کنگره ملی نوحه و نغمه‌های عاشورایی
کنگره ملی نوحه و نغمه‌های عاشورایی رویدادی در سطح کشوری است که به همت سازمان تبلیغات اسلامی برگزار میشود. نخستین دوره این کنگره در دوم مهر ۱۴۰۲ به پایان رسید.
هدف برگزاری
در ایران برای بسیاری از پدیده‌های اجتماعی با موضوعات مختلف، جشنواره‌هایی برگزار میشود؛ اما نوحه به عنوان اصیلترین هنر شیعیان تا به حال هیچ جشنواره ملی نداشته و جای خالی‌اش احساس می‌شد. چنین احساس نیازی بود که موجب شد سازمان هیئت و تشکلهای دینی سازمان تبلیغات اسلامی آستین بالا بزند و کنگره ملی نوحه و نغمه‌های عاشورایی را در سه زبان فارسی، عربی و آذری برگزار کند.
نخستین گنگره ملی نوحه
اختتامیه نخستین کنگره ملی نوحه‌ها و نغمه‌های عاشورایی در تاریخ ۲ مهر ۱۴۰۲ (همزمان با سالروز شهادت امام حسن عسکری (ع)) در سه زبان فارسی، عربی، آذری و گویش‌ها و لهجه‌های بومی ایران برگزار شد. این کنگره با معرفی نوحه‌سرایان برتر پایان یافت. در این کنگره مقرر شد به مدیحه‌سرایان توجه شود و نه لزوماً مداحان و نوحه‌خوانان؛ چراکه تجربه شنیداری در محرم و صفر نوحه‌ها هستند. با چنین رویکردی، ابتدای تابستان و قبل از شروع ماه محرم فراخوان کنگره ملی نوحه منتشر شد تا هنرمندان دوستدار اهل بیت، اشعار، مداحی‌ها و آثار پژوهشی خود را در محورهای تعیین شده به دبیرخانه کنگره ارسال کنند. از ۱۱۰۰ اثر رسیده به جشنواره از ۱۹۷ نوحه‌سرا مورد داوری قرار گرفت و آثار برگزیده در مراسم اختتامیه معرفی شدند.
برگزیدگان
بخش نوحه سرایان برگزیده
- سعید پاشازاده از تهران
- جواد فلاح از تهران
- حمید رمی از دزفول
- مسعود الفیصلی از آبادان
برگزیدگان بخش کودک و نوجوان
- محسن رضوانی از تهران
- یوسف رحیمی از قم
- مصطفی مداح از شهریار
برگزیدگان بخش پایان‌نامه، پژوهش و مقالات
- بشری صاحبی از تهران
- رضا خورشیدی فر از قم
- سیده فرشته حسینی از تهران
برگزیدگان بخش محورها
- امین سمیعی از تهران
- سید محمدرضا حسینی از تهران
- مجتبی تاجیک از ورامین
- میلاد حسنی از تهران
- سید محمد حسین آل مجتبی از قم
- عباس قانعی از تهران
- خسرو جولاقانیان و ابراهیم جولاقانیان از گراش استان فارس
بخش عربی و آذری
- عماد الکثیری از شوش دانیال
- نوری جابری زاده ازخرمشهر
- حسن فرحانی از خرمشهر
- قیس فرحانی از خرمشهر
- محمد نعمت دوست از مراغه
- فاطمه عبودی اصل از حمیدیه
برگزیدگان دبیرخانه کنگره
- محمدمهدی سیار
- جعفر رسول‌زاده متخلص به آشفته
تجلیل از حاج محمدرضا طاهری
در این مراسم تجلیل ویژه‌ای از محمدرضا طاهری مداح اهل بیت (ع) نیز صورت گرفت. در این مراسم از محمدرضا طاهری به عنوان پرچمدار نغمه‌پردازی نوین برای سه دهه نغمه‌پردازی و خلق نواهای نوآورانه و در عین حال اصیل برای جلسات عزاداری و موالید اهل بیت (ع) تجلیل شد. رهبرمعظم انقلاب نیز در پیامی ضمن تقدیر از محمدرضا طاهری، شاعر و مداح اهل بیت، عبای خود را به عنوان هدیه، تقدیم ایشان کردند. محمدرضا طاهری هم در پاسخ به دریافت هدیه از رهبر انقلاب عنوان کرد: این بهترین هدیه بود و هدیه بسیار مطهر برای من عبای رهبر نازنین است که برای من بسیار ارزشمند است. انشاءالله قابل باشم. من روضه خرابه شام را خیلی دوست دارم و انشاءالله که این عبا هدیه‌ای از طرف حضرت رقیه (س) باشد. سعید حدادیان مداح اهل بیت (ع) نیز دراینباره گفت: امروز به مناسبت سالروز شهادت امام حسن عسکری (ع) در محضر رهبر انقلاب بودم و هنگامی که حضرت آقا خبردار شدند بناست از حاج محمدرضا طاهری برنامه تجلیل داشته باشیم، ایشان عبای خود را به عنوان هدیه ارسال کردند. این مداح اهل بیت (ع) اضافه کرد: حاج محمداز شش سالگی رسمًا می‌خواند و بیش از پنج دهه نوحهخوانی کرده است که جا داشت از او تجلیل شود. وی با بیان اینکه حاج محمد طاهری با هرکس صیغه شهادت خواند شهید شد، گفت: «بعد از اینکه با من صیغه شهادت خواند، باب شهادت بسته شد.» حدادیان در ادامه دلنوشته‌ای برای حاج محمدرضا طاهری خواند با این مطلع که «کار تجلیل از تو برادرم کار ما نیست، کار رفیقان شهیدت است.»
گفتاورد
حجتالاسلام محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی در این مراسم گفت: حکایت فقط واگویه هنری و حماسی دلدادگی و دلبستگی ما نیست؛ فقط آیین و مناسک و رسومی نیست که ارزنده و ذی‌قیمت هستند بلکه ماجرا از حقیقت عالم نشأت می‌گیرد. تجلی‌هایی مانند نوحه پیوند ما را با این ماجرا که منبع نور است، فراهم می‌کند. دست کم گرفتن نوحه در این مکتب و آیینخطاست.انتقالپیامتمدنیومضامینبلند توحیدی از طریق نوحه‌ها نسل به نسل منتقل شده و میشود و اجازه نداریم از مقوله محتشم نوحه و آثار هویت ساز آن غفلت کنیم. (رئیس سازمان تبلیغات اسلامی با بیان اینکه نیاز است ابعاد علمی این کنگرهها بیش از پیش جدی گرفته شود، تصریح کرد:) بابت کوتاهی‌هایی که تا به حال بوده، عذرخواهی می‌کنم و دست کسانی را که در این قالب ماندگار تلاش می‌کنند، می‌بوسم. او با اشاره به تجلیل از حاج محمدرضا طاهری نیز افزود: خاطرم هست که کم سن و سال بودیم و از قم خود را به حسینیه پنبه‌چی و بیت الزهرا می‌رساندیم که نوحه و مناجات او نظیر نداشت و به حق امروز مجالی شده است که از حاج محمدرضا طاهری تجلیل کنیم. حجت الاسلام والمسلمین قمی در پایان اظهار کرد: امروز بار فرهنگی سنگینی روی دوش نوحه‌سرایان است، به همین خاطر چنین کنگره‌ای که عنوان مهرواره را برای این رویداد می‌پسندم، بهتر است در سطح بین‌المللی شکل بگیرد و به گویش‌های محلی توجه بیشتر یشود.
حجتالاسلام مجید باباخانی رئیس سازمان هیئت و تشکلهای دینی نیز در این مراسم گفت: نوحه معنویترین و فراگیرترین بخش هیئت است. نوحه ماناترین بخش هیئت شده است زیرا رنگ بقا یافته است. نوحه اگر وجه آسمانی نداشته باشد، ماندنی نمیشود. اگر نوحه‌های «مکن ای صبح طلوع» و «امشبی را شه دین در حرمش مهمان است» ماندگار شده، به این دلیل بوده که آسمانی بودند. وی افزود: سازمان هیئت ایجاد شده تا فعالان عرصه هیئت با فراغ بیشتری خدمات خود را ارائه کنند. کار ما فراتسهیلگری است. به تمام کنشگران این عرصه می‌گوییم با این که بضاعت کمی داریم اما تلاش می‌کنیم تا کارهای آنان بیش از گذشته اثرگذار باشد. باباخانی ادامه داد: از سازمان صدا و سیما، شهرداری تهران، سازمان اوقاف و امور خیریه و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی می‌خواهیم تا هرچه بیشتر کنار اهل هیئت بایستند و کمک کارآنهاباشند.
میثم مطیعی داور بخش پایان نامه و پژوهش کنگره ملی نوحه نیز در این مراسم گفت: سابقه رثا و سوگ به اندازه تاریخ بشر است. این موضوع در ادیان مختلف بوده و در اسلام هم پیامبر (ص) در فقدان مادرشان و شهادت عموی خود حضرت حمزه گریه کردند. در صدر اسلام افرادی را داشتیم که مثل صعصعه بن سوهان شعرمیسروند. این مداح اهل بیت افزود: قبل از ورود اسلام به ایران، سوگ سیاوشان بوده که در کتاب صحیح بخاری آمده است. صنف مویه گران بودند که کارشان شبیه همین نوحه سرایان بود. بعد از ورود اسلام، مجالس عزاداری برای اهل بیت شکل گرفت و با روی کار آمدن آلبویه، مجالس نوحهخوانی و تعزیه ایجاد شد. مطیعی گفت: فعالیت شاعران در عرصه دینی کم نبوده اما شاید بتوان کسایی مروزی را اولین شاعر آیینی دانست؛ یغما جندقی که در ۱۲۷۶ هجری قمری درگذشت نیز مبدع نوحهسرایی نویناست. این استاد دانشگاه گفت: امروز در بین هیأتها مسائل جدید و سوالاتی داریم که در مجالس علمی باید دربارهاش صحبت شود. نوحه به یک پشتوانه علمی، مهارتی و هنری تکیه دارد و دعوت می‌کنم که پژوهشگران در دوره‌های بعدی آثار خود را ارسال کنند. وی تصریح کرد: نظام مسائل هیئت و نوحهسرایی باید استخراج شود. بیشتر آثار ارسالی به کنگره مرتبط با نوحه نبود و برخی از آنها ساختار پژوهشی نداشت. برای سال بعد محور و موضوعات پژوهشی اعلام خواهیم کرد. رهبر انقلاب در دیدار با مداحان فرمودند اساتید دانشگاه باید بیایند و نوحه و مداحیرابررسیکنند.