ملا حسینقلی همدانی
| عارفان شیعی | |
| نام کامل | ملا حسینقلی شوندی همدانی |
|---|---|
| نسب | از نسل جابر بن عبدالله انصاری |
| تاریخ تولد | ۱۲۰۳ |
| زادگاه | روستای شوند (شهر رَزَن، استان همدان) |
| تاریخ وفات | ۱۶ اسفند ۱۲۷۲ |
| شهر وفات | کربلا |
| محل دفن | حرم امام حسین(ع) |
| استادان | عبدالحسین تهرانی • ملا هادی سبزواری • شیخ مرتضی انصاری • سیدعلی شوشتری |
| شاگردان | سید محمد سعید حبوبی • میرزا جواد ملکی تبریزی • سید محسن امین • شیخ محمد بهاری همدانی |
| محل تحصیل | تهران • سبزوار • نجف |
| تالیفات | تقریرات درس فقه • امالی در موضوع اخلاق • مکاتبات و دستور العمل‌ها |
آخوند ملا حسینقلی همدانی (۱۲۳۹-۱۳۱۱قمری)، از عالماء، فقهاء و عارفان شیعه اهل همدان در قرن سیزدهم و چهاردهم هجری قمری بود.
نسبت وی به جابر بن عبدالله انصاری، از صحابه پیامبر اسلام(ص) می‌رسد. او در تهران، سبزوار و نجف فقه، اصول، فلسفه، اخلاق و عرفان را نزد اساتید بزرگی چون شیخ عبدالحسین طهرانی، ملا هادی سبزواری، شیخ مرتضی انصاری، سید علی شوشتری فرا گرفت و بعد از درگذشت شیخ انصاری به تدریس فقه، اصول، درس اخلاق و تعلیم و تربیت شاگردان پرداخت که گفته شده حدود سیصد شاگرد داشته است. گفته شده سلوک عرفانی این عارف مطابق با شیوۀ سلوکی استادش سید علی شوشتری مبتنی بر معرفت نفس، التزام به مراقبه و اهتمام ورزیدن در مراتب چهارگانه آن بوده که نقطۀ عطفی در تاریخ رویکرد معنوی و عرفانی در حوزه‌های علمیه بود.
زندگی و نسب
ملاحسینقلی درگزینی نجفی، معروف به ملاحسینقلی شوندی همدانی، در سال ۱۲۰۳ در روستای شوند (شهررزن، استان همدان) به دنیا آمد. نسب وی به جابر بن عبدالله انصاری، از صحابه پیامبر اکرم(ص)، می‌رسد.[۱]
زیست علمی
رمضان، پدر همدانی که چوپان بود، او را برای تحصیل علوم دینی به تهران فرستاد. حسینقلی در تهران درس‌های مقدماتی، سطوح فقه و اصول را فراگرفت و سپس در درس خارج فقه و اصول عالمان تهران، به خصوص حلقه درس شیخ عبدالحسین طهرانی شرکت کرد. او برای شرکت در درس فلسفه ملاهادی سبزواری به سبزوار رفت.
حسینقلی پس از مدتی اقامت در آنجا، عازم نجف شد. در نجف از درس فقه و اصول شیخ مرتضی انصاری بهره‌مند شد و از طریق وی بود که به درس اخلاق سیدعلی شوشتری راه یافت و شاگرد او شد.[۲]
تدریس اخلاق
حسینقلی پس از فوت شیخ انصاری، با وجود تمایل به تدریس دروس فقه و اصول، به توصیه سید شوشتری به تربیت و تعلیم اخلاقی شاگردان پرداخت و پس از فوت وی، در کنار جلسه اخلاق در منزل خود، فقه و اصول را تدریس نمود.[۳]
برخی معتقدند شیوه سلوک و تعلیم و تربیت همدانی مطابق با شیوه سلوک سیدعلی شوشتری بود و مشایخ سلوکی او از طریق سیدعلی شوشتری به محمدرضا دزفولی و از طریق او به سید صدرالدین دزفولی و از او به آقا محمد بیدآبادی و از او به سید قطب الدین نیریزی، می‌رسد.[۴]
شاگردان
ملاحسینقلی همدانی شاگردان بسیاری تربیت کرد. برخی از شاگردان مکتب وی عبارتند از:
- سیداحمد کربلائی
- سید کمال مشهور به میرزا آقا دولت آبادی
- سید محمد سعید حبوبی
- شیخ موسی شراره عاملی
- سید حسن صدرالدین عاملی کاظمی
- سید مهدی حکیم نجفی
- شیخ باقر قاموسی نجفی
- سید عبدالغفار مازندرانی
- شیخ محمد باقر نجم آبادی
- سید علی همدانی
- میرزا باقر قاضی طباطبایی
- میرزا جواد ملکی تبریزی
- سید عبدالحسین لاری
- سید محسن امین
- شیخ محمد بهاری همدانی
- سید جمال‌الدین اسدآبادی [۵]
- میرزا محمد حسین نائینی
- آخوند ملامحمد کاظم خراسانی
- سید شمس الدین محمود مرعشی نجفی
- سید محمود طالقانی نجفی
- سید ابوالقاسم اصفهانی، داماد ملاحسین قلی همدانی
- شیخ علی، فررزند ملاحسینقلی همدانی. [۶]
آثار
بیشتر آثار همدانی تقریرات او به قلم شاگردانش است.
- تقریرات دروس فقه و اصول شیخ مرتضی انصاری که به قلم خود اوست
- تقریرات درس سید علی شوشتری، که وقف حسینیه شوشتری‌های نجف شده است.
- تقریرات درس فقه (۴ جلد)، شامل صلاةالمسافر، الخلل و القضاء، الشهادات و رهن که شاگردانش نوشته‌اند.
- امالی در موضوع اخلاق، که بعضی از شاگردانش آن را جمع آوری نموده‌اند.
- مکاتبات و دستور العمل‌ها، که میرزا اسماعیل تبریزی (تائب) آن‌ها را همراه با بعضی دستورالعمل‌ها و مکاتبات سید احمد کربلایی و محمد بهاری و آقا محمد بیدآبادی جمع آوری کرده و در پایان کتاب تذکره المتقین در ۱۳۲۹ قمری به چاپ رسانده است.[۷]
روش اخلاقی
شیوه سلوک ملاحسینقلی مبتنی بر معرفت نفس، ( که ملازم با معرفت ربّ بوده) [۸] و التزام به مراقبه و اهتمام ورزیدن در مراتب چهارگانه آن است. [۹] [یادداشت ۱] برخی گفته‌اند حسینقلی گاه در خلال درس از بیم آنکه مبادا غفلتی پیش آمده باشد و سخنی برای رضای خداوند نگفته باشد، سکوت می‌کرده است.[۱۰]
رحلت
حسینقلی در سفر زیارتی به کربلا در ۲۸ شعبان ۱۳۱۱ قمری[۱۱] (۱۶ اسفند ۱۲۷۲)[۱۲] درگذشت و وی را در حرم امام حسین(ع) یکی از حجره های صحن دفن کردند.[۱۳]
کنگره بزرگداشت
کنگره بزرگداشت یکصدمین سال وفات آخوند همدانی، در روزهای ۱۹ و ۲۰ مرداد ۱۳۷۳ توسط اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی در دانشگاه بوعلی سینای همدان برگزار شد. در این رویداد بیش از سیصد نفر از عالمان، صاحبنظران و علاقه‌مندان به اندیشه‌های عرفانی با ارائه مقالات، ابعاد شخصیت و ویژگی‌های تربیتی مکتب ملا حسینقلی همدانی را مورد تبیین و بررسی قرار دادند.[۱۴]
پانویس
- ↑ مدرس تبریزی، ج۶، ص۳۷۶؛ آقابزرگ طهرانی، ۱۳۷۳ق، ج۱، ص۶۷۴ و پاورقی ۱
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ۱۳۷۳ق، ج۱، ص۶۷۴ـ۶۷۵؛ معلم حبیب‌آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۵۲ش، ج۴، ص۱۰۸۷؛ صدوقی سها، تحریر ثانی تاریخ حکما و عرفای متأخر، ۱۳۸۱ش. ص۲۰۹؛ قس معلم حبیب‌آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۵۲ش، ج۴، ص۱۰۸۷، که نوشته است وی علوم مقدماتی را در شوند آموخت
- ↑ نک: آقابزرگ طهرانی، همان، ص۶۷۵؛ حسینی طهرانی، لب اللباب، ۱۳۸۹ش، ص۱۲۲ـ۱۲۳؛ حسن زاده آملی، ص۵۹۲
- ↑ صدوقی سها، تحریر ثانی تاریخ حکما و عرفای متأخر، ۱۳۸۱ش. ص۲۱۳
- ↑ مطهری، مرتضی، نهضت‌های اسلامی در صد ساله اخیر، ص۳۸
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ۱۳۷۳ق، ج۱، ص۶۷۷ـ۶۷۸؛ امین، ج۶، ص۱۳۶؛ قائم‌مقامی، «دو سالک عارف»، ۱۳۶۶ش، ص۴۵ـ۴۷؛ برای اطلاع از شرح احوال شاگردان وی رجوع کنید به قائم‌مقامی، «دو سالک عارف»، ۱۳۶۶ش، ص۴۵ـ۴۷؛ صدوقی سها، تحریر ثانی تاریخ حکما و عرفای متأخر، ۱۳۸۱ش. ص۲۱۹ـ۲۳۱
- ↑ آقابزرگ طهرانی، الذریعة، ۱۴۰۳ق، ج۴، ص۴۶، ۳۷۲؛ امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۳ق، ج۶، ص۱۳۶؛ قائم‌مقامی، «دو سالک عارف»، ۱۳۶۶ش، ص۴۷؛ برای اطلاع بیشتر درباره مکاتبات و دستورالعمل‌های تربیتی ملاحسینقلی همدانی رجوع کنید به تائب تبریزی، ص۱۹۰ـ۲۱۲.
- ↑ حسینی طهرانی، سیدمحمدحسین، مهر تابان، ص ۸
- ↑ حسینی طهرانی، لب اللباب، ۱۳۸۹ش، ص۱۱۹ـ۱۲۰، ۱۲۳
- ↑ قمی، فوائد الرضویه، ص۱۴۸
- ↑ حائری، روزشمار قمری، ۱۳۸۱ش، ص۲۳۸.
- ↑ حائری، روزشمار شمسی، ۱۳۸۶ش، ص۸۵۴.
- ↑ آقابزرگ طهرانی، ۱۳۷۳ق، ج۱، ص۶۷۷ـ۶۷۸، ص۶۷۷؛ معلم حبیب‌آبادی، مکارم الآثار، ۱۳۵۲ش، ج۴، ص۱۰۸۸
- ↑ کنگره بزرگداشت ابعاد تربیتی مکتب آخوند ملا حسینقلی همدانی، کیهان اندیشه، شماره ۵۵، مرداد و شهریور ۱۳۷۳ش.
پیوند به بیرون
- منبع مقاله: دانشنامه جهان اسلام
- اندیشه قم
- سایت فاتح نت
- وب سایت تبیان اردبیل
خطای یادکرد: برچسب <ref> برای گروهی به نام «یادداشت» وجود دارد، اما برچسب متناظر با <references group="یادداشت"/> یافت نشد.