کتابخانه و موزه ملی ملک
کتابخانه و موزه ملی ملک از موسسه‌های فرهنگی آستان قدس رضوی است که به شیوه غیر دولتی و غیر انتفاعی در چارچوب وقف‌نامه، زیر نظر مستقیم آستان قدس رضوی فعالیت می‌کند و برپایه اساسنامه، هدف‌هایی گوناگون همچون پیشبرد معارف، اجرای وقف‌نامه و گسترش فرهنگ وقف، حفاظت از گنجینه، گردآوری به‌هنگام‌سازی و گسترش منابع و بازشناسی آثار تاریخی و فرهنگی روزگاران گذشته دارد.
این مرکز فرهنگی در سال ۱۳۱۶ خورشیدی توسط حسین آقا ملک تأسیس شد و به همراه املاک و مستغلات وقف آستان قدس رضوی شد. در تیر ماه ۱۳۲۳ قطعه زمین بزرگی را در باغ ملی تهران برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرد. احداث ساختمان جدید کتابخانه و موزه ملی ملک در سال ۱۳۶۴ آغاز شد و در ۱۳۷۵ به پایان رسید.
تاریخچه
حاج حسین آقا ملک، بنیان‌گذار کتابخانه و موزه ملی ملک، این گنجینه را در سال ۱۳۱۶ خورشیدی بر آستان قدس رضوی وقف کرد. این مؤسسه اکنون یکی از مؤسسه‌های فرهنگی آستان قدس رضوی است که به شیوه غیرانتفاعی زیر نظر مستقیم آستان قدس رضوی فعالیت می‌کند و برپایه اساسنامه هدف‌هایی گوناگون همچون پیشبرد معارف، اجرای وقف‌نامه و گسترش فرهنگ وقف حفاظت از گنجینه، گردآوری به‌هنگام‌سازی و گسترش منابع و بازشناسی آثار تاریخی و فرهنگی روزگاران گذشته دارد.
کتابخانه ملی ملک با داشتن بیش از ۱۹ هزار عنوان نسخه نفیس خطی، یکی از شش مجموعه بزرگ نسخه‌های خطی در ایران است. کتابخانه در کنار نسخه‌های خطی و چاپ سنگی، بیش از یکصد هزار جلد کتاب چاپی به زبان‌های گوناگون، همچنین نشریاتی از دوره قاجار تاکنون، هزاران برگ سند و بیش از صدها عنوان منبع دیداری و شنیداری در خود دارد. کتابخانه ملی ملک با دو تالار مطالعه عمومی آقایان و بانوان و یک تالار ویژه محققان و نشریات، خدمات و امکاناتی گوناگون به پژوهشگران ارایه می‌دهد.
موزه ملی ملک، گنجینه‌ای سه هزار ساله از آثار و اشیای ارزشمند تاریخی در زمینه‌های گوناگون دارد. آثار تاریخی کتابخانه و موزه ملی ملک اکنون در ۱۱ تالار و یک نگارخانه بدین‌ترتیب به نمایش درآمده‌اند؛
- «سکه، نشان و مدال»،
- «آثار خاندان غفاری و کمال‌الملک»
- «تک اثر»،
- «حاج حسین آقا ملک»
- «خوش‌نویسی و نگارگری»،
- «آثار لاکی»،
- «آثار اهدایی بانو عزتملک ملک»،
- «نمایشگاه‌های دوره‌ای»،
- «تمبر»،
- «هزار داستان (گزیده داستان‌های ایرانی- اسلامی)»
- «هنر و زندگی (کاربرد هنر و صنایع در زندگی ایرانی- اسلامی)»،
- «علوم در ایران اسلامی».
بهره‌گیری از فناوری‌های نوین دیجیتال به ویژه نمایشگرهای لمسی و امکانات شنیداری و دیداری از ویژگی‌های پاره‌ای تالارهای موزه‌ای به‌شمار می‌آید.
برگزاری نشست‌های علمی و کارگاه‌های آموزشی، همچنین انتشار کتاب، کتابچه، بروشور و دیگر محصولات فرهنگی از کوشش‌های کتابخانه و موزه ملی ملک برای خدمات‌رسانی به مخاطبان به‌شمار می‌آید.
کتابخانه و موزه ملی ملک تا سال ۱۳۷۵ خورشیدی در خانه ملک در بازار بین‌الحرمین تهران برپا بود. ساختمان تازه در محوطه تاریخی باغ ملی (میدان مشق) تهران، به کوشش آستان قدس رضوی در زمینی بنا شد که حاج حسین آقا ملک در سال ۱۳۲۳ خورشیدی برای ساختمان جدید کتابخانه و موزه وقف کرده بود.
از نظر ساختار تشکیلاتی، مؤسسه کتابخانه و موزه ملی ملک مؤسسه‌ای غیردولتی و غیرانتفاعی است که همچون سایر مؤسسات فرهنگی آستان قدس رضوی بر اساس وقف نامه زیر نظر مستقیم تولیت آستان قدس رضوی اداره می‌شود.
ارکان مؤسسه عبارت‌اند از: مجمع عمومی، ناظر استصوابی، هیئت مدیره، مدیرعامل و بازرس قانونی.
معاونت‌ها
اعضای دوره اول هیئت مدیره (۱۳۸۷ تا ۱۳۹۰)
- سید محمد صادق خرازی (رئیس هیئت مدیره)
- مصطفی واعظ طبسی (نایب رئیس هیئت مدیره)
- عزتملک ملک (عضو هیئت مدیره)
- محمد هادی زاهدی (عضو هیئت مدیره)
- سید محمد مجتبی حسینی (عضو هیئت مدیره و مدیر عامل)
اعضای دوره دوم هیئت مدیره (۱۳۹۰ تا ۱۳۹۳)
- سید محمد صادق خرازی (رئیس هیئت مدیره)
- مصطفی واعظ طبسی (نایب رئیس هیئت مدیره)
- محمد هادی زاهدی (عضو هیئت مدیره)
- امیر خوراکیان (عضو هیئت مدیره)
- سید محمد مجتبی حسینی (عضو هیئت مدیره و مدیر عامل)
اعضای دوره سوم هیئت مدیره (۱۳۹۳ تا ۱۳۹۶)
- سید محمد صادق خرازی (رئیس هیئت مدیره)
- مصطفی واعظ طبسی (نایب رئیس هیئت مدیره)
- محمد هادی زاهدی (عضو هیئت مدیره)
- امیر خوراکیان (عضو هیئت مدیره)/ حمیدرضا قاسمی (از آذر ۱۳۹۴)
- سید محمد مجتبی حسینی (عضو هیئت مدیره و مدیر عامل از ۱۳۸۷ تا پایان ۱۳۹۶)
اعضای دوره چهارم هیئت مدیره (۱۳۹۷ تاکنون)
- سیدمحمد حسینی (رئیس هیئت مدیره
- رسول جعفریان (عضو هیئت مدیره)
- امیر خوراکیان (عضو هیئت مدیره)
- محسن پرویز (عضو هیئت مدیره)
- غلامرضا خواجه‌سروی (عضو هیئت مدیره و مدیرعامل)
وظایف
اهداف مؤسسه کتابخانه و موزه ملی طبق اساسنامه عبارت است از:
- پیشبرد معارف
- اجرای وقف نامه مرحوم ملک و اشاعه فرهنگ وقف
- حراست و حفظ گنجینه کتابخانه
- گردآوری، بهنگام‌سازی و توسعه منابع کتابخانه
- نگهداری، بازشناسی و معرفی آثار فرهنگی هنری ادوار گذشته
- گردآوری مجموعه نفایس و آثار هنری متناسب با گنجینه به میراث نهاده شده واقف
منبع اصلی
پیوند به بیرون
- خانه ملک
- درباره آستان قدس رضوی
- درباره حاج حسین آقا ملک
- آثار وقفی و اهدایی
- ساختار سازمانی
- مجموعه‌های مؤسسه ملک