محمد مؤمن قمی

آیت‌الله مؤمن

فقیه و مجتهد
نام کامل	محمد دانش‌زاده قمی
لقب	آیت‌الله
تاریخ تولد	۲۲ دی ۱۳۱۶ ‏(۸۶ سال)
زادگاه	قم
تاریخ وفات	۲ اسفند ۱۳۹۸
شهر وفات	تهران
محل دفن	حرم حضرت معصومه(س)
محل سکونت	تهران و قم
شاگردان	حسن روحانی محسن اراکی
محل تحصیل	قم
تالیفات	الولایة الالهیة الاسلامیة او الحکومة الاسلامیة تسدید الاصول کلمات سدیدة جایگاه احکام حکومتی و اختیارات ولی فقیه
فعالیت‌ها	عضو شورای عالی قضائی عضو فقهای شورای نگهبان نماینده مجلس خبرگان رهبری

محمد مؤمن قمی ( ۲۲ دی ۱۳۱۶ در قم - ۲ اسفند ۱۳۹۸ در تهران) مشهور به مؤمن و آیت‌الله مؤمن عضو مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای عالی قضایی، نائب رئیس مجلس خبرگان رهبری، عضو شورای عالی سیاستگذاری و رئیس حوزه علمیه قم، عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عضو مجمع جهانی اهل‌بیت(س)، عضو هیئت امنای دانشگاه قم و رئیس دادگاه عالی قم.

زندگی‌نامه

محمد مؤمن در ۲۲ دی ۱۳۱۶ در قم متولد شد.

• آغاز به فراگیری دروس حوزوی در سال ۱۳۳۰
• طی دروس مقدمات و سطح حوزه در ۵ سال
• تدریس دروس سطح حوزه از سال ۱۳۶۲
• آغاز به تدریس خارج فقه و اصول از سال ۱۳۶۴

اساتید

محمد مؤمن پس از تبعید امام خمینی، در آبان سال ۱۳۴۳ شش ماه در نجف حاضر شد و در درس امام خمینی و نیز در درس سید ابوالقاسم خوئی، حسین حلی، سید محمود شاهرودی و اندکی از درس سید محسن حکیم شرکت کرد.

• محمدتقی ستوده (شرح لمعه)
• محمد واعظ‌زاده خراسانی (شرح منظومه)
• علی مشکینی (مکاسب)
• محمد شاه‌آبادی (مکاسب)
• ابوالفضل خوانساری (مکاسب)
• محمدباقر سلطانی (کفایه)
• محمد مجاهدی تبریزی (کفایه)
• آیت الله بروجردی (خارج فقه -به مدت چند ماه)
• امام خمینی (خارج فقه و اصول)
• محقق داماد (خارج فقه و اصول)
• مرتضی حائری یزدی (خارج فقه و اصول)
• سید مصطفی خمینی (منظومه)
• محمدحسین طباطبائی (اسفار)
• محی‌الدین فاضل هرندی
• سید محمود یثربی قمی

شاگردان

• مهدی شب‌زنده‌دار
• حسن روحانی
• محسن اراکی
• غلامرضا فیاضی
• محمدحسن اختری

آثار

آثار مرتبط با حکومت اسلامی

1. الولایة الالهیة الاسلامیة او الحکومة الاسلامیة زمن حضور المعصوم و زمن الغیبة (۳ج)
2. ولایت امام و پیامبر بر امر قانون‌گذاری کلی
3. ولایت امام و پیامبر بر جامعه اسلامی
4. جایگاه احکام حکومتی و اختیارات ولی فقیه
5. بررسی وظایف و حدود اختیارات ولی فقیه
6. منابع مالی در حاکمیت فقیه
7. اموال و ثروت‌های عمومی در حکومت اسلامی
8. حکومت حکیمانه؛ نقد و بررسی نظریه حکمت و حکومت

سایر آثار

1. تقریرات درس‌های اصول، مکاسب محرمه و بیع امام خمینی با حواشی امام خمینی
2. تقریرات کتاب صوم و صلاة محقق داماد؛ محمد مؤمن به پیشنهاد محقق داماد درس‌های کتاب صلاة را تقریر کرد.
3. تسدید الاصول؛ دورهٔ کامل اصول استدلالی
4. کلمات سدیده؛ ده رسالهٔ فقهی در مسائل مستحدثه
5. فقه و احکام پزشکی
6. حاشیه بر اسفار و شواهد الربوبیة

فعالیت‌های سیاسی

قبل از انقلاب

محمد مؤمن پیش از انقلاب از سال ۱۳۴۲ از اعضای جامعه مدرسین بود. در سال ۱۳۴۹ش جامعه مدرسین، پس از وفات سید محسن حکیم، مرجعیت امام خمینی را اعلام می‌کند. ساواک در مرداد ۱۳۵۲ قصد دستگیری او را داشت اما به او دست نیافت. مؤمن در فروردین ۱۳۵۳ش دستگیر و سه سال به شهداد و تویسرکان تبعید شد.

پس از انقلاب

پس از انقلاب، مسئولیت‌هایی در نظام جمهوری اسلامی داشت.ریاست دادگاه عالی انقلاب اسلامی، عضویت شورای عالی قضایی، نمایندگی در پنج‌ دوره مجلس خبرگان، عضو فقهای شورای نگهبان، مدیریت حوزه علمیه قم محمد مؤمن از ممتحنان داوطلبان مجلس خبرگان بود و عضویت شورای عالی مجمع جهانی اهل‌بیت از جمله این مسئولیت‌ها بود.

مسئولیت‌های قضایی
پس از انقلاب، محمد مؤمن در شکل‌گیری قوه قضائیه نقش مهمی داشت و تا سال ۱۳۶۲ش در انتخاب قضات، تجدید نظر برخی احکام قضایی و شورای عالی قضایی همکاری داشت. پس از قوه قضائیه او عضو فقیه شورای نگهبان و نیز در پنج دوره نماینده مجلس خبرگان رهبری بود. به غیر از مسئولیت‌های حکومتی، محمد مؤمن در مدیریت حوزه علمیه نیز مسئولیت‌هایی را عهده‌دار بوده است.

• مسئول انتخاب و اعزام قضات شرع دادگاه‌های انقلاب در سراسر کشور به دستور امام خمینی. به گفته مؤمن، امام خمینی پس از انقلاب تعیین قضات دادگاه‌ها را به حسینعلی منتظری و علی مشکینی واگذار کرد و آن‌ها شناسایی قضات را به عهده محمد مؤمن گذاردند. همچنین محمد مؤمن در تعیین قضات دادگاه به قدوسی دادستان انقلاب کمک می‌کرد. محمد مؤمن و ربانی املشی پیش از در سال ۱۳۵۸ش مسئول رسیدگی و تجدیدنظر دربارهٔ احکام اعدام و مصادره بودند و تا تشکیل شورای عالی قضایی این مسئولیت ادامه داشت.
• رئیس دادگاه عالی انقلاب اسلامی
• عضو شورای عالی قضایی تا سال ۱۳۶۲ش.

شورای نگهبان و مجلس خبرگان

• عضویت در شورای نگهبان با حکم امام خمینی از سال ۱۳۶۲ تا پایان عمر(۱۳۹۷ش)
• نماینده خبرگان رهبری در پنج دوره (دوره اول و دوم از سمنان و دوره‌های سوم و چهارم و پنجم از قم)

مسئولیت‌های حوزوی

• مدیریت حوزه علمیه قم
• عضو شورای عالی حوزه‌های علمیه از ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۴ش
• عضو دوره چهارم شورای عالی حوزه‌های علمیه
• رئیس مجمع فقه اهل بیت

رحلت

محمد مؤمن، ۲ اسفند ۱۳۹۷ درگذشت. در قم تشییع شد و پس از اقامه نماز میت توسط آیت‌الله سبحانی، در حرم حضرت معصومه به‌خاک سپرده شد.