اتفاق چه بوده و چه خروجی داشته است؟ آیا به نفع ملت ایران بوده است؟ نظرات مختلفی وجود دارد و ما در این مستند به شائبه‌ها پرداختیم که پیامدهای تسخیر لانه جاسوسی چه بوده است. ما در این مستند هم به چگونگی شکل‌گیری پرداختیم و هم به اتفاقاتی که برای گروگان‌ها افتاد.

• تفاوت این مستند با آثار مشابه چه بوده است؟

ما به جز اتفاق تسخیر، به مساله بازگشت گروگان‌ها به کشور خود هم پرداختیم تا ببینیم که آمریکایی‌ها چه فریبی به کار بردند. آمریکایی‌ها در آن قضیه هم رفتار فریبنده داشتند. گروگان‌ها را گرفتند و به تعهدات خود پایبند نشدند. ما با افرادی که در این اتفاق سهیم بودند، صحبت کردیم. با کسانی که لانه را تسخیر کردند، صحبت شد و افرادی که از آن ماجرا آگاهی داشتند. در اینجا لازم است رحمت بفرستم به روح آقای حسین شیخ‌الاسلام که نقش بسزایی در این مستند داشت و ناگفته‌های بسیاری در این مستند گفت. ایشان از بچه‌های پیرو خط امام در آن اتفاق بودند و بعدها درباره آرمان‌خواهی فلسطین کار کردند. اسناد زیادی درباره این اتفاق در مستند ارائه شد که عموماً در مستندهای گذشته به آن پرداخته نشده بود.

• ابعاد ماجرای تسخیر لانه جاسوسی انقدر گسترده است که نیاز به تولید آثار متعدد احساس می‌شود. به نظرتان چه وجوهی از این اتفاق باید مورد نظر قرار بگیرد تا مخاطبان از آن آگاهی داشته باشند؟

این مساله مهم است که درباره این اتفاق آثار و برنامه‌هایی تولید شود تا ببینیم 13 آبان چه تاثیری به دنبال داشته است. در مدیوم‌های مختلف باید آثار بصیرت‌زا ساخته شود. آثار گزارشی و مستند و سینمایی باید درباره این واقعه تولید شود. متاسفانه تا به حال بایت عدم روایت کامل درباره اتفاقات، ضربه‌هایی خوردیم و نتوانستیم بگوئیم که چه اتفاقاتی افتاد که آمریکا رابطه‌اش را با ایران قطع کرد و تا امروز با ملت ایران دشمنی دارد. باید کارهایی تولید شود که تا به حال چندان نشده و از این خلاء رسانه‌های بیگانه سوء‌استفاده کردند.

• در مستند شما درباره دشمنی آمریکا با ایران از سال‌های دور نکاتی ارائه می‌شود. فکر می‌کنید برای مخاطب امروز که درگیر تحریف‌های تاریخی توسط رسانه‌های بیگانه است، اطلاع از واقعیت این ارتباط چقدر لازم است؟

برخی فکر می‌کنند که اگر ما با آمریکا رابطه برقرار می‌کردیم، الان وضعیت بهتری داشتیم. اما اگر به کشوری مثل عراق یا کشورهای دیگر که آمریکا در آنجا سفارت دارد، نگاه کنیم، می‌بینیم که آمریکا باعث همه خون ریزی‌ها و فتنه‌ها شده است. اگر کشور عراق می‌دانست چه خطراتی از سمت آمریکا وجود دارد، سفارت این کشور را تعطیل می‌کرد و قطعاً بسیاری از فتنه‌های این کشور از بین می‌رفت. ما بعد از این که سفارت آمریکا را در ایران بستیم باعث شد که شر بسیاری از فتنه‌ها از ایران کم شود. درباره تسخیر سفارت آمریکا، چند جلد کتاب منتشر شد و اسنادی کشف شد که نشان می‌دهد در اتاق فکر آمریکا برنامه‌هایی برای تجزیه ایران وجود داشت. چیزی که در خوزستان و کردستان و بلوچستان داشت اتفاق می‌افتاد، توسط آمریکایی‌ها طراحی شده بود. جریانات تروریستی مثل فرقان توسط آمریکا شکل گرفت و اسنادش موجود است. تروریست‌ها، مستقیم و غیرمستقیم با آمریکایی‌ها ارتباط داشتند.

• درباره وقایع اخیر کشورمان، کمبود منابع مستند برای آگاهی مردم درباره رژیم پهلوی و دخالت آمریکایی‌ها احساس می‌شود. شما به عنوان مستندساز چه دیدگاهی دارید؟

ما در یک جنگ رسانه‌ای بزرگ قرار داریم. جنگ رسانه‌ای امروز در تاریخ نظیر ندارد! در روزهای دفاع مقدس هم ما در جنگ بزرگی بودیم و به کمک نیروی مردمی توانستیم دشمن را سرجای خود بنشانیم. ولی الان، جنگ رسانه‌ای است و قدرت‌های بزرگ دست در دست هم دادند تا به لحاظ رسانه‌ای علیه ایران جنگ کنند. بچه‌هایی که در حوزه تاریخ و مستند کار می‌کنند، وظیفه سختی دارند. بهترین کار مستندسازها این است که تاریخ را درست روایت کنند. الان غبار فتنه‌ها است و کسی حرف حق را گوش نمی‌کند و سرعت انتقال اطلاعات توسط دشمن انقدر زیاد است که کار را سخت می‌کند اما لازم است در زمان مناسب، واقعیت را نشان داد.

پیوند به بیرون

• تطابق مستند «قرارداد ۱۹ ژوئن» با اتفاقات روز، مخاطب را شگفت‌زده می‌کند
• مستند «قرارداد ۱۹ ژوئن» اصل ماجرای تسخیر لانه جاسوسی را بیان می‌کند/ بدعهدی امریکا در این مستند نمایش داده می‌شود