محمود شیرازی
| خوشنویس، شاعر و طبیب | |
| تاریخ تولد | ۱۲۳۴ قمری |
|---|---|
| تاریخ درگذشت | ۱۲۷۴ قمری |
| لقب | وصال شیرازی |
| پیشه | خوشنویسی و طبابت |
| زبان | فارسی |
| موضوع‌ها | اشعار در مدح و مرثیه اهل‌بیت(ع) |
| دیوان اشعار | دیوان وصال |
| تخلص | حکیم |
| والدین | میرزا کوچک وصال یا محمدشفیع وصال (پدر) |
| تأثیرپذیرفته از | ناصر خسرو و سنایی در سبک شعر |
محمود شیرازی (۱۲۳۴–۱۲۷۴ق/۱۸۱۹–۱۸۵۸م) معروف به وصال شیرازی ، خوشنویس، طبیب و شاعر ایرانی قرن سیزدهم است.
زندگی و تحصیلات
پدرش میرزا کوچک وصال یا محمدشفیع وصال (وصال شیرازی) بوده و خود از مشاهیر شهر شیراز به شمار می‌رود. افزون بر پدر، پنج برادر او نیز از خوشنویسان و شاعران صاحب‌نام سده سیزدهم هجری هستند. میرزا محمود حکیم در خوشنویسی خط نستعلیق صاحب‌نام است. او متخلص به «حکیم» بود و از او دیوان شعری باقی مانده است.
تحصیلات و بالاخص فنون ادبی را نزد پدر فرا گرفت و در سبک شعر، ناصر خسرو و سنایی را الگو قرار داد. در ابتدا اشعارش را با تخلص طوبی می‌نوشته است اما پس از کسب حکمت‌الهی و طب یونانی، تخلص حکیم را بر خود برگزید.
محمود وصال شیرازی داماد رحمت علیشاه، قطب سلسله دراویش نعمت‌الهی بوده است. در زمان پادشاهی محمد شاه قاجار به تهران آمد و با بزرگانی چون رضا قلیخان صاحب مجمع‌الفصحا همنشین شد. همراه برادرش به هندوستان رفت. در زمان سکونت در هندوستان به خوشنویسی دیوان حافظ رو آورد و پس از چاپ این دیوان در بمبئی به شیراز بازگشت.
محمود شیرازی در چهل سالگی به دلیل بیماری وبا در سال ۱۲۷۴ش در شیراز فوت کرد. بدن او را در کنار قبر پدرش، واقع در حرم شاهچراغ دفن کردند.
فعالیت تخصصی
وصال از اساتید خط در زمان خود بود و چند دیوان از شاعران را به خط نستعلیق نوشته است. وی ۶۷ نسخه از قرآن را به خوشنویسی کتابت کرده و خود را «کاتب الهی» وصف می‌کرد.
وصال از جملهٔ شاعرانی است که در سرودن اشعار خود به آیات قرآن، روایات و وقایع مذهبی نظر داشت. شعر وصال به خصوص غزل و قصیده او را ستایش کرده‌اند. وصال را شاعری مداح معرفی کرده‌اند که دیوانش انباشته از مدح فتحعلی‌شاه و محمدشاه و بسیاری از بزرگان فارس است. گفته شده در آثار او اندیشه‌های نو یا تجربه‌های مستقل لفظی دیده نمی‌شود؛ اما اشعار او انعکاس ماهرانه از سخن شعرای بزرگ دانسته شده است. وصال شیرازی از طرفداران نهضت بازگشت ادبی بود. بزم وصال (مثنوی هفت هزار بیتی)، ترجمه اَطواق الذهب زمخشری، دیوان اشعار، سفینه (تفسیر احادیث قدسیه)، صبح وصال (به نثر و به تقلید از گلستان سعدی)، برخی از آثار اوست.
شاعر آیینی
وصال شیرازی را پرآوازه‌ترین شاعر آیینی در سده سیزدهم قمری دانسته‌اند که بر شاعران آیینی هم‌عصرش اثر گذاشته است. اشعار وصال در مَراثی اهل‌بیت(ع) در شمار ممتازترین اشعار آیینی یکصد و پنجاه سال اخیر به‌شمار می‌رود. وصال از جمله شاعرانی است که عشق و علاقه فراوانی به اهل‌بیت(ع) نشان داده است و این مدایح، بیشترین مدایح دیوان او را شامل می‌شود.
دو هزار بیت از دیوان وصال، تنها در مرثیه اهل‌بیت(ع) است. وی در مدح امام علی(ع) ۶۷ بیت و برای حضرت فاطمه(س) هشت بند شعر در ۶۵ بیت سروده است. وصال اشعاری در مدح پیامبر(ص)، معراج، در تعزیت امام علی(ع) و در تعزیت امام حسن(ع) سروده است.
نمونه‌ای از اشعار
آثار
علاوه بر «دیوان اشعار»، آثاری در حوزه خوشنویسی نیز از او به جای مانده که عبارت است از:
- نسخه کامل "روضهٔ الصفاً در یک جلد؛ به قلم کتابت خفی عالی و با رقم: "... اناالعبدالمذنب محمود حکیم ابن مرحوم مغفور میرزا محمدشفیع متخلص به وصال شیرازی... سنه هزار و دویست و شصت و شش"
- یک نسخه "طریق التحقیق"، به قلم کتابت خوش، با رقم"اناالعبد حکیم بن وصال ۱۲۶۹"؛
- یک مرقع "مناجات" خواجه عبدالله انصاری، به قلم نیم دودانگ خوش، با رقم: "العبدالمذنب حکیم بن وصال... حرره فی سنه ۱۲۷۰"
دکتر بیانی، اثر دیگری با نام "احوال و آثار خوشنویسان" را به محمود شیرازی نسبت داده است.
پانویس
- ↑ «اشعار وصال شیرازی». دریافت‌شده در ۱۶ خرداد ۱۴۰۳.