مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
 لوگوی مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران | |
| بنیادگذاری | ۱۳۵۳ش |
|---|---|
| زمینه فعالیت | حکمت فلسفه معرفت‌شناسی منطق |
| وضعیت | فعال |
| وبگاه | مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران |
مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران (تأسیس ۱۳۵۳ش) در زمینه فلسفه، حکمت و دانش‌های وابسته به آنها فعالیت می‌‌کند. از ابتدای تأسیس، در کنار فعالیتهای آموزشی خود، همواره مبتکر کلاس‌های آموزشی آزاد نیز بوده که دوره‌های بسیار ارزشمندی را برای علاقه‌مندان ارائه کرده است.
گروه‌های پژوهشی
گروه‌های پژوهشی مؤسسه حکمت و فلسفهٔ ایران وظیفه برنامه‌ریزی، هماهنگی، نظارت، هدایت، حمایت و اجرای طرح‌های پژوهشی و ضمناً تشکیل دوره‌های تحصیلات تکمیلی با تأکید بر پژوهش را در چارچوب اساسنامه و مقررات داخلی بر عهده دارند. در حال حاضر، مؤسسه حکمت و فلسفه دارای هفت گروه پژوهشی به شرح ذیل است:
- گروه فلسفه غرب
- گروه فلسفه اسلامی
- گروه ادیان و عرفان
- گروه منطق
- گروه مطالعات علم
- گروه کلام
- گروه مطالعات ابن‌سینا
- گروه حکمت عملی
- گروه فلسفه علوم انسانی
تاریخچه
«انجمن فلسفه شاهنشاهی ایران» در سال ۱۳۵۳ (۱۹۷۴. میلادی) به همّت دکتر سیدحسین نصر (متولد. ۱۳۱۲) و با خرید دو ساختمان تاریخی در قلب تهران که امروزه به ثبت سازمان میراث فرهنگی رسیده تأسیس شد. اهداف نخستین تأسیس این انجمن عبارت بود از:
- شناسایی و گسترش میراث فکری و فلسفی ایران در دوران اسلامی و پیش از آن در سطح ملی و بین‌المللی
- معرفی بهتر سنت‌های فکری شرق و غرب به ایرانیان
- زمینه‌سازی برای تطبیق و مقایسه بین سنت‌های مختلف فلسفی و تطبیق آنها با حکمت اسلامی
انجمن در راستای تحقق اهداف خود از استادان برجسته داخلی و خارجی دعوت به همکاری کرد. در میان اساتید برجسته داخلی می‌توان از استاد سیدجلالالدین آشتیانی (۱۳۰۴–۱۳۸۴)، دکتر عباس زریاب‌خویی (۱۲۹۸–۱۳۷۳)، و استاد جواد مصلح (۱۲۹۸–۱۳۷۷) نام برد و در میان اساتید نامدار بین‌المللی هم باید به پروفسور هانری کربن (۱۹۷۸–۱۹۰۳)، پروفسور توشیهیکو ایزوتسو (۱۹۹۳–۱۹۱۴) و پروفسور کورودا (۲۰۱۸–۱۹۳۳) اشاره کرد که با تشکیل کلاس‌های تخصصی که بر قرائت و تفسیر متون اصیل حکمی، عرفانی و فلسفی ابتنا داشت، شاگردان مبرزی نظیر ویلیام چیتیک (متولد. ۱۹۴۳)، جیمز موریس (متولد. ۱۹۴۱)، نصرالله پورجوادی (متولد. ۱۹۴۳) و غلامرضا اعوانی (متولد. ۱۹۴۳) را پروراندند که در حال حاضر خود صاحب کرسی در دانشگاه‌های معتبر ایران و جهان هستند.
اندیشمندانی چون استادان جلالالدین همایی (۱۲۷۸–۱۳۵۹)، محمود شهابی (۱۲۸۰–۱۳۶۵)، عباس زریاب‌خویی و یحیی مهدوی (۱۲۸۷–۱۳۷۹) از جمله اعضای هیئت امنای این انجمن بودند. در حال حاضر، اساتید بزرگی چون دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی (۱۳۱۳) و دکتر سیدمصطفی محقق‌داماد (۱۳۲۴) به تدریس در مؤسسه اشتغال دارند.
این انجمن بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با عنوان «انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران» به فعالیت خود ادامه داد و از سال ۱۳۶۳ با نام «انجمن حکمت و فلسفة ایران» با تعداد دیگری از مؤسسات پژوهشی ادغام و به عنوان زیرمجموعه «مؤسسه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» در قالب دو پژوهشکده «حکمت و ادیان» و «تاریخ و فلسفه علم» به فعالیت خود ادامه داد. در این مدت، فعالیتهای پژوهشی انجمن کمرنگ‌تر شد و بیشتر در قالب فعالیتهای آموزشی ادامه یافت. اما از سال ۱۳۸۰ با موافقت شورای گسترش آموزش عالی از «پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی» منفک شد و با کوشش‌های دکتر غلامرضا اعوانی از ابتدای سال ۱۳۸۱ تاکنون به صورت مؤسسه‌ای مستقل و با عنوان «مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفهٔ ایران» به فعالیت خود ادامه میدهد.
در دهه‌های بعدی، مؤسسه حکمت و فلسفه با هدف معرفی جریانهای نوپدید فلسفی و نیز تبیین موضوعات جدید فلسفی اقدام به بسط فعالیتهای خود در این عرصه کرد که تشکیل گروه‌های مطالعات علم، منطق و فلسفه غرب هم در این راستا بوده است. شایان ذکر است که مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، از ابتدای تأسیس، در کنار فعالیتهای آموزشی خود، همواره مبتکر کلاس‌های آموزشی آزاد نیز بوده که دوره‌های بسیار ارزشمندی را برای علاقه‌مندان ارائه کرده است.
مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران از زمان تأسیس تاکنون هشت رئیس به خود دیده است. رؤسای پیشین مؤسسه به قرار زیر بوده‌اند: ۱. سیدحسین نصر (۱۳۵۳–۱۳۵۷) ۲. مهدی چهل‌تنی (۱۳۵۷–۱۳۶۱) ۳. مسعود مقدس (۱۳۶۱–۱۳۶۴) ۴. غلامرضا اعوانی (۱۳۶۴–۱۳۹۰) ۵. عبدالحسین خسروپناه (۱۳۹۰–۱۳۹۷) ۶. غلامرضا زکیانی (۱۳۹۷–۱۴۰۰) ۷. احمدحسین شریفی (۱۴۰۰–۱۴۰۱)
اهداف مؤسسه
- کمک به توسعهٔ پژوهش در زمینه‌های حکمت اسلامی، فلسفهٔ غرب، کلام، ادیان و عرفان، فلسفهٔ تطبیقی، منطق، تاریخ و فلسفهٔ علم، مطالعات علم و فلسفهٔ دین؛
- زمینه‌سازی مناسب برای ارتقای فعالیتهای پژوهشی فلسفی و نظری در کشور؛
- بررسی و شناسایی شاخه‌های نوین فلسفه و معرفی آنها در کشور؛
- طرح مسائل سنتی فلسفه و رشته‌های مرتبط به روشی جدید؛
- کوشش برای احیای جایگاه ویژهٔ ایران در فلسفهٔ اسلامی و فلسفه به صورت کلی؛
- کوشش برای نشر فرهنگ فکر و اندیشهٔ فلسفی و منطقی در جامعه و ارتقای سطح دانش و بینش اسلامی؛
- پرداختن به دانش‌های میان‌رشته‌ای بین فلسفه و علوم دیگر؛
- همکاری‌های بین‌المللی با مراکز فلسفی و مؤسسات مشابه در جهان و برگزاری همایش‌های علمی و تخصصی و جلسات بحث و سخنرانی داخلی و بین‌المللی در موضوعات مرتبط با فلسفه و حکمت در چارچوب مقررات و ضوابط؛
- چاپ و انتشار فصلنامه و کتب و نشریات تخصصی با رعایت قوانین و مقررات و ضوابط مربوط؛
- ایجاد ارتباط مستمر با مراکز تحقیقاتی داخلی و خارجی فعال در این زمینه در چارچوب قوانین و مقررات و ضوابط کشور.
وظایف
- انجام طرح‌های پژوهشی بنیادی، کاربردی و توسعه‌ای؛
- پرداختن به دانش‌های میان رشته‌ای بین فلسفه و دیگر علوم؛
- تصحیح و ترجمه و تألیف متون فلسفی، عرفانی و کلامی به زبانهای فارسی و خارجی؛
- همکاری با مراکز فلسفی و مؤسسات مشابه در جهان؛
- جذب نخبگان و پژوهشگران ممتاز و برجستهٔ داخل و خارج؛
- چاپ و انتشار فصلنامه و کتب و نشریات تخصصی هستند.
معاونت‌ها
معاونت پژوهشی و تحصیلات تکمیلی
سید احمد غفاری قره باغ معاون پژوهشی و تحصیلات تکمیلی
شرح وظایف معاونت پژوهشی و تحصیلات تکمیلی
- ابلاغ کلیه مصوبات، مقررات و آیین‌نامه‌های ابلاغی از سوی رئیس مؤسسه به واحدهای ذیربط و پیگیری و نظارت بر حسن اجرای آن؛
- تدوین آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها و دستورجلسات مرتبط با وظایف معاونت جهت پیشنهاد به مراجع ذی‌صلاح برای تصویب؛
- ارائه گزارش‌های توجیهی لازم به رئیس مؤسسه در خصوص وظایف مربوط به واحدهای تحت نظر؛
- پیشنهاد افراد واجد شرایط برای تصدی سمت‌های مدیریتی در حوزه معاونت به ریاست مؤسسه؛
- اداره و نظارت بر حسن اجرای کلیه سیاست‌ها، مقررات و فرایندهای آموزش و برنامه‌ریزی تحصیلات تکمیلی؛
- برنامه‌ریزی برای ارتقای مهارت‌های تخصصی دانشجویان جهت ورود به جامعه؛
- برنامه‌ریزی و سیاستگذاری به منظور ارتقا و افزایش سطح همکاری‌های علمی و بین‌المللی؛
- توسعه، تقویت و هدایت طرح‌های پژوهشی مصوب با اولویت پژوهش‌های کاربردی هدفمند و مبتنی بر سند چشم‌انداز، برنامه‌های توسعه و نقشه جامع علمی کشور؛
- کنترل و نظارت بر فرایندهای پژوهشی مؤسسه براساس زمان‌بندی طرحنامه پروژه‌های مصوّب پژوهشی و تحقیقاتی؛
- ایجاد ارتباط لازم با مؤسسات داخلی و خارجی به منظور همکاری در امور پژوهشی و مبادله خدمات علمی؛
- همکاری در ارائه خدمات علمی، فرهنگی و اجتماعی و برگزاری سمینارها و کنفرانس‌های علمی و اجرای کلیه امور قراردادهای تحقیقاتی و خدماتی بین مؤسسه و سایر مؤسسات؛
- برنامه‌ریزی برای استفاده اعضای هیئت علمی از فرصت‌های مطالعاتی داخل و خارج از کشور (اعم از مراکز علمی- پژوهشی حوزوی و دانشگاهی) برابر ضوابط مصوّب؛
- تهیه برنامه پژوهشی مؤسسه و ارائه اهداف و تعیین اولویت‌های پژوهشی در قالب برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدت و حمایت از تشکیل مراکز رشد، کارآفرینی و پارکهای علم و فناوری، برای طرح در شورای تخصصی پژوهشی مؤسسه؛
اداره و نظارت بر حسن اجرای کلیه امور پژوهشی، کتابخانه‌ها و بانک‌های اطلاعاتی مؤسسه، مطابق با مصوبات، مقررات و آیین‌نامه‌های مربوط؛
- اولویت‌بخشی به نوآوری در حوزه نظری و پژوهش‌های کاربردی و مورد نیاز کشور؛
- بررسی و ارزیابی فعالیتهای مؤسسه در چارچوب برنامه‌های رشد و توسعه کشور بر اساس اهداف سند چشم‌انداز و برنامه‌های توسعه و نقشه جامع علمی کشور در بخش آموزش عالی برای طرح در هیئت رئیسه؛
- اهتمام به برگزاری دوره‌های توانمندسازی و دانش‌افزایی؛
- مطالعات لازم در زمینه ارزشیابی فعالیتهای پژوهشی و ارزیابی عملکرد پژوهشی سالانه برای ارائه به رئیس مؤسسه؛
- نظارت بر اداره فعالیتهای سایت و شبکه‌های اطلاعاتی؛
- شناسایی و تعریف موضوعات و برنامه‌های علمی – پژوهشی مشترک و برنامه‌ریزی جهت تأمین امکانات و تخصیص اعتبار لازم جهت تعامل علمی - پژوهشی حوزه و مؤسسه و ایجاد زمینه مناسب جهت نیل به علم دینی و علوم انسانی اسلامی مناسب با حوزه تخصصی مؤسسه؛
- انجام سایر وظایف محوله از سوی رئیس مؤسسه.
معاون اداری، مالی و مدیریت منابع
میثم توکلی بینا معاون اداری، مالی و مدیریت منابع است.
وظایف و اختیارات معاونت اداری، مالی و مدیریت منابع
- اداره و نظارت بر حسن اجرای کلیه امور اداری، مالی و عمرانی مؤسسه، مطابق با مصوبات مقررات و آیین‌نامه‌های مربوط؛
- رسیدگی به اهداف اجرایی مؤسسه و هدایت و نظارت بر چگونگی گردش کارها و روشهای کاری مورد عمل در واحدهای مختلف به منظور ایجاد هماهنگی بین فعالیتهای مربوط به واحدهای مختلف در راستای تحقق اهداف اجرایی مؤسسه؛
- نظارت بر مصرف اعتبار تخصصی به واحدهای مختلف بر اساس بودجه تفصیلی مصوب هیئت امنا و سایر قوانین و مقررات مالی مورد عمل مؤسسه و ارائه گزارش جهت طرح در هیئت امنای ذیربط؛
- تعیین وضعیت موجود مؤسسه از طریق شناسایی نقاط قوت و تنگناها و مشکلات و فرصتها تهدیدات پیش‌رو جهت تعیین راهبردهای پیشنهادی در راستای ارتقا به وضعیت مطلوب؛
- ارائه گزارش‌های توجیهی لازم به رئیس مؤسسه در خصوص وظایف مربوط به واحدهای تحت نظر؛
- انجام تعمیرات اساسی به منظور احیاء و نگهداری ساختمانها و تأسیسات موجود؛
- تشکیل کمیته تدوین روشهای اجرایی به منظور بهینه‌سازی سامانه تعاملات اداری بین واحدهای تابعه با همکاری سایر معاونتهای مؤسسه؛
- استقرار فرایند شناسایی درآمدها و کنترل مناسب بر چرخه مالی به منظور تهیه گزارشات مدیریتی مالی در جهت ایجاد انضباط مالی در بخشهای مختلف مؤسسه؛
- تدوین روشهای اجرایی مناسب برای نگهداری ابنیه و تجهیزات مؤسسه به منظور حفظ ونگهداری از سرمایه‌های ملی مؤسسه؛
- ارائه گزارش عملکرد سالانه مالی اداری؛
- انجام سایر وظایف محوله از سوی رئیس مؤسسه.
سازمان‌های وابسته
کتابخانه
مؤسسه حکمت و فلسفه سه کتابخانه تخصصی دارد که شامل کتابخانه مرکزی، کتابخانه تخصصی دکتر سیدحسین نصر و کتابخانه تخصصی واحد قم می‌شود.
کتابخانه مرکزی در حال حاضر یکی از غنی‌ترین کتابخانه‌های تخصصی در حوزه حکمت، فلسفه و عرفان است که از سال ۱۳۵۳ شمسی با بیش از ۲۵۰۰ عنوان کتاب آغاز به کار کرد. این کتابخانه مجموعه‌ای معادل ۳۶۹۰۰ جلد کتاب شامل ۱۹۱۲۱ جلد به زبانهای فارسی و عربی و ۱۷۶۸۸ جلد به زبانهای انگلیسی، آلمانی، فرانسوی، یونانی، لاتینی، ایتالیایی،... را در برمی‌گیرد. کتابخانه تخصصی دکتر سیدحسین نصر دربرگیرنده بیش از ۴۱۰۰ عنوان کتاب است که با خرید مجموعه شخصی ایشان در سال ۱۳۸۵ آغاز به کار کرده است. کتابخانه واحد قم هم مجموعه‌ای بیش از ۱۰۰۰۰ عنوان کتاب تخصصی را شامل می‌شود. قابل ذکر است که تمامی منابع موجود در کتابخانه‌های مؤسسه از طریق اینترنت قابل جستجو و دسترسی هستند.
انتشارات
انتشارات مؤسسة پژوهشی حکمت و فلسفهٔ ایران از بدو تأسیس، به تألیف و تصحیح آثاری بنیادین در حوزه فلسفه، کلام، عرفان، منطق و نشر آنها پرداخته است یا آثار ارزشمندی را که در حوزه‌های مذکور پدید آمده شناسایی و به طبع و نشر آنها اقدام کرده است. آثاری که در این راستا منتشر می‌شوند متناسب با اهداف و وظایف تخصصی مؤسسه و درجهتِ تعمیق آگاهی به حوزه‌های عمومی و اختصاصی حکمت و فلسفه‌اند.
نشریه جاویدان خرد
جاویدان خرد نشریهای تخصصی است که با هدف انتشار مقاله‌ها و دستاوردهای پژوهشی غالباً در رشتة فلسفه و مطالعات مرتبط با حکمت دینی، اسلامی، ایرانی و مبانی هنر مقدس توسط مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران منتشر می‌شود که دربرگیرندة مقالههایی به زبانهای فارسی، عربی، انگلیسی، فرانسوی،... بوده است. انتشار جاویدان خرد از سال ۱۳۵۳ آغاز شد که تا انقلاب اسلامی ۷ شماره از آن منتشر گردید. انتشار جاویدان خرد از سال ۱۳۶۰ تا ۱۳۸۷ متوقف ماند. اما از سال ۱۳۸۷ به صورت دوفصلنامهی علمی پژوهشی و بدونوقفه منتشر شده است. نشریة جاویدان خرد در سالهای اخیر با هدف معرفی جریانهای نوپدید فلسفی و نیز تبیین موضوعات جدید فلسفی در موضوعات اخیر هم اقدام به چاپ مقاله کرده است.
تحصیلات تکمیلی
مؤسسهٔ حکمت و فلسفه از سال ۱۳۸۴ با هدف پرورش متخصص در حوزه‌های مورد نیاز در گرایش‌های مختلف حکمت، فلسفه و علم اقدام به برگزاری دوره‌های آموزشی کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی در کنار کار اصلی پژوهشی کرده است تا بر غنای روند فکری-فلسفی ایران بیفزاید و به عنوان مکمل برنامه‌های پژوهشی عمل کند. گروه‌های آموزشی، هر ساله، بر اساس نیازهای پژوهشی خود صرفاً نسبت به جذب دانشجوی دکتری اقدام می‌نمایند. تاکنون بیش از ۴۰ نفر در دوره دکتری فارغالتحصیل شده‌اند. در کنار فعالیتهای آموزشی دانشجویان، بسیاری از پژوهشگران و دانشجویان دوره فرصت مطالعاتی و پست‌دکتری را در مؤسسهٔ حکمت و فلسفه سپری کرده‌اند.
طرح تصحیح انتقادی آثار ابن‌سینا
طرح تحقیقاتی تصحیح آثار ابن‌سینا با همکاری جمعی از محققان و اساتید حوزه و دانشگاه‌های داخل و خارج از سال ۱۳۸۷ در دستور کار این مؤسسهٔ قرار گرفت که همچنان در دست انجام و آماده‌سازی است. تهیه عکس و لوح فشرده از نسخ خطی ابن‌سینا از کتابخانه‌های سراسر جهان همچنان در دست است تا، ضمن انتشار انتقادی مجموعه آثار ابن‌سینا، به پرورش محققان و مصححان متون کلاسیک در حکمت و فلسفه اسلامی جامه عمل بپوشاند.
دفتر همکاری‌های بین‌المللی
این دفتر به منظور هماهنگی و اداره فعالیتهای بین‌المللی در حوزه علوم عقلی و فلسفی تأسیس شده است. این دفتر در راستای رسالت مؤسسهٔ حکمت و فلسفه به منظور اشاعه فلسفه اقدام به جذب دانشجویان خارجی، به صورت آموزشی و پژوهشی، برگزاری همایش‌های بین‌المللی، دعوت از اساتید خارجی و همکاری با دانشگاه‌های خارجی کرده است. مؤسسهٔ پژوهشی حکمت و فلسفهٔ ایران به منظور پاسخگویی به نیازهای پژوهشی کشور در زمینه‌های فلسفه، حکمت و دانش‌های مرتبط تأسیس شده است. این مؤسسه پیش از این در قالب دو پژوهشکدهٔ «حکمت و ادیان» و «تاریخ و فلسفهٔ علم» فعالیت می‌‌کرد که بر اساس مصوبهٔ شورای گسترش آموزش عالی به تاریخ خردادماه ۱۳۸۰ در ساختار جدید به فعالیت خود ادامه میدهد.
مطالعه بیشتر
ارکان مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران
هیئت امنا، رئیس و شورای پژوهشی هستند. هیئت امنا از وزیر علوم، تحقیقات و فناوری (رئیس هیئت امنا)، رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور یا نمایندهٔ وی و چهار تا شش تن از شخصیت‌های علمی– فرهنگی که نقش مؤثری در توسعه و پیشرفت مؤسسه داشته باشند و رئیس مؤسسه (دبیر هیئت امنا) تشکیل شده است. این هیئت وظایفی را چون: تدوین و تصویب آیین‌نامه داخلی هیئت امنا، تصویب سازمان اداری مؤسسه بر اساس ضوابط و مقررات و بررسی و تصویب بودجهٔ مؤسسه که از طرف رئیس مؤسسه پیشنهاد می‌شود برعهده دارد.
رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران هم وظایفی را چون: اداره و هدایت امور مؤسسه و نظارت بر حسن اجرای کلیهٔ فعالیتهای آن، پیشنهاد تشکیلات مؤسسه به هیئت امنا، تنظیم و پیشنهاد بودجهٔ سالانه به هیئت امنا، تنظیم و پیشنهاد برنامهٔ سالانه و پنج ساله به هیئت امنا و ارائهٔ گزارش عملکرد سالانهٔ مؤسسه به هیئت امنا و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برعهده دارد.
اعضای هیئت امنا
- آقای دکتر محمد علی زلفی گل (وزیر علوم تحقیقات و فناوری و رئیس هیئت امنا)
- آقای دکتر محمد سلیمانی (رئیس مرکز هیئت‌های امناء و هیئت‌های ممیزه)
- حجت الاسلام و المسلمین دکتر عسکر دیرباز (رئیس مؤسسه و دبیر هیئت امنا)
- آقای دکتر مرتضی فرخی (رئیس کمیسیون دائمی هیئت امنا)
- آقای شیرزاد حاجی بابایی (نماینده سازمان برنامه و بودجه کشور)
- آقای دکتر رضا داوری اردکانی (عضو هیئت امنا)
- آقای دکتر غلامرضا اعوانی (عضو هیئت امنا)
- آقای دکتر غلامحسین ابراهیمی دینانی (عضو هیئت امنا)
- آقای دکتر محسن جوادی (عضو هیئت امنا)
- آقای دکتر حسین معصومی همدانی (عضو هیئت امنا)
- آقای دکتر نجفقلی حبیبی (عضو هیئت امنا)
اعضای کمیسیون دائمی
- حجت الاسلام و المسلمین دکتر عسکر دیرباز
- دکتر غلامرضا اعوانی
- دکتر سید ضیاء موحد محمدی
- دکتر سید مصطفی محقق داماد
- دکتر سید احمد غفاری قره‌باغ
- خانم زینب اولادی
منبع