مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی
 | |
| بنیادگذاری | ۱۳۷۴ |
|---|---|
| زمینه فعالیت | ارائه خدمات مستمر کارشناسی و مطالعاتی |
| ستاد | نیاوران، تهران |
| وابسته به | مجلس شورای اسلامی |
| وبگاه | https://rc.majlis.ir/fa |
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی یک بنیاد پژوهشی وابسته به مجلس شورای اسلامی ایران است که پژوهشهای علمی لازم را جهت استفاده در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیمات حقوقی و فناورانه انجام می‌دهد. این مرکز در تلاش است تا بدور از جهت‌گیری‌های سیاسی و به‌طور مستقل نظرات کارشناسان حوزه‌های مختلف را به نمایندگان مردم عرضه کند. این مرکز دارای قانون مصوب مجلس بوده و مشابه با دیوان محاسبات کشور از لحاظ بودجه، تشکیلات استخدامی و ترتیبات اداری و مالی از مجلس شورای اسلامی مستقل است.
مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی از مراکز تحقیقاتی مهم ایران است که اسناد و مدارک و اطلاعات عمومی سایر سازمان‌های دولتی در آن قابل دسترسی است و تصمیمات، مذاکرات و اسناد حکومتی دیگر ارگانهای جمهوری اسلامی نیز در آن یافت می‌شود.
این مرکز به اطلاعات عادی و محرمانه بیشتر سازمانها و وزارت خانه‌ها و مراکزی چون سازمان انرژی اتمی، وزارت اطلاعات و وزارت امور خارجه ایران دسترسی دارد، لیکن نتایج مطالعات کارشناسی صرفاً در حوزه‌های عمومی و غیر محرمانه در وبگاه این مجموعه به آگاهی عموم می‌رسد. عمده تحقیقات مرکز پژوهشها در حوزه قانونگذاری و بررسی طرح‌ها و لوایح است.
مرکز پژوهشهای مجلس ایران تنها رکن مجلس است که غیر از نمایندگان مجلس، اعضا و کارشناسان رسمی خارج از مجلس دارد. بر اساس قانون شرح وظایف مرکز پژوهشهای مجلس «پنج نفر از پژوهشگران که حداقل سه نفر تمام‌وقت از رشته‌های مختلف تخصصی که دارای حداقل مرتبه استادیاری با پنج سال سابقه باشند با معرفی رئیس مرکز و تصویب هیئت امنا و به مدت چهار سال با حکم ریاست مجلس» در کنار «پنج نفر از شخصیت‌های علمی، تخصصی و کارشناسی مجلس از بین نمایندگان داوطلب به انتخاب هیئت امنای مرکز» در ترکیب این مرکز حضور دارند. رئیس مرکز پژوهشهای مجلس هم با انتخاب هیئت امنا برای یک دوره ۴ ساله یعنی عمر یک دوره مجلس انتخاب می‌شود.
از ۴ شهریور ۱۴۰۰ بابک نگاهداری، مشاور و رئیس حوزه ریاست مجلس، سرپرست مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی شد و در تاریخ ۱۴ شهریور ۱۴۰۰ با رأی اعضای هیئت امنای مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی به عنوان رئیس این مرکز انتخاب شد. مطابق قانون شرح وظایف مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، اعضای هیئت رئیسه مجلس، هیئت امنای مرکز پژوهشها را تشکیل می‌دهند و رئیس مجلس رئیس هیئت امنا است.
مجلس شورای اسلامی از نخستین دوره، برای کارشناسی طرح‌ها و لوایح، از مشورت موردی کارشناسان استفاده می‌کرد. در عین حال، اساس کار بر فهم شخصی و توان علمی خود نمایندگان متکی بود؛ اما از اواخر سال ۱۳۷۱ به دستور هیئت رئیسه مجلس، نهادی مستقل، دائمی و سازمان یافته به نام «مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی» برای ارائه خدمات مستمر کارشناسی و مطالعاتی در کنار مجلس قرار گرفت. مراحل قانونی تأسیس این مرکز در پاییز سال ۱۳۷۴ به انجام رسید.[۱]
اهداف و شرح وظایف
مطابق قانون «شرح وظایف مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی»، هدف از تأسیس مرکز، انجام دادن طرح‌های مطالعاتی و تحقیقاتی به منظور ارائه نظرهای کارشناسی و مشورتی به نمایندگان، کمیسیون‌ها و هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی است. وظایف این نهاد در ماده (۲) قانون «شرح وظایف مرکز پژوهشها» مذکور به شرح زیر است:[۲]
الف) مطالعه، بررسی و ارائه نظرهای کارشناسی بر روی تمام طرح‌ها و لوایح
ب) گردآوری، نقد و تنظیم نظرهای محققان و پژوهشگران مراکز دانشگاهی و تحقیقاتی، دستگاه‌های اجرایی، نهادها، گروه‌ها و احزاب سیاسی و افکار عمومی در مورد نیازهای جامعه
ج) مطالعه، بررسی و تحقیق نسبت به حسن اجرای قوانین و سایر ابعاد نظارتی مجلس و ارائه پیشنهادهای کارشناسانه برای رفع موانع و مشکلات اجرایی
د) تأمین نیازهای اطلاعاتی کمیسیون‌ها و نمایندگان مجلس از طریق تدارک و برقراری نظام اطلاع‌رسانی
هـ) انجام پژوهشهای موردی حسب درخواست هیئت رئیسه، کمیسیون‌ها و نمایندگان مجلس
و) انجام مأموریت‌های محوله در رابطه با کتابخانه‌های مجلس که این گونه موارد زیرنظر مستقیم رئیس مجلس قرار می‌گیرند.
ز) اشاعه نتایج مطالعات پژوهشی از طریق:
- نشر کتب و نشریات
- انعکاس نظرات به واحدها و دستگاه‌های ذی‌ربط با نظر هیئت رئیسه مجلس.
ساختار و مدیران
در ساختار سازمانی مرکز پژوهشها: قائم مقام، چهار معاونت پژوهشی و یک معاونت اجرایی وجود دارد که هر یک در امری خاص به عنوان بازوی معین رئیس مرکز عمل می‌کنند.[۳]
- معاون پژوهشهای اقتصادی
- معاون پژوهشهای زیربنایی و امور تولیدی
- سرپرست معاونت پژوهشهای اجتماعی و فرهنگی
- معاون پژوهشهای سیاسی و حقوقی
- مدیر کل هماهنگی و برنامه‌ریزی امور پژوهشی
معاونت اجرایی حوزه ستادی مرکز بوده و مشتمل بر سه اداره کل فناوری اطلاعات و ارتباطات، ذی‌حسابی و اداره کل ا مور مالی و اداره کل ا مور اداری است.
معاونت‌های پژوهشی
اهم وظایف حوزه معاونت پژوهشی، اجرای طرح‌های تحقیقاتی و مطالعاتی در کلیه زمینه‌های مرتبط با مجلس شورای اسلامی است که به ترتیب زیر انجام می‌پذیرند:
پژوهش و کارشناسی طرح‌ها و لوایح: کلیه طرح‌ها و لوایح در جریان تصویب، در حوزه معاونت پژوهشی مرکز مورد مطالعه و بررسی قرار می‌گیرند و نتایج مطالعات کارشناسی در اختیار نمایندگان مجلس گذاشته می‌شود.
پژوهش و مطالعه طرح‌های بنیادین: طرح‌های بنیادین و اساسی حکومتی، و مطالعات کلان مربوط به محورهای اقتصادی، سیاسی و فرهنگی، پس از تصویب رئیس وشورای علمی مرکز از جهت بدیع بودن، کارامدی و ضرورت و تطابق با شیوه‌های علمی تحقیق، برای اجرا به این حوزه سپرده می‌شوند.
خدمات پژوهشی: خدمات موردی پژوهشی، به ویژه گردآوری و تألیف پژوهشهای انجام شده در کشور، حول موضوعات مختلف در این حوزه ارائه می‌شود.
معاونت اجرایی
معاونت اجرایی وظیفه پشتیبانی از فعالیت‌های معاونت پژوهشی و زیرمجموعه‌های آن را برعهده دارد.
نظم بخشیدن روند اجرایی امور، گردش کار مطلوب در بخش‌های مختلف، نظارت بر امور مالی، ایجاد فضای مناسب کار و رفع نیازهای تدارکاتی، از جمله وظایف این معاونت به‌شمار می‌روند.
دفترهای تخصصی
مطالعات و تحقیقات در مرکز پژوهشها عمدتاً در دفترهای تخصصی، برنامه‌ریزی، مطالعه و انجام می‌شوند. ساختار تشکیلاتی گروه‌های دفترهای تخصصی، مرکب از یک مدیر، چندین محقق ارشد و دستیاران تحقیقاتی است. دفترها موظف به تعریف، نظارت و در صورت لزوم هدایت طرح‌های پژوهشی، تضمین هویت عمومی و تخصصی آن‌ها هستند؛ همچنین موظفند روند پیشرفت امور و دستاوردها و نتایج فعالیت‌ها را به معاونت پژوهشی منتقل کنند. گروه‌های پژوهشی، کانون‌های اصلی فعالیت‌های پژوهشی مرکز شناخته می‌شوند. همچنین «شورای مشاوران تخصصی» دفترها، دفترهای تخصصی را در زمینه‌های مختلف مطالعاتی از نظر ارزیابی فنی و علمی مطالعات انجام یافته، حمایت می‌کند. مرکز پژوهشهای مجلس دارای تعدادی دفتر تخصصی است. هر دفتر با یک یا چند کمیسیون مجلس مرتبط است. فعالیت‌های دفترها همچنین متناسب با حوزه وظایف آن‌ها با چند دستگاه اجرایی ارتباط می‌یابند. در دفترهای تخصصی، متناسب با وظایف و نیازهای کمیسیون‌های مجلس فعالیت‌های مختلفی صورت می‌گیرد که اهم آن‌ها عبارت‌اند از:
- بررسی کارشناسی طرح‌ها و لوایحی که به مجلس ارائه می‌شوند؛ انجام مطالعات و بررسی‌های لازم و تهیه پیش‌نویس قوانین که به صورت طرح‌های قانونی و از طریق نمایندگان به مجلس تقدیم می‌شود.
- تهیه گزارش‌های نظارتی دربارهٔ خلاءهای قانونی یا ضعف‌های موجود در اجرای قانون مانند عدم اجرای پیمان متر که آسیب‌های جدی به فرایند صادرات با نداشتن اعتبار آزمایشگاه‌ها در سیستم جهانی اندازه‌شناسی
- ارزیابی عملکرد سالانه وزارتخانه‌ها و سازمان‌های وابسته به قوه مجریه و ارائه نتایج آن‌ها به مجلس
- شرکت در جلسات کمیسیون‌ها و کمیته‌های تخصصی آن به منظور ارائه مشاوره و پاسخگویی به درخواست‌های کمیسیون
- برقراری ارتباط با صاحب‌نظران و ایجاد شبکه‌ای از مشاوران علمی و با تجربه برای پاسخگویی به نیازهای مجلس، کمیسیون‌ها و نمایندگان
- برگزاری نشست‌های تخصصی و سمینارهای علمی
- برگزاری جلسات مشترک کارشناسی با دستگاه‌های اجرایی برای نزدیک ساختن دیدگاه‌ها در سطوح کارشناسی و کاهش اختلافات در سطح تصمیم‌گیران
- ارتباط مستمر با نهادهای مدنی و غیردولتی برای آگاهی از نظرات گروه‌های ذی‌نفع در تدوین لوایح و طرح‌ها و نیز مشارکت آن‌ها در فرایند قانونگذاری و نظارت.[۴]
پانویس
- ↑ «گزارش‌های کارشناسی». مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
- ↑ «مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی». دریافت‌شده در ۱ شهریور ۱۴۰۳.
- ↑ «مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی». دریافت‌شده در ۱ شهریور ۱۴۰۳.
- ↑ «مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی». دریافت‌شده در ۱ شهریور ۱۴۰۳.
پیوند به بیرون