محمدجعفر یاحقی
 | |
| زمینه فعالیت | پژوهشگر، نویسنده و استاد دانشگاه |
|---|---|
| ملیت | ایرانی |
| تاریخ تولد | ۱۳۲۶ (۷۶–۷۷ سال) |
| محل تولد | فردوس (خراسان جنوبی) |
| تحصیلات | دکترای زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران |
| جوایز | برنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران و چندین جایزه علمی دیگر |
| آدرس اینستاگرام | محمدجعفر یاحقی |
محمدجعفر یاحقی(زاده ۱۳۲۶ در سردشت فردوس) پژوهشگر، نویسنده و استاد دانشگاه است.
تحصیلات
یاحقی تحصیلات ابتدایی و متوسطه را در شهر فردوس گذراند. در سال ۱۳۴۶ با رتبهٔ اوّل در کنکور رشتهٔ زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه فردوسی مشهد پذیرفته شد. پس از اتمام دورهٔ لیسانس، در سال ۱۳۵۰ به‌عنوان رتبه اوّل در کنکور فوق لیسانس زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مشهد پذیرفته شد. وی در سال ۱۳۵۴ با درجهٔ ممتاز از پایان‌نامهٔ خود دفاع کرد و به پیشنهاد دکتر غلامحسین یوسفی به عنوان مربی در بخش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فردوسی استخدام شد.
فعالیت تخصصی
پس از استخدام در دانشگاه، در آزمون دورهٔ دکتری زبان وادبیات فارسی دانشگاه تهران شرکت کرد و با رتبهٔ اوّل پذیرفته شد؛ بنابراین هم‌زمان با تدریس در دانشگاه فردوسی مشهد، در دورهٔ دکتری دانشگاه تهران به تحصیل پرداخت. وی در سال ۱۳۵۹ از پایان‌نامهٔ دکتری خود در دانشگاه تهران با درجهٔ ممتاز دفاع کرد. سال ۱۳۵۹ از رساله دکترای خود به عنوان «فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات» دفاع کرد و سال ۱۳۶۲ استادیار شد. از شهریور ۱۳۶۴ به مدت یک سال برای استفاده از فرصت مطالعاتی به انگلستان رفت و در دانشگاه کمبریج به مطالعات خود ادامه داد.
سال ۱۳۶۷ بار دیگر به دعوت دانشگاه آکسفورد یک ماه در کتابخانه بادلیان سرگرم تحقیق بود در همان سال به مرتبه دانشیاری رسید. از مهر ۱۳۶۹ به دعوت دانشگاه مطالعات خارجی توکیو به ژاپن رفت و یک سال در توکیو به تدریس زبان و ادبیات فارسی مشغول بود.
در پاییز ۱۳۷۲ به مرتبه استادیاری رسید و از همان زمان به سمت پژوهشی دانشکده ادبیات و علوم انسانی منصوب شد. چند ماه بعد مسئولیت تحصیل تکمیلی آن دانشکده نیز به او واگذار شد. به پیشنهاد وی «مرکز خراسان‌شناسی» وابسته به آستان قدس رضوی در آذر ماه ۱۳۵۷ تأسیس و از همان آغاز به اشاره مقام معظم رهبری به عنوان مدیر عامل این مرکز منصوب شد. کار تحقیق و نوشتن را از سال ۱۳۴۹ در ارتباط با آستان قدس رضوی آغاز کرد و در همان زمان شالوده کتابی با عنوان فرهنگ نامه قرآن پی ریزی و مسئولیت علمی آن به وی واگذار شد. این کتاب سرانجام به همت و سرپرستی او بعد از انقلاب تکمیل و در پنج جلد منتشر و بهمن ۱۳۵۷ به عنوان کتاب برگزیده برنده جایزه کتاب سال شد و از دست رئیس‌جمهور وقت ایران لوح افتخار گرفت. از سال ۱۳۶۳ که بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس تأسیس شد با سمت مدیر گروه فرهنگ و ادبیات مشغول به تحقیق شد. او هم‌زمان با تدریس در دوره‌های سه‌گانه کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترای زبان و ادبیات فارسی در کنفرانس‌های داخلی و خارجی شرکت کرده است.
ایشان از سال ۱۳۵۴ تا کنون مشغول به ارائهٔ خدمات علمی، پژوهشی و اجرایی در دانشگاه فردوسی مشهد بوده و این خدمات و فعالیت‌های علمی همچنان تداوم دارد. از جمله مسئولیت‌های ایشان می‌توان به مدیریت گروه زبان و ادبیات فارسی (۱۳۸۱–۱۳۸۲)، معاونت پژوهشی دانشکدهٔ ادبیات و علوم دانشگاه فردوسی مشهد (۱۳۷۲ – ۱۳۷۵) و مدیریت قطب علمی فردوسی‌شناسی و ادبیات خراسان (از سال ۱۳۸۱ تا کنون) اشاره کرد.
وی در سال ۱۳۷۵ با کتاب فرهنگنامهٔ قرآنی، برگزیدهٔ چهاردهمین دوره جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران شد. همچنین به واسطهٔ تصحیح کتاب تاریخ بیهقی در سال ۱۳۸۹ نیز در بیست و هشتمین دوره، مجدداً برگزیده جشنواره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران گردید. او همچنین در سال تحصیلی ۱۳۷۷ – ۱۳۷۸ به عنوان استاد نمونهٔ کشوری منتخب گردید. ایشان در آذرماه سال ۱۳۹۹ طی حکمی به عنوان استاد ممتاز دانشگاه فردوسی مشهد معرفی گردید.[۱]
فعالیت‌های علمی ـ اجرایی
- عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی از اردیبهشت ۱۳۸۸
- تألیف، تصحیح و ترجمه بیش از ۴۲ عنوان کتاب و نگارش بیش از ۲۶۰ مقاله
- عضویت در شورای عالی گسترش زبان فارسی در خارج از کشور
- عضویت در هیئت ممیزه دانشگاه فردوسی مشهد
- عضویت در هیئت مدیره انجمن ترویج زبان و ادب فارسی
- ریاست هیئت مدیره و مدیر عامل مؤسسه فرهنگی فرهنگسرای فردوسی
- عضویت در هیئت مؤسس مجمع مشهد پژوهان
- مدیریت مرکز پژوهشهای آسیای مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد
- عضویت در هیئت تحریریه ۵ مجله علمی، پژوهشی داخلی ودو مجله خارجی به شرح زیر:
- مجله علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز
- نشریه دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه شهید باهنر کرمان
- مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد
- مجله گوهر گویا وابسته به انجمن ترویج زبان و ادب فارسی
- مجله نامه پارسی وابسته به شورای گسترش زبان و ادب فارسی
- فصلنامه رودکی وابسته به رایزنی جمهوری اسلامی ایران در تاجیکستان
- مجله کمند کویته پاکستان
سفرهای علمی
- عزیمت به انگلستان برای استفاده از فرصت مطالعاتی در دانشگاه کمبریج به مدت یک سال، ۱۳۶۴
- عزیمت به چین برای آشنایی با بخش ایران‌شناسی دانشگاه پکن به مدت سه هفته، ۱۳۶۶–۱۳۶۵
- عزیمت به آکسفورد برای استفاده از کتابخانه بادلیان به مدت یک ماه، ۱۳۶۷
- عزیمت به ژاپن به دعوت دانشگاه مطالعات خارجی توکیو برای تدریس زبان وادبیات فارسی به مدت یک سال، ۱۳۶۹
- عزیمت به انگلستان به دعوت دانشگاه لندن برای تدریس زبان و ادبیات ۱۳۸۱–۱۳۷۸
- عزیمت به ایالات متحده آمریکا به دعوت دانشگاه کالیفرنیا برای ارائه سخنرانی در همایش «شاهنامه؛ حماسه ملی ایران» به مدت یک ماه و دیدار از دانشگاه‌های: کالیفرنیا، استنفورد، واشینگتن جرج تاون و پرینستون؛ از ۲۷ اردیبهشت تا ۲۹ خرداد ۱۳۸۹
- عزیمت به سوئد به دعوت دانشگاه اوپسالا برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی هزاره شاهنامه اکتبر ۲۰۱۱
او همچنین در ۲۵ کنفرانس و کنگرهٔ بین‌المللی خارجی در کشورهای: انگلستان (۲ بار)، کانادا (۲ بار)، چین، دانمارک، ایتالیا، مجارستان، تایلند، ترکمنستان، هندوستان (۳ بار)، یونان، قزاقستان (۲ بار)، تاجیکستان (۶ بار)، ارمنستان و سوئد با ارائه مقاله شرکت کرده است.
شاگردان سرشناس
کتاب‌ها
- تفسیر شنقشی، گزاره‌ای از بخشی از قرآن کریم، تهران، بنیاد فرهنگ ایران، ۱۳۵۵
- اقلیم‌های دیگر، مشهد، چاپخانه دانشگاه فردوسی، ۱۳۶۲
- تاریخ سیسیل در دوره اسلامی، اثر عزیز احمد، ترجمه از انگلیسی، با همکاری نقی لطفی، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۲
- راهنمای نگارش و ویرایش، با همکاری دکتر محمدمهدی ناصح، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی (به نشر)، چاپ اوّل ۱۳۶۴ (چاپ ۳۳، تاریخ نشر ۱۳۹۸)
- ترجمه قرآن ری، تهران، مؤسسه فرهنگی رواقی، ۱۳۶۴
- روض الجنان و روح الجنان فی تفسیر القرآن (تفسیر ابوالفتوح رازی)، مشهد، با همکاری دکتر محمد مهدی ناصح، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۲۰ جلد، ۱۳۶۵ تا ۱۳۷۶ (چاپ سوم، ۱۳۸۳)
- نهایه المسؤول فی روایة الرسول، (تصحیح)، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۶
- تاریخ تفکر اسلامی در هند، اثر عزیز احمد، ترجمه از انگلیسی، با همکاری نقی لطفی، تهران، کیهان- انتشارات علمی و فرهنگی، ۱۳۶۷
- سوگنامه سهراب، تهران، توس، ۱۳۶۸
- سرو و تذرو، از نثاری تونی، (تصحیح)، تهران، سروش، ۱۳۶۸
- فرهنگ اساطیر و اشارات داستانی در ادبیات فارسی، تهران، سروش- مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، ۱۳۶۹ (چاپ دوم، ۱۳۷۵)
- تاریخ ادبیات ایران، کتاب درسی برای دوره دبیرستان، تهران، وزارت آموزش و پرورش، ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۲ (هر سال تجدید چاپ می‌شود)
- بهین نامه باستان، خلاصه شاهنامه فردوسی، مشهد، انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۶۹ (چاپ پنجم، ۱۳۷۶)
- جزیره بی‌آفتاب، گزارش سفر یک ساله به انگلستان و اروپای غربی، مشهد، چاپخانه دانشگاه فردوسی، ۱۳۷۱
- آن سال‌ها، یادهای کودکی و نوجوانی، دفتر نخستین، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۱
- فرهنگنامه قرآنی: فرهنگ برابرهای فارسی واژه‌های قرآن براساس ۱۴۲ قرآن خطی محفوظ در کتابخانه آستان قدس رضوی، مشهد، بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، ۵ جلد، ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۶ (چاپ سوم: ۱۳۸۳)
- فردوس/تون، تاریخ و جغرافیا، با همکاری خدیجه بوذرجمهری، مشهد، مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی، ۱۳۷۳
- راهنمای توس و سخنی دربارهٔ فردوسی و شاهنامه، مشهد، انتشارات پاژ، ۱۳۷۳
- دیبای خسروانی، کوتاه شده تاریخ بیهقی، با همکاری مهدی سیدی، تهران، جامی، ۱۳۷۳ (چاپ ششم، ۱۳۸۴)
- چون سبوی تشنه، ادبیات معاصر، تهران، جامی، ۱۳۷۴ (چاپ پنجم، ۱۳۷۷)
- پاژ، زادگاه فردوسی، مشهد، انتشارات پاژ، ۱۳۷۴
- از جیحون تا وخش، گزارش سفر به ماوراءالنهر، با همکاری مهدی سیدی، مشهد، مرکز خراسان‌شناسی، ۱۳۷۸
- جویبار لحظه‌ها، جریان‌های ادبیات معاصر، تهران، جامی، ۱۳۷۸ (چاپ دهم، ۱۳۸۶)
- فرهنگ نام‌آوران خراسان، مشهد، به نشر، ۱۳۸۲
- تاریخ بیهقی، مشهد، انتشارات دانشگاه فردوسی، ۱۳۸۳
- سخن آشنا یادنامه بدیع‌الزمان فروزانفر، شیراز، انتشارات داستانسرا، ۱۳۷۳
- پردگیان خیال به همراه دکتر محمد رضا شفیعی کدکنی، مشهد، ۱۳۸۴
- فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادبیات فارسی، تهران، انتشارات فرهنگ معاصر، ۱۳۸۶ (برندهٔ دومین جشنواره بین‌المللی فارابی)
- یادنامه ابوالفضل بیهقی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، چاپ چهارم، ۱۳۸۶
- تاریخ الادب الفارسیه المعاصر، ترجمهٔ ندی حسون، دمشق، ۲۰۰۵
- تاریخ بیهقی با همکاری مهدی سیدی، انتشارات سخن ۱۳۸۸(برگزیدهٔ بیست و هشتمین دورهٔ کتاب سال جمهوری اسلامی ۱۳۸۹)
- از پاژ تا دروازه رزان، تهران، انتشارات سخن ۱۳۸۸(کتاب تشویقی انجمن قلم ایران ۱۳۶۹)
- زین دایره مینا (گشت و گذارهای فرهنگی)، تهران، انتشارات سخن ۱۳۸۸
- ارج نامه غلامحسین یوسفی، تهران، میراث مکتوب ۱۳۸۸
- دیبای زربفت (گزیدهٔ تاریخ بیهقی)، تهران، انتشارات سخن، ۱۳۸۹
- دیبای دیداری (متن کامل تاریخ بیهقی با توضیح)، تهران، انتشارات سخن ۱۳۹۰
- خرد بر سر جان (نامگانهٔ دکتر احمد علی رجایی بخارایی)، تهران، انتشارات سخن ۱۳۹۱
جوایز و افتخارات
- بنیان‌گذاری و مدیریت گروه فرهنگ و ادب بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، ۱۳۶۳
- تأسیس مرکز خراسان‌شناسی و انتصاب به عنوان مدیرعامل این مؤسسه، ۱۳۷۵
- برندهٔ جایزهٔ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران (برای «فرهنگ نامهٔ قرآنی»)، ۱۳۷۵
- برندهٔ جایزهٔ پژوهش برتر پنجمین نمایشگاه علوم قرآنی (برای «تفسیر ۲۰ جلدی ابوالفتوح رازی»)، ۱۳۷۶
- انتخاب به عنوان استاد نمونهٔ کشوری و دریافت لوح تقدیر در سال ۱۳۷۸
- دریافت لوح تقدیر از رئیس مجلس به مناسبت انتخاب وی به عنوان مؤلف برتر کتب درسی ۱۳۷۶
- دریافت لوح تقدیر از جهاد دانشگاهی کشور به مناسبت انتخاب وی به عنوان استاد راهنمای برتر کشور ۱۳۸۷
- برندهٔ جایزهٔ دومین جشنواره بین‌المللی فارابی (برای کتاب «فرهنگ اساطیر و داستان‌واره‌ها در ادب فارسی»)، تهران ۱۳۸۷
- برندهٔ جایزهٔ چهارمین جشنواره بین‌المللی فارابی (برای «تصحیح و گزارش تاریخ بیهقی»)، تهران، اول آبان ۱۳۸۹
- برگزیده دومین دوره جایزه علمی علامه طباطبایی بنیاد ملی نخبگان ۱۳۹۱
- برنده جایزه البرز در سال ۱۳۹۶ به عنوان دانشمند برتر
به پاس خدمات ارزشمند ایشان مراسم تکریمی به همت بنیاد نخبگان استان خراسان رضوی و دانشگاه فردوسی مشهد در سال ۱۳۹۷ با حضور جمعی از اساتید دانشگاه، دانشجویان و مستعدین برتر برای ایشان برگزار شد.
پانویس
- ↑ «صفحه محمدجعفر یاحقی در مرکز آثار مفاخر و اسناد دانشگاه فردوسی مشه». دریافت‌شده در ۲۶ خرداد ۱۴۰۳.
پیوند به بیرون
- برگزیدگان دومین جشنواره بین المللی فارابی معرفی شدند - مهر
- معرفی استاد دانشگاه فردوسی مشهد به‌عنوان دانشمند برگزيده كشور - اقنا