میرزا محمدحسین غروی کاشانی

میرزا محمدحسین غروی کاشانی

تاریخ تولد	۶ دی ۱۲۵۷
تاریخ وفات	۲۱ آذر ۱۳۲۱
شهر وفات	نجف
محل دفن	حرم امیرالمؤمنین، نزدیک مقبره علامه حلی
استادان	آقا رضا همدانی • محمدکاظم خراسانی • میرزا محمدباقر اصطهباناتی • شیخ حسن تویسرکانی
شاگردان	محمدعلی غروی اردوبادی • عبدالحسین امینی • محمدتقی بهجت • سید ابوالقاسم خویی
محل تحصیل	نجف
تالیفات	دیوان کمپانی • نهایة الدرایة فی شرح الکفایة • الاصول علی النهج الحدیث • الاجتهاد و التقلید و العداله

میرزا محمدحسین غروی اصفهانی (۶ دی ۱۲۵۷ - ۲۱ آذر ۱۳۲۱) فقیه، اصولی و فیلسوف قرن چهاردهم. او در کنار آقاضیاء عراقی و میرزای نایینی، یکی از سه مکتب اصولی در شرح و بسط مکتب اصولی آخوند خراسانی را ایجاد کرده است. کتاب نهایة الدرایه از مهمترین آثار او در اصول فقه و در شرح کفایة الاصول آخوند خراسانی است. تلاش او برای تغییر در باب‌های علم اصول با مرگ او ناتمام ماند. دیوان کمپانی در مدح و رثای اهل بیت از آثار اوست. تخلص او در شعر «مفتقر» است.

زندگی نامه

محمدحسین اصفهانی، فرزند محمدحسن اصفهانی نَخْجَوانی، در ۲ محرم سال ۱۲۹۶ قمری در نجف متولد شد. پدرش اصالتاً نخجوانی بود و پس از امضای قرارداد ترکمانچای نخست به تبریز و سپس به اصفهان مهاجرت کرد و سپس به کاظمین رفت. پدرش از تجار مشهور کاظمین بود. او دوست داشت محمدحسین راه او را در تجارت ادامه دهد؛ اما محمدحسین با توسل به امام کاظم(ع) رضایت پدر را به دست آورد و در حدود بیست سالگی برای تحصیل علم راهی حوزه علمیه نجف شد.

وی به سبب شغل پدرش به «کمپانی» مشهور بود. گفته شده است وی از این نام ناخشنود بود. با این حال، دیوان اشعار او بارها به نام دیوان کمپانی توسط ناشران مختلف منتشر شده است.

زیست علمی

سطح را از حسن تویسرکانی و برخی دیگر از اساتید نجف آموخت. در درس فقه و اصول سید محمد فشارکی و آقا رضا همدانی شرکت کرد. به مدت سیزده سال در درس آخوند خراسانی شرکت کرد. از مشاهیر شاگردان آخوند بود و در زمان تحصیل حاشیه ای بر کفایه نوشت.

در دوره شرکت در درس آخوند، تنها دو مرتبه در درس حاضر نشد. یکی هنگامی که به زیارت کاظمین رفته بود و به خاطر مشکلی به درس نرسیده بودو دیگری زمانی که باران شدیدی در نجف آمد و در شب تاریک راه تقریباً بسته بود و گمان کرد که آخوند به درس نخواهد آمد. پس از وفات آخوند، مستقلاً به تدریس پرداخت و چند دوره اصول و فقه مکاسب را تدریس کرد. درس وی دقیق بود و به زبان عربی فصیح بیان می‌شد. آخرین دوره کامل اصول را در ۱۳۴۴ قمری شروع کرد و در ۱۳۵۹ قمری به پایان برد. این طولانی‌ترین دوره او بود.

اساتید

• آخوند خراسانی
• سید محمد فشارکی
• آقارضا همدانی
• میرزا محمدباقر اصطهباناتی
• شیخ حسن تویسرکانی

شاگردان

درس اصفهانی شاگردان بسیاری تربیت کرد که بعدها از مراجع بزرگ و اساتید حوزه‌های علمیه شدند. برخی شاگردان ایشان به این شرح است:

• محمدعلی اراکی (داماد اصفهانی)
• محمدعلی اردوبادی
• نصرالله اشکوری
• علامه امینی
• انواری همدانی
• محمدتقی بهجت
• یوسف بیاری
• سید صدرالدین جزائری
• سید عبدالحسین طیب
• حسین همدانی نجفی
• سید علی خلخالی
• سید آقا خلخالی
• سید ابوالقاسم خوئی
• سید محمد روحانی
• سید محمدحسین طباطبائی
• محمد طه
• سید عباس قوچانی
• مرتضی مدرسی چهاردهی
• محمدرضا مظفر
• سید محمدهادی حسینی میلانی
• محمدطاهر نجفی
• سید حسین همدانی
• سید محمد حسینی همدانی

گفته شده است که آیت الله سید حسین بروجردی پس از مراجعت از مکه، چهار ماه در نجف اقامت کرده و در این مدت از درس فلسفه اصفهانی بهره برده است.

آثار

• نهایة الدرایة فی شرح الکفایة؛
• الاصول علی النهج الحدیث؛
• حاشیه بر رساله قطع شیخ انصاری
• الاجتهاد و التقلید و العداله؛.
• ارجوزة فی الصوم؛
• الانوار القدسیه
• تحفة الحکیم
• حاشیه بر مکاسب
• حاشیه بر کتاب طهارت شیخ انصاری
• دیوان شعر،
• منظومه‌ای در اعتکاف

افزون بر این آثار، رساله‌های متعددی در فقه و اصول نگاشته است. رساله‌هایی در اجاره، نماز جماعت، نماز مسافر، مشتق، اجرت گرفتن بر واجبات، موضوع علم، مشترک، حروف، صحیح و اعم، قواعد تجاوز و فراغ و اصالة الصحة و اصالة الید، طهارت، حقیقت حق و حکم، رساله عملیه مختصری به فارسی و عربی به نام الوسیله، قاعده لاضرر، وضع، شرط متأخر، علامت حقیقت و مجاز، حقیقت شرعیه و نماز جمعه.

نوآوری در علم اصول

پس از این دوره، برای تهذیب و اختصار و ترتیب فنی ابواب اصول و تنقیح و تقسیمی نو، دوره درسی جدیدی را آغاز کرد. وی ترتیب مطالب اصولی گذشته را تغییر داد و برخی مباحث مقدماتی را به جای خود برگرداند. او در این تقسیم‌بندی بر خلاف آنچه معمول بود، اصول را به چهار مبحث تقسیم کرد و تلاش کرد به عواملی که باعث اشتباه و خلط بین مباحث بود، پایان دهد.

مبحث الفاظ ملازمات عقلیه مباحث حجت مباحث اصول عملیه

او تلاش کرد کتاب نوینی را بر همین اسلوب منتشر کند، اما پیش از پایان آن، وفات کرد.

وی علاوه بر فقه و اصول، در کلام، تفسیر، حکمت، تاریخ، ادب و عرفان نیز مهارت داشت. درس حکمت و فلسفه و کلام را از میرزا محمدباقر اصطهباناتی فراگرفت. تأثیر فلسفه در فقه و اصول و حتی اشعار وی دیده می‌شود.

مرجعیت

پس از وفات میرزای نایینی اعلامیه‌ای به امضای میرزا علی‌اصغر ملکی -از شاگردان آخوند خراسانی-، سید ابوالقاسم خوئی، سید محمدهادی میلانی به این مضمون نوشته شد که پس از شیخ انصاری در این اواخر نظیر آیت الله اصفهانی در روحانیت شیعه پیدا نشده و در حوزه نجف اشرف نظیر ایشان نیست. در بغداد برخی مقلدین به اصفهانی رجوع کردند.

رحلت

محمدحسین غروی اصفهانی در ۵ ذی‌الحجه سال ۱۳۶۱ درگذشت. پیکر او در حجره زیر گلدسته شمالی ایوان طلای حرم امام علی(ع)، نزدیک مقبره علامه حلی به خاک سپرده شد. درگذشت او یک هفته پس از وفات آقاضیاء عراقی بود.