حجت الاسلام والمسلمین حسینیان، رئیس وقت مركز اسناد انقلاب اسلامی در دیدار با رهبر معظم انقلاب در سال ۹۰: پژوهشگران این مركز، تلاش دارند تاریخ انقلاب اسلامی را بشناسند و بدون هیچگونه انحراف و تغییر، این حادثه با عظمت را توصیف كنند.[۱]
مرکز اسناد انقلاب اسلامی
 نشانواره مرکز | |
| نام سازمان | مرکز اسناد انقلاب اسلامی |
|---|---|
| بنیادگذاری | ۱۳۵۹ |
| گونهٔ سازمان | شبه‌دولتی |
| کارکنان | مصطفی پورمحمدی (رئیس هیئت امناء) |
| وبگاه | www |
مرکز اسناد انقلاب اسلامی محل جمع‌آوری اسناد و مدارک مربوط به نهضت امام خمینی و ثبت و ضبط خاطرات فعالان نهضت اسلامی است. این مرکز با هدف تدوین تاریخ انقلاب اسلامی و برای انجام تحقیقات مستند تاریخی، از سال ۱۳۶۰ فعالیت خود را آغاز کرد.
در سال ۱۳۶۷ حضرت امام خمینی در نامه‌ای به رئیس وقت مرکز اسناد انقلاب اسلامی، با ابراز عدم رضایت از انتشار تاریخ‌های غیرواقعی از طرف وابستگان به شرق و غرب، ضمن تشویق به نگارش تاریخی واقعی و مستند، پی‌گیری جدی‌تر در خصوص جمع‌آوری همه اسناد اعم از نوشته، صدا و تصویر را مورد تأکید قرار داد. بر این اساس مرکز اسناد انقلاب اسلامی به محلی برای جمع‌آوری و نگهداری کلیه اسناد مربوط به انقلاب اسلامی تبدیل شد.
هم‌اکنون مصطفی پورمحمدی ریاست مرکز اسناد انقلاب اسلامی را برعهده دارد.
اعضا و معاونت‌ها
عالی‌ترین مرجع سیاست‌گذاری مرکز اسناد انقلاب اسلامی هیئت امنای آن است که اعضای آن عبارت‌اند از آقایان:
- مصطفی پورمحمدی (رئیس هیات امنا)
- سید حمید روحانی
- احمد خزایی.
از سال ۱۳۷۴ روح‌الله حسینیان به‌عنوان رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی منصوب شد و پس از درگذشت ایشان در شهریور ۱۳۹۹ مصطفی پورمحمدی عهده‌دار این مسئولیت شده است.
معاونت‌ها
- معاونت اداری و مالی
- معاونت اسناد و کتابخانه
- معاونت پژوهشی
- مؤسسه فرهنگی هنری
- معاونت تاریخ شفاهی
- معاونت خودکفایی
فعالیتها
مرکز اسناد انقلاب اسلامی، در راستای رسالت اصلی خود مبنی بر تدوین تاریخ انقلاب اسلامی کارکردهایی دارد که عبارتند از:
جمع‌آوری و بایگانی اسناد
از جمله مهم‌ترین کارکردهای مرکز اسناد انقلاب اسلامی، جمع‌آوری و آرشیو اسناد تاریخی در حوزه انقلاب اسلامی است. در حال حاضر موجودی مخزن اسناد بالغ بر ۴,۵۰۰,۰۰۰ برگ سند است که برای بهره‌بردای و استفاده محققین در اختیار آنها قرار می‌گیرد. این اسناد در حوزه تاریخ پهلوی، تاریخ انقلاب اسلامی، بعد از انقلاب و دوران جمهوری اسلامی است.
این اسناد غالباً گزارش‌های ساواک و شهربانی وابسته به رژیم پهلوی، اسناد مربوط به نیروی انتظامی، دادگاه انقلاب اسلامی، دادستانی و پس از پیروزی انقلاب اسلامی را شامل می‌شود که پس از طی مراحل پیش‌آرشیو، دیجیتالی شده و در آرشیو الکترونیکی مرکز برای استفاده پژوهشگران داخل و خارج از مرکز درج می‌شود.
علاوه بر اینها مجموعه عظیمی از روزنامه‌ها و مطبوعات مختلف از آغاز تاریخ روزنامه‌نگاری در ایران جمع‌آوری و در حال دیجیتال‌سازی است که خود منبع بی‌بدیلی برای تاریخ‌نگاری به ویژه در حوزه تاریخ معاصر و انقلاب اسلامی است. تا به حال میلیون‌ها شماره از صدها عنوان روزنامه و مجلات دیجیتالی شده و در حال درج در آرشیو الکترونیک مرکز می‌باشد. این امر به عهده معاونت اسناد و تاریخ شفاهی است.
ضبط، ثبت و تدوین خاطرات
از دیگر فعالیتها و کارکردهای مرکز اسناد انقلاب اسلامی بهره‌گیری از روش تاریخ شفاهی در تدوین تاریخ انقلاب می‌باشد که محتوای اولیه آن از طریق ضبط و ثبت خاطرات افراد مؤثر در انقلاب اسلامی یا شاهدان وقایع نهضت امام خمینی(ره) صورت می‌گیرد. شناسایی مبارزان در نهضت اسلامی و مصاحبه با ایشان برعهده معاونت تاریخ اسناد و شفاهی مرکز اسناد انقلاب اسلامی است.
این بخش تاکنون نزدیک به ۲۱ هزار ساعت مصاحبه از مبارزان و فعالان انقلابی-سیاسی تهیه کرده که شامل ۱۳۰۰۰ ساعت مصاحبه صوتی و ۸۰۰۰ ساعت مصاحبه تصویری است. این خاطرات که می‌تواند منبع پژوهش‌های بسیاری در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی باشد همچنان توسط معاونت مربوطه ثبت و ضبط می‌شود.
چاپ و انتشار کتاب
یکی از پرکارترین مراکز پژوهشی در حوزه نشر کتاب با موضوع تاریخ انقلاب اسلامی، مرکز اسناد انقلاب اسلامی است که تاکنون بیش از ۱۲۰۰ عنوان کتاب با موضوعات مختلف در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی توسط این مرکز چاپ و منتشر شده است. پس از تکمیل فرآیند تحقیقات و تدوین کتاب در معاونت پژوهشی، انتشار کتاب توسط مؤسسه فرهنگی هنری صورت می‌گیرد.
تاکنون بیش از ۷۰ عنوان کتاب درباره نهضت اسلامی، بیش از ۵۰ عنوان کتاب با موضوع رژیم پهلوی، ده‌ها عنوان کتاب درباره تاریخ جمهوری اسلامی، بیش از ۸۰ عنوان کتاب در حوزه دفاع مقدس، بیش از ۱۵۰عنوان کتاب در حوزه خاطرات و بیش از ۹۰ عنوان کتاب در حوزه اسنادی و بیش از ۱۴۰ عنوان کتاب در قالب دانستنی‌های انقلاب اسلامی برای جوانان به چاپ رسیده است. تدوین و انتشار ده‌ها عنوان فرهنگ‌نامه (دائره‌المعارف) در حوزه تاریخ انقلاب اسلامی از جمله این فعالیت‌هاست.
فعالیت‌های فرهنگی هنری
تولید محصولات چندرسانه‌ای اعم از مستندهای تاریخی، نماهنگ، اینفوگرافیک، موشن‌گرافیک، موشن‌کمیک، کتب صوتی و الکترونیک از دیگر فعالیت‌های مرکز اسناد انقلاب اسلامی است. پشتیبانی سندی و محتوایی از فیلم‌های تاریخی گام بزرگی در جهت روایت تاریخ انقلاب اسلامی است که توسط این مرکز برداشته شده است.
حمایت از پایان‌نامه‌ها، پروژه‌ها و تحقیقات تاریخی
مرکز اسناد انقلاب اسلامی با حمایت از پایان‌نامه‌های دانشگاهی مرتبط با حوزه تاریخ انقلاب اسلامی نقش مهمی در پشتیبانی از دانشجویان علاقه‌مند و پژوهشگران جوان تاریخ انقلاب ایفا کرده است.
تربیت و هدایت پژوهشگران تاریخی
مرکز اسناد انقلاب اسلامی با ایجاد ظرفیت‌های هدایتی و حمایتی نسل قابل توجهی از پژوهشگران تاریخ را به جامعه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی معرفی کرده است که تاکنون آثار فراوانی در حوزه‌های مختلف تاریخی از آنان به چاپ رسیده است.
ارائه طرح‌های تحقیقاتی در حوزه تاریخ انقلاب
موضوعات تحقیقاتی حوزه تاریخ در قالب طرح‌های پژوهشی، تاریخ شفاهی (تدوین کتب خاطرات) و اسناد (تدوین کتب اسنادی) به صورت دو دوره ده‌ساله که هر دوره با استخراج هزار عنوان موضوع با محوریت انقلاب اسلامی ایران در حوزه‌های مختلف مشخص شده و به‌طور سالیانه توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی ارائه می‌شود. علاقه‌مندان به پژوهش و تاریخ‌نگاری با ارسال سوابق(رزومه) و طرح‌واره(پروپوزال) در یک موضوع مشخص می‌توانند تحت نظر کارشناسان مرکز اسناد انقلاب اسلامی به نگارش کتاب مبادرت ورزند. این فرآیند به اقتضای حوزه تخصصی به معاونت‌های مربوطه ارجاع داده می‌شود.
ارائه خدمات به پژوهشگران
کتابخانه امام مهدی(عج) مرکز اسناد انقلاب اسلامی با بیش از ۴۸۰۰۰ عنوان کتاب همه روزه به متقاضیان خدماتی ارائه می‌دهد. همچنین پژوهشگران می‌توانند با جستجو در گنجینه اسناد، از اسناد و مطبوعات دیجیتال شده برای انجام پژوهش استفاده کنند.
مرجع‌سازی تاریخ انقلاب
مرجع‌سازی تاریخی یکی از کارکردهای مهمی است که مرکز اسناد انقلاب اسلامی به عهده گرفته است. در این زمینه می‌توان به کتب مرجعی همچون «نهضت روحانیون ایران»، «نهضت امام خمینی»، «مجموعه پنج جلدی انقلاب اسلامی (زمینه‌ها، چگونگی و چرایی)»، «کتب مرجع تقویم دفاع مقدس» و «فرهنگنامه‌ها» اشاره کرد که منبع و مرجع پژوهش‌های تاریخی در حوزه انقلاب اسلامی است.
فعالیت رسانه‌ای
مرکز اسناد انقلاب اسلامی از اولین مؤسسه‌‌های پژوهشی تاریخ انقلاب اسلامی است که به‌طور ویژه و متمرکز در حوزه رسانه ورود پیدا کرده است. در این زمینه پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی به «آدرس www.irdc.ir» به گنجینه‌ای از مقالات، اسناد، خاطرات و تصاویر در حوزه تاریخ تبدیل شده است. علاوه بر این حضور پرکار در شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلف از دیگر فعالیت‌های این مرکز است.
حضور فعال در عرصه‌های فرهنگی
مرکز اسناد انقلاب اسلامی به واسطه ارتباط با مخاطبان مختلف اعم از جوان، نوجوان، کودک، دانشجو، طلبه و... در مجامع فرهنگی و رسانه‌ای شناخته شده است. حضور در دوره‌های مختلف نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، نمایشگاه مطبوعات، نمایشگاه‌های استانی و برگزاری نمایشگاه‌های موضوعی در دانشگاه‌ها و مراکز علمی، برپایی نشست‌های مختلف با موضوع تاریخ انقلاب اسلامی، انتشار فصلنامه تحقیقات اسنادی انقلاب اسلامی، برگزاری مراسم رونمایی کتاب و... بخشی از فعالیت‌های این مرکز در عرصه‌های مختلف فرهنگی بوده است.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی با برپایی نشست صیانت در سی‌امین سال تأسیس این مرکز، گامی مهم در عرصه تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی برداشت. فعالیت‌های متنوع این مرکز در حوزه تاریخ‌نگاری انقلاب موجب شد تا روز ۲۵ دی ماه (همزمان با صدور پیام تاریخی حضرت امام(ره) مبنی بر تأسیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی) در تقویم رسمی کشور به عنوان روز تاریخ‌نگاری انقلاب اسلامی ثبت شود.
گفتاورد
امام همیشه بر روایت درست تاریخ انقلاب اسلامی تاکید داشتند تا مبادا از دوران پهلوی تصویر انوشیروان عادل را بسازند.
یکی از مهم‌ترین دستورات ایشان در ماه‌های آخر حیات پربرکتشان نامه به آقا سید حمید روحانی در ۲۵ دی‌ماه ۱۳۶۷ و واگذاری مأموریت تدوین تاریخ انقلاب اسلامی بود تا به فرموده ایشان تاریخ آنگونه که هست و اتفاق افتاده ثبت شود و هدف قیام مردم مشخص شود و نشان داده شود که چگونه مردم علیه ظلم و بیداد، تحجر و واپسگرایی قیام کردند. مقام معظم رهبری نیز همواره بر تاریخ‌نگاری درست و عبرت از تاریخ تاکیدداشته‌اند.
تاکنون در مرکز اسناد انقلاب اسلامی با ۲۸۰۰ نفر از چهره‌های تاریخی و انقلابی شامل رؤسای‌جمهور، مقامات و فرماندهان و رزمندگان دفاع مقدس در قالب تاریخ شفاهی مصاحبه و حدود ۵۰۰ عنوان کتاب سندی و پژوهشی منتشر شده است. در زمینه تاریخ دفاع مقدس نیز با همکاری ارتش جمهوری اسلامی، ۱۰۵ جلد کتاب ۱۵۰۰ صفحه‌ای تدوین شده که تاکنون ۶۰ جلد چاپ شده است. به مناسبت یکصد سالگیتأسیس حوزه علمیه قم نیز ۲۱ کتاب توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی تدوین و منتشر شده است. روزشمار انقلاب اسلامی نیز با موضوعات مختلف منتشر شده است. تمام روزنامه‌های چاپ‌شده ایران از سال ۱۲۷۵ تا امروز هم گردآوری شده است که در تلاش هستیم با دیجیتالیزه کردن آنها را در اختیار علاقه‌مندان قرار دهیم.[۲]
منابع
- ↑ «دیدار مسؤولان و محققان مرکز اسناد انقلاب اسلامی با رهبر انقلاب». دفتر حفظ و نشر آثار آیت‌الله خامنه‌ای. ۳۱ فروردین ۱۳۹۰. دریافت‌شده در ۸ شهریور مرداد ۱۴۰۳. تاریخ وارد شده در
|تاریخ بازدید=را بررسی کنید (کمک) - ↑ «قصد مرکز اسناد انقلاب اسلامی جابجایی، حذف و بزرگنمایی در روایت تاریخ نیست». ایبنا. ۱۴ دی ۱۴۰۲. دریافت‌شده در ۲۲ مرداد ۱۴۰۳.