خارج از دید (مستند)

خارج از دید

پوستر فیلم
نام فیلم	خارج از دید
موضوع	حوادث پس از انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸
سبک	مجموعه مستند
کارگردان	مهدی نقویان
تهیه‌کننده	مهدی نقویان
نویسنده	محمد حسن‌زاده سید علی مصطفوی
تدوین	حسن جعفری
صداپیشگان	ناصر طهماسب
فیلمبرداری	مریم حسن‌نیا
شرکت/سازمان تولیدکننده	بسیج صدا و سیما
زمان	۱۲ قسمت
کشور	ایران
زبان	فارسی

خارج از دید (تولید ۱۳۹۶) مجموعه مستندی است به کارگردانی و تهیه‌کنندگی مهدی نقویان است که حوادث و اتفاقات پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ را به‌صورتی جزئی و مفصّل روایت می‌کند. روایتی از آنچه در سال ۸۸، خارج از دید مردم اتفاق افتاد.

این مجموعه مستند را بسیج صدا و سیما در ۱۲ قسمت تولید کرده است.

دربارهٔ مستند

مستند «خارج از دید» به تهیه کنندگی و کارگردانی مهدی نقویان و نویسندگی سیدعلی مصطفوی در بسیج صدا و سیما تولید شده است. این مستند به روایت جز به جز آنچه که در جریان انتخابات سال ۱۳۸۸ و اتفاقاتی پس از آن به وقوع پیوست می‌پردازد.

فتنه ۸۸ یک اقدام برنامه‌ریزی شده برای براندازی نظام جمهوری اسلامی بود. شاید برخی از ساده لوحان و کسانی که از سر لجبازی و قانون‌شکنی در این فتنه نقشی اساسی ایفا کردند از برنامه‌ریزی‌های قبلی برای فتنه آگاه نبوده باشند اما در این که پشت این فتنه و اقداماتی که در این ۸ ماه صورت گرفت، یک برنامه مدون برای براندازی نظام جمهوری اسلامی بود شکی در کار نیست. دشمنان خارجی و منافقان داخلی در این برنامه هر یک نقش خاصی را بر عهده گرفتند و هر کدام به نحوی علیه انقلاب اسلامی ایران اقدام نمودند. در این میان هدف اصلی فتنه گران دو چیز بود، یکی بی‌اعتماد کردن مردم به نظام اسلامی و دیگری در برابر هم قرار دادن مردم. این دو امر در واقع صدمه ای جدی به پایه‌های مردمی نظام اسلامی وارد می‌کرد و از هر اقدام دیگری خطرناک تر به نظر می‌رسید.

از سوی دیگر فتنه گران داخلی و کسانی که صدماتی جدی به مردم و نظام اسلامی وارد کردند، دو اقدام خطرناک را مرتکب شدند که عبارتند از امیدوار کردن دشمنان به براندازی نظام اسلامی و آمیختن حق و باطل به یکدیگر و تلاش برای سردرگم کردن مردم در فتنه.

در برابر این اقدامات خیانت کارانه فتنه گران داخلی و تلاش‌های ضد مردمی سران خارجی فتنه، رهبر معظم انقلاب اسلامی دو راهبرد اساسی را به عنوان راهبردهای نظام اسلامی برای خروج از فتنه ای که یاران سابق انقلاب در آن به دشمنان قسم خورده انقلاب پیوسته بودند اعلام کردند.

این دو راهبرد عبارت بودند از ۱. بصیرت دهی به عموم مردم و روشن کردن اهداف و عوامل فتنه در داخل و خارج و ۲. جدا کردن بدنه مردمی از فتنه گران و دشمنان نظام اسلامی به واسطه صبر و فعالیت آگاهانه انقلابی.

عوامل مستند

• کارگردان و تهیه‌کننده: مهدی نقویان
• نویسنده: محمد حسن‌زاده، سیدعلی مصطفوی
• گوینده: ناصر طهماسب
• محققان: حسین آزادی، مازیار ملکی، مریم صفری
• مدیر تولید: محمدرضا آزادخاطر
• تدوین‌گر: حسن جعفری
• فیلم‌بردار: مریم حسن‌نیا
• صداگذاری و میکس: رسول مظفری
• صدابردار و آهنگساز: رضا رمضانی

گفتاورد

مهدی نقویان کارگردان و مستندساز در گفتگویی دربارهٔ مستندهایش از جمله مستند «خارج از دید» و نظر رهبر انقلاب نسبت به این مستند گفت:

• شما، کار غیر آرشیوی هم ساخته‌اید؟

کارهای ترکیبی مثل برادران را هم دارم اما می‌خواهم دلیل اینکه بیشتر روی مستندهای آرشیوی متمرکزشده‌ام را توضیح دهم. من رشته کارگردانی را با گرایش داستانی در دانشگاه صداوسیما خواندم ولی سریع وارد جریان فیلمسازی شده‌ام اما از دوره دانشجویی با مستندسازی، کارم را آغاز کردم و در روایت فتح، زخم تازه را با موضوع خلیج‌فارس ساختم. بعد از آن به سال۸۸ رسیدیم که دیگر این جنس کارهارا بیشتر انجام دادم و دربارهٔ فتنه مستندهایی ساختم. البته بعد آرام‌آرام دنبال فرصت‌هایی بودم که به بهانه‌ای وارد سینمای داستانی شوم اما هرقدر که جلوتر می‌آمدم بیشتر متوجه می‌شدم که برای تاریخ معاصر انقلاب واقعاً هیچ تولید رسانه‌ای جدی انجام نگرفته است. برای همین هم از یک جایی احساس تکلیف کردم که این حوزه را جدی بگیرم و رها نکنم؛ لذا در ژانر آرشیوی ماندم؛ بنابراین الان هم همیشه از چیزهایی که می‌بینم و می‌خوانم سوژه‌هایی را یادداشت می‌کنم و انبوهی از طرح‌ها دارم که طرح‌های تولیدی هستند؛ ولی تاریخ انقلاب هم مظلوم واقع شده و هم خطری را در این سال‌ها حس کرده‌ام که عده‌ای آمده‌اند و تاریخ را با فهم خودشان روایت می‌کنند. اما من شخصاً هیچ‌وقت به خودم اجازه نمی‌دهم حتی اگر اطلاعات تاریخی هم داشته باشم، تاریخ را با فهم خودم روایت کنم وگرنه ما می‌توانیم به اندازه ۸۰میلیون ایرانی، ۸۰میلیون روایت از تاریخ انقلاب داشته باشیم! ولی به نظر من باید خود انقلاب را معیار قرار دهیم و من سعی کردم همین کار را انجام دهم.

• و این اتفاق فقط در فرم آرشیوی می‌افتد؟

نه، اما این هست که من می‌توانم در سال یک مجموعه ۱۰ تا ۱۵قسمتی را با کار آرشیوی بسازم ولی اگر سراغ کار تولیدی بروم نهایتاً می‌توانم در سال یک کار بسازم. حال جدای از علاقه شخصی، احساس نیاز هم می‌کنم. من بعد از این مجموعه «دربرابر طوفان» را ساختم خدمت آقا رسیدیم و آقا هم از کار تعریف کردند. ۶–۵ ماه که گذشت موقعیتی شد که مجدداً خصوصی خدمت‌شان برسیم. تمام آن شب را خوابم نبرد و می‌خواستم بگویم دارم «خارج از دید» را دربارهٔ فتنه می‌سازم. بعد از آنکه در دیدارم این موضوع را خدمت‌شان گفتم، ایشان تمجید کردند اما گفتند آن پهلوی را هم رها نکنید! باز هم دربارهٔ پهلوی بسازید.

من آن زمان هم خیلی تلنگر نخوردم چون یک فیلمساز وقتی دربارهٔ موضوعی کار می‌سازد، با خودش می‌گوید که من دیگر تکلیفم را انجام دادم و به سراغ دیگر موضوعات بروم. تازه من که کل پهلوی دوم را در ۱۰قسمت ساخته بودم! اما امروز می‌بینم که وقتی دشمن حمایتش را از جریان نفاق متوجه جریان سلطنت‌طلب کرده و شبکه‌هایی مثل من‌وتو، حتی بودجه‌شان را هم از آنجا می‌گیرند و مستمر برنامه دارند، به آن حرف بیشتر پی می‌برم. به همین خاطر در حال ساخت مجموعه سوم «دربرابر طوفان» هستم.

• بخشی از جذابیت مستندهای آرشیوی فیلم‌های آرشیوی خاص و جذابی است که برای نخستین‌بار دیده می‌شوند. شما چقدر در کارهایتان و خصوصاً روایت رهبری از این عنصر استفاده کرده‌اید؟

اگر همه من را در لیست سیاه‌شان بگذارند و به من آرشیو ندهند، باز هم مستند آرشیوی می‌سازم چون معتقدم یک منبع غنی به نام اینترنت وجود دارد که همه چیز در آن هست. بله اگر با فیلمساز همکاری کنند درجه کیفی کار بالاتر می‌رود اما دسترسی نداشتن به آرشیو نباید مانع کار فیلمساز شود. کلاً معتقدم نخستین مانع برای فیلم نساختن، خود فیلمساز است. بالاخره کار آرشیوی هم مثل تولیدی سختی‌های خاص خودش را دارد و یکی از سختی‌ها همین آرشیو است.

• شما دسترسی ویژه‌ای به آرشیو دارید؟

بعد از مجموعه «خارج از دید» خیلی با عباراتی نظیر آرشیو رانتی به من حمله شد. اما کلاً دو بحث وجود دارد: اول این که اگر من دسترسی ویژه‌ای دارم، خب بیایند عقبه کاری‌ام را نگاه کنند که من با مستندسازی توانستم اعتماد برخی دستگاه‌ها را جلب کنم، مسیر حرفه‌ای را پشت سر گذاشته‌ام و دیگران هم می‌توانند از همین مسیر به این اعتماد دست پیدا کنند و من به همه‌شان قول می‌دهم که دسترسی به آن‌ها داده خواهد شد. اما کسی که اصرار دارد با روایت شخصی و سوءاستفاده‌هایش به تاریخ انقلاب نگاه کند. چه دلیلی دارد که سازمانی او را معتمد حساب کند؟ همه جای دنیا هم همین است. آدم عکس‌ها و فیلم‌های خانوادگی خودش را در اختیار بیگانه‌ای که به او اعتماد ندارد نمی‌گذارد؛ این هم همین است. الان اگر من بخواهم با استفاده از آرشیوهای شخصی چهره‌های شناخته شده اپوزیسیون مستند بسازم، آن‌ها با من همکاری خواهند کرد؟ اصلاً آرشیو هم نه، کسی از سران آن‌ها با من حتی مصاحبه خواهد کرد؟ قطعاً اینطور نیست؛ بنابراین برای هر دو طرف همین است.

• پس خارجی‌ها چه کار می‌کنند؟

اتفاقاً خیلی جالب است این تجربه را بگویم. ما یک بار گفتیم یکی از آرشیوهای یکی از شبکه‌ها را که در مستندهایشان از دهه۶۰ نشان داده بودند، بخریم. از طریق ایمیل و چت و اینترنت پیگیری کردیم و خانمی که مسوول بود در نهایت پرسید آرشیو را برای چه کاری می‌خواهید؟ گفتیم که از داخل ایران هستیم و دربارهٔ تاریخ دهه۶۰ خودمان می‌خواهیم مستند بسازیم. اول طرح مستند را خواستند و دادیم و بعد باز راضی نشدند و فیلمنامه را خواستند و آخر هم آرشیو را ندادند. آن هم آرشیوی که دموی آن را روی سایت‌شان گذاشته بودند و ما هم می‌خواستیم پول بدهیم و بخریم! بنابراین انتظاری غیر از این نمی‌شود از داخل داشته باشیم.

• بحث دوم که گفتید چیست؟

دربارهٔ همکاری سازمان‌های صاحب آرشیو با جوانان فیلمساز؛ همین من که فکر می‌کنند دربارهٔ دسترسی خاص به آرشیو برایم شایعه می‌سازند، چقدر از عدم همکاری برخی سازمان‌ها آسیب دیده‌ام. ما الان در حال ساخت مجموعه‌ای دربارهٔ برجام هستیم و به تصویر خبری نیاز داریم اما صداوسیما و مشخصاً شبکه خبر با وجود طی مراحل اداری، آرشیو را نمی‌دهد. کار هم همین‌طور زخمی شده و باقی مانده است.

• با این حال آقای نقویان هم کارهای جنجالی می‌سازد و هم به‌دلیل آنکه معتمد است با او همکاری می‌شود؟

کسب اعتماد محصول کار حرفه‌ای است. با این حال من هربار که کار جدیدی را شروع می‌کنم دوباره همه مراحل را از اول طی می‌کنم و همه چیز را از صفر طبق قوانین و ضوابط شروع می‌کنم. اگر غیر از این است، مسوولان می‌توانند مصاحبه کنند و حرفم را تکذیب کنند.

به علاوه من اساساً معتقدم سخت‌ترین آرشیوها، دیده‌شده‌ترین‌های آن‌ها هستند؛ مثلاً فیلم ورود امام برای من یکی از سخت‌ترین آرشیوهاست؛ چون این‌ها به وفور وجود دارند و پیدا کردن بخش قابل توجه در آن‌ها سخت‌تر است. اما به نظرم نباید بحث کیفی را پشت این حواشی پنهان کنیم. کسی که فیلم نمی‌سازد، آرشیو ندادن و فیلمساز معتمد و این دست مسائل را فقط بهانه می‌کند.

• نظرتان دربارهٔ جشنواره سینماحقیقت چیست؟

اگر منظورتان این است که این جشنواره محفل جمعی قشر خاصی که من به آن تعلق دارم هست یا نیست، باید بگویم که بد نیست خودمان را هم نقد کنیم. ما در سال‌های گذشته از نظر کیفی اصلاً نمی‌توانستیم با آثار طیف‌های دیگر رقابت کنیم وگرنه معتقدم کمتر داشته‌ایم که فیلمی خوش‌ساخت باشد و در جشنواره رد شده باشد. در سال‌های اخیر اینطور است که برخی فیلم‌های خوب، به‌خاطر موضوعات حساس‌شان رد شده باشند اما به نظرم قبلاً اینطور نبوده. من امروز می‌دیدم که چند روحانی هم در میان فیلمسازها هستند که به نظرم اتفاق جالب و قابل تأملی است.

• نظرتان دربارهٔ بخش شهید آوینی چیست؟

من کلاً با واتیکان‌سازی مخالفم. ما در تلویزیون هم شبکه افق می‌سازیم و به مرور تبدیل می‌شود به جزیره‌ای که کارهایی با موضوع خاص فقط در آنجا نمایش داده شوند. این می‌تواند آسیب باشد. راه بهتر این است که همان بخش مسابقه ملی، یک جایزه به اسم جایزه شهید آوینی داشته باشد. وقتی یک بخش جدا می‌شود از نظر ذهنی روی داوری هم تأثیرگذار است و داوران هرچند به این نتیجه برسند که فیلم خوبی است اما آن را به‌خاطر موضوعش به بخش دیگر می‌فرستند. کلاً این همه جشنواره یا بخش جداگانه گذاشتن معضلی است؛ خب آقایی که می‌روی جشنواره فیلم‌های صنعتی درست می‌کنی، بیا در همین جشنواره از میان همین فیلم‌ها، یک جایزه به بهترین فیلم صنعتی بده! چرا میلیاردی هزینه شود و هیچ اتفاقی هم نیفتد؟ آقای آموزش‌وپرورش که جشنواره رشد راه می‌اندازی، بیا در همین محفلی که همه فیلم‌هایشان را عرضه کرده‌اند، تو هم جایزه را به بهترین فیلم آموزشی بده!

پیوند به بیرون

فیلم/ مستند «خارج از دید»