نخستین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

این نوشتار دربارهٔ نخستین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران است. برای اطلاع از جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را ببینید.

نخستین دوره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

پشتیبان مالی	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی
تاریخ	۱۲ تا ۲۲ بهمن ۱۳۶۳
محل برگزاری	مجموعه سعدآباد، تهران
مکان	تهران، ایران
کشور	ایران
نام پیشین	جایزه سلطنتی کتاب سال
پاداش	سکه بهار آزادی لوح تقدیر از طرف ریاست جمهوری
مجموع جوایز	۲۲ اثر

نخستین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران در بهمن ۱۳۶۳ توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در مجموعه سعدآباد تهران برگزار شد. در این دوره، آثار سه رشته اصلی علوم و معارف اسلامی، علوم و فنون، و هنر و ادب کودکان و نوجوانان شرکت داشتند که هر کدام به زیرشاخه‌های مختلفی تقسیم می‌شدند. در مجموع، ۲۵۶۳ عنوان کتاب داوری شدند و از میان آن‌ها ۸ اثر در رشته علوم و معارف اسلامی، ۱۰ اثر در رشته علوم و فنون، و ۴ اثر در رشته هنر و ادب کودکان و نوجوانان به عنوان آثار برگزیده معرفی شدند. همچنین، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی با همکاری ستاد تبلیغات جنگ، علاوه بر آثار برگزیده، از ۴ اثر دیگر در موضوع جنگ تحمیلی نیز به طور ویژه تقدیر کرد.

جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

جشنواره جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران، مهمترین رویداد فرهنگی در حوزه فرهنگ مکتوب در دوره جمهوری اسلامی ایران است که نخستین دوره آن در سال ۱۳۶۳ هجری شمسی برگزار شده‌است. تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، از سال ۱۳۳۴ هجری شمسی، جایزه‌ای تحت عنوان کتاب سال برگزار می‌شد. این جشنواره تا سال ۱۳۵۶ ادامه داشت اما در آن سال به جهت اتفاقات سیاسی در ایران، به تعویق افتاد و دیگر اجرا نشد. در اواخر سال ۱۳۶۱ موضوع گزینش بهترین کتاب‌های سال در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح شد و در شهریور سال بعد آیین نامه اجرایی آن به تصویب وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی رسید. بر اساس این آیین‌نامه، بهترین کتاب‌های چاپ شد در موضوعات مختلف پس از بررسی استادان و صاحب‌نظران علمی و فرهنگی، انتخاب و طی مراسم به‌خصوصی در ایام مشهور به دهه فجر (۱۲ تا ۲۲ بهمن)، معرفی شوند. هر سال وزارت ارشاد از ناشران و مولفین تقاضا می‌کند تا نسخه‌ای از آثاری که نخستین بار در سال اخیر به چاپ رسانده‌اند را برای این جشنواره ارسال نمایند. مدیرعامل این جشنواره نیکنام حسینی‌پور، معاون فرهنگی آن سید سعید میرمحمدصادق و مدیر جشنواره، علی علی‌محمدی است. دبیری این جشنواره در طول ۳۶ دوره ابتدایی آن را آقایان علی اوجبی (سال‌های ۱۳۸۸، ۱۳۸۵–۱۳۸۴)، سید محمود یوسف‌ثانی (۱۳۷۸–۱۳۶۸)، محمدرضا سرشار (۱۳۸۹)، محمدعلی رمضانی فرانی (۱۳۸۷)، منوچهر اکبری (۱۳۸۶)، محمدعلی مهدوی‌ راد (۱۴۰۱–۱۳۹۳)، نجفقلی حبیبی (۱۳۹۲) و مجید حمیدزاده (۱۳۹۱–۱۳۹۰) عهده‌دار بوده‌اند. هیئت داوران نیز از میان اساتید دانشگاه و حوزه علمیه و همینطور متخصصان و صاحب‌نظران علمی و فرهنگی، از سوی دبیرخانه جشنواره انتخاب می‌شوند.

شیوه داوری این جشنواره، در سه مرحله تدوین شده‌‌است. در مرحله نخست،‌ تمام آثار ارسالی به جشنواره، مورد ارزیابی اولیه توسط هیئت داوری گروه‌های مربوط قرار می‌گیرد و پس از آن، آثار با رای اکثریت به مرحله دوم مسابقه ارسال خواهند شد. در مرحله دوم، آثار توسط حداقل سه تن از داوران انتخابی از جانب هیئت داوری که در هر موضوع مشخص، معین می‌شوند بررسی می‌گردند و نتایج ارزیابی در کاربرگ‌های ویژه‌ای درج می‌گردد. کتاب‌هایی که موفق به کسب حداقل ۸۰ امتیاز از مجموع ۱۰۰ امتیاز مندرج در کاربرگ بشوند، به مرحله نهایی داوری راه می‌یابند. در مرحله نهایی، کاربرگ‌ها توسط هیئت داوران مورد بررسی قرار خواهند گرفت و در نهایت آثار برگزیده به هیئت علمی جشنواره معرفی می‌گردند. در نهایت آثاری که رای سه نفر از داوران یک اثر از میان آثار در بخش تالیف و تصحیح به شرط اتخاذ ۹۰ امتیاز یا بیشتر و در بخش ترجمه، ۹۵ امتیاز و بیشتر، به عنوان اثر برگزیده معرفی می‌شود. تا پیش از دوره چهاردهم این جشنواره، داوران از جانب هیئت علمی معرفی نمی‌شدند و پس از آن نیز در قالب کاربرگ‌ها نام برخی از داوران مشخص می‌شد. در این داوری سه نکته اساسی همواره مورد اهتمام قرار خواهد گرفت: ارتقاء بخشیدن به سطح علمی و فرهنگی کشور؛ سلیس بودن زبان اثر و رعایت قواعد دستور زبان فارسی و داشتن کیفیت مطلوب از نظر طبع و نکات فنی چاپ. در پایان جشنواره، برندگان جایزه کتاب سال، در طی مراسمی به میزبانی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موفق به کسب لوح تقدیر از ریاست جمهوری و همینطور جوایزی عموما سکه طلا بهار آزادی می‌شوند.

کتاب آینه دوران که در چهلمین سال پیروزی جمهوری اسلامی برای جمع آوری برندگان، داوران و شایستگان تقدیر این جشنواره تهیه و منتشر شده‌است. این اثر در بهمن ۱۳۹۷ توسط موسسه خانه کتاب تهیه شده‌است. از مولفین این اثر می‌توان به علی علی‌محمدی، سحر برین‌خو، فاطمه مقدس‌زاده، مسعود بهزادی‌راد، معصومه قزلباش، مهدی ملازاده، محمودجواد احمدی‌نیا، الهه رجبی‌فر، حمیده نوروزیان و لیلا اسدیان اشاره کرد.

آثار برگزیده

^{راهنمای فهرست: (      ? = نامعین       ن/م = نداشتن مورد       و = وزیری       ر = رحلی       ق = رقعی       خ = خشتی)}

فهرست آثار برگزیده در نخستین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

بخش	شاخه	ر	عنوان اثر	نویسنده(ها)	مترجم(ها)	مصحح‌(ها)	ناشر		سال نشر	مشخصات کتاب
							مکان	انتشارات		ج	ص	ط
علوم و معارف اسلامی	علوم قرآنی	۱	التحقیق فی کلمات القرآن الکریم	سید حسن مصطفوی	—	—	تهران	بنگاه ترجمه و نشر کتاب	۱۳۶۰ه.ش	۶	۲۲۴۰	و
		۲	پژوهشی در تاریخ قرآن کریم	سید محمدباقر حجتی	—	—	تهران	دفتر نشر فرهنگ اسلامی	۱۳۶۰ه.ش	۱	۶۲۸	و
		۳	تفسیر جوامع الجامع	فضل بن حسن طبرسی	—	ابوالقاسم گرجی	تهران	دانشگاه تهران	۱۳۵۹ه.ش	۱	۵۲۶	ر
	حدیث	۴	مستدرک الاخبار الدخیلة	محمدتقی شوشتری	—	—	تهران	کتابخانه صدوق	۱۳۵۸ه.ش	۲	۶۰۸	?
		۵	الحیاة	محمدرضا حکیمی	—	—	تهران	دفتر نشر فرهنگ اسلامی	?	?	?	?
				محمد حکیمی
				علی حکیمی
		۶	عوالی اللئالی العزیزیة فی الاحادیث الدینیة	محمد بن علی احسائی	—	مجتبی عراقی	قم	مطبعهٔ سیدالشهدا	۱۴۰۳ه.ق	۲	?	?
	تاریخ و سیره	۷	تاریخ پیامبر اسلام	محمدابراهیم آیتی	—	—	تهران	دانشگاه تهران	۱۳۵۹ه.ش	۱	۸۳۱	و
	فلسفه و حکمت	۸	شرح منظومه	مرتضی مطهری	—	—	تهران	حکمت	۱۳۶۰ه.ش	۲	۵۰۱	و
علوم و فنون	کشاورزی	۹	رستنی‌های ایران، فلور گیاهان آوندی (جلد دوم)	محمدصادق مبین	—	—	تهران	دانشگاه تهران	۱۳۵۸ه.ش	۱	۵۲۵	?
	پزشکی و بهداشت	۱۰	فیزیولوژی پزشکی (حلد اول)	آرتور گایتون	فرخ شادان	—	تهران	شرکت سهامی چهر	۱۳۶۰ه.ش	۱	۷۵۸	?
		۱۱	سوختگی‌ها (جلد دوم)	امیرحسین کلانتری	—	—	?	?	?	۱	۴۹۴	?
	فنی و مهندسی	۱۲	مواد و فرایندهای تولید (جلد اول)	ای. پال دگارمو	علی حائریان	—	مشهد	چاپ‌خانهٔ دانشگاه مشهد و انتشارات اترک مشهد	۱۳۶۱ه.ش	۱	۳۲۰	?
		۱۳	تحلیل سازه‌ها	?	علی کاوه	علی کاوه	تهران	مرکز نشر دانشگاهی	۱۳۶۱ه.ش	۱	۶۰۰	?
	ریاضی و علوم دقیقه	۱۴	تئوری اعداد (جلد دوم)	غلامحسین مصاحب	—	—	تهران	سروش	?	۳	?	?
	زمین‌شناسی	۱۵	اصول آتشفشان‌شناسی	علی درویش‌زاده	—	—	تهران	دانشگاه تهران	۱۳۶۰ه.ش	۱	۳۴۲	و
	زیست‌شناسی	۱۶	فیزیولوژی گیاهی ۲، تمایز در گیاهان	حسن ابراهیم‌زاده	—	—	تهران	دانشگاه تهران	۱۳۶۱ه.ش	۱	۶۰۰	?
		۱۷	گیاه‌شناسی (جلد دوم)	کارل‌ لوئيس‌ ويلسون‌	فریدون ملک‌زاده فاطمه مقدم	—	?	?	۱۳۵۸ه.ش	۱	۸۱۳	ر
				والتر ارل‌ لوميس‌
				تيلور استيوس‌
	فیزیک	۱۸	فیزیک عمومی مکانیک (جلد اول)	مارچلو آلو نسو	لطیف کاشیگر	—	تهران	مرکز نشر دانشگاهی	۱۳۶۱ه.ش	۱	۶۱۰	?
				ادوارد جی. مین
هنر و ادب کودکان و نوجوانان	کودک	۱۹	نگهبان چشمه	زین‌العابدین الحسینی	مصطفی رحماندوست	—	تهران	کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان	?	۱	۲۶	خ
		۲۰	تشنهٔ دیدار	رضا رهگذر	—	—	تهران	کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان	۱۳۶۱ه.ش	۱	۲۴	خ
	نوجوان	۲۱	جایزه	رضا رهگذر	—	—	تهران	کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان	۱۳۶۱ه.ش	۱	۴۰	ق
		۲۲	ساداکو و هزار درنای کاغذی	الینور کوئر	مریم پیشگاه	—	تهران	کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان	۱۳۵۹ه.ش	۱	۶۰	ق

بخش جنبی

^{راهنمای فهرست: (      ? = نامعین       ن/م = نداشتن مورد       و = وزیری       ر = رحلی       ق = رقعی       خ = خشتی)}

فهرست آثار شایسته تقدیر در نخستین دوره کتاب سال جمهوری اسلامی ایران

بخش	شاخه	ر	عنوان اثر	نویسنده(ها)	مترجم(ها)	مصحح‌(ها)	ناشر		سال نشر	مشخصات کتاب
							مکان	انتشارات		ج	ص	ط
بخش جنبی		۱	تحلیلی بر جنگ تحمیلی رژیم عراق علیه جمهوری اسلامی ایران	دفتر وزارت امور خارجه	?	?	تهران	وزارت امور خارجه	۱۳۶۱ه.ش	۱	۱۸۰	و
		۲	تولدی دیگر در اسارت	امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی	?	?	تهران	وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی	۱۳۶۲ه.ش	۱	۳۵۲	و
		۳	تلاشی در تصویر فرهنگ جبهه (آلبوم)	ستاد تبلیغات جنگ	?	?	تهران	ستاد تبلیغات جنگ	۱۳۶۲ه.ش	۱	۱۶۰	?
		۴	جلوه‌های ایثار (آلبوم)	دفتر مرکزی جهاد سازندگی	?	?	تهران	دفتر مرکزی جهاد سازندگی	۱۳۶۲ه.ش	۱	۱۷۶	?

منابع

• جمعی از مولفین (۱۳۹۷). آینه دوران: دفتر اول (دوره یکم تا بیستم). به کوشش علی علی‌محمدی، سحر برین‌خو، فاطمه مقدس‌زاده، مسعود بهزادی‌راد، معصومه قزلباش، مهدی ملازاده، محمودجواد احمدی‌نیا، الهه رجبی‌فر، حمیده نوروزیان و لیلا اسدیان. تهران: موسسه خانه کتاب. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۲۲۲-۴۸۸-۰.
• الگو:یادکرد ژورنال