 | این نوشتار با رویکرد فرهنگی و هنری نوشته شده است. برای آگاهی بیشتر از زندگی و فعالیت‌های یحیی سنوار به منابع دیگر مراجعه کنید. |
| از رهبران جنبش حماس | |
 | |
| زمینه فعالیت | مبارز فلسطینی |
|---|---|
| ملیت | فلسطینی |
| تاریخ تولد | ۱۹۶۲م |
| محل تولد | اردوگاه پناهندگان خان یونس در نوار غزه |
| تاریخ درگذشت | ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴ |
| محل شهادت | شهر رفح در جنوب نوار غزه |
| خویشاوندان سرشناس | محمد السنوار (برادر) |
| تحصیلات | فارغ‌التحصیل رشته مطالعات عربی |
| دانشگاه | دانشگاه اسلامی غزه |
یحیی ابراهیم حسن السِنوار (۱۹۶۲-۲۰۲۴م) مجاهد، مبارز و از رهبران جنبش حماس بود. وی از فوریهٔ ۲۰۱۷م اداره نوار غزه را بر عهده داشت و پس از ترور اسماعیل هنیه در تهران به ریاست دفتر سیاسی حماس درآمد. سنوار جهت شناسایی جاسوسان و نفوذی‌های اسرائیل در خاک فلسطین، سرویس امنیتی حماس، با نام «مجد» را تأسیس کرد و طراحی عملیات طوفان‌الاقصیٰ (عملیات ویژه نیروهای حماس در سرزمین‌های اشغالی فلسطین) را در ۷ اکتبر سال ۲۰۲۳م را برعهده داشت. وی فارغ‌التحصیل از دانشگاه اسلامی غزه در رشته مطالعات عربی بوده است.
یحیی سنوار در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴م به دست نیروهای رژیم صهیونیستی به شهادت رسید. لحظه شهادت او که همراه با فیلمبرداری رژیم صهیونیستی و پرتاب کردن چوب توسط یحیی سنوار به سمت پهباد اسرائیلی بود بسیار خبر ساز شد. هنرمندان داخلی و خارجی زیادی با الهام‌گیری از لحظه شهادت مظلومانه و مقتدرانه یحیی سنوار دست به کار شده و آثار هنری فراوانی تولید کردند.
کتاب خار و میخک حاصل سال‌ها حضور سنوار در زندان‌های رژیم صهیونیستی است که توسط ایشان به زبان عربی نوشته شد.
یحیی السنوار سال ۱۹۶۲م در اردوگاه پناهندگان خان یونس در نوار غزه به دنیا آمد. وی در سال ۱۹۸۸ توسط نیروهای رژیم صهیونیستی دستگیر شد و بعد از قریب ۲۳ سال اسارت، در سال ۲۰۱۱م در مبادله با زندانیان اسرائیلی آزاد شد. بعد از شهادت اسماعیل هنیه از ۶ اوت ۲۰۲۴م به ریاست دفتر سیاسی حماس منصوب شد و تا زمان شهادتش در این سمت باقی ماند.
وی همواره مبارزه علیه رژیم صهیونیستی را وظیفه خود می‌دانست و در این راه توانست سرویس امنیتی حماس با نام «مجد» را که وظیفه شناسایی جاسوسان اسرائیلی در فلسطین داشت را تأسیس کند. از یحیی سنوار به عنوان مغز متفکر عملیات طوفان الاقصی یاد شده است.
برادر سنوار، محمد السنوار نیز از رهبران گردان‌های عزالدین قسام، شاخهٔ نظامی حماس در نوار غزه به مبارزه با رژیم اشغال‌گر صهیونیستی مشغول است.
یحیی سنوار معتقد بود که جنگ اسرائیل با فلسطینی‌ها همچون نبرد سپاهیان یزید با امام حسین(ع) در سال ۶۱ هجری قمری است. وی بر این باور بود که بایستی تا آخرین قطره خون در این راه ایستادگی کرد و تا نابودی اسرائیل این حرکت را ادامه داد.
یحیی سنوار فارغ‌التحصیل دانشگاه اسلامی غزه در رشته مطالعات عربی بوده و علاوه بر سال‌ها مبارزه و مجاهدت، فعالیت‌های فرهنگی همچون رمان‌نویسی و مترجمی کتاب را نیز در کارنامه خود داشته است. این مبارز فلسطینی در طول ۲۳ سال اسارت در زندان‌های رژیم صهیونیستی، رمان خار و میخک و رمان شکوه را نوشت و توانست ۵ کتاب عبری و انگلیسی را به عربی ترجمه کند.
رمان خار و میخک کتابی به قلم یحیی سنوار، مبارز فلسطینی است که در طول ۲۳ سال اسارت در زندان‌های رژیم صهیونیستی نوشته شده است. سنوار در این کتاب، روایتگر تضادهایی است که میان زندگی و مرگ، تسلیم و مقاومت و یأس و امید جریان دارد. خار ومیخک تصویری از مردمی است که میان زندان یا آزادی، سکوت یا فریاد و ذلت یا مقاومت قرار گرفته‌اند. تضادهایی که در هر لحظه از زندگی‌شان حضور دارد.
این کتاب در سال ۲۰۰۴م به زبان عربی به چاپ رسید. افرادی همچون کریم شنی و اسماء خواجه‌زاده کتاب خار و میخک را به زبان فارسی ترجمه کرده‌اند.
در پی عملیات نظامی رژیم صهیونیستی که به صورت تصادفی و در حین گشت‌زنی نیروهای دفاعی اسرائیل (IDF) انجام شد. یحیی سنوار به شهادت رسید. در این عملیات ابتدا، یک تانک ساختمانی که یحیی سنوار در آن بود را هدف گرفت که باعث از کار افتادن یکی از دست‌های او شد.
در ادامه سربازان ارتش اسرائیل قصد نزدیک شدن به یحیی سنوار را داشتند که دو نارنجک از طرف ایشان به سمت نیروهای اسرائیلی پرتاب می‌شود. طولی نمی‌کشد که نیروهای اسرائیلی پهپادی را وارد ساختمان کرده و از حضور شخص زنده‌ای در آنجا مطمئن می‌شوند. در اینجاست که لحظه حماسی و تاریخی یحیی سنوار رقم می‌خورد و با جسمی لطمه دیده و مجروح، چوبی را به سمت پهپاد پرتاب می‌کند.
در این لحظه رژیم صهیونیستی دو مرتبه با گلوله تانک به سمت ساختمان شلیک می‌کند و در نهایت این مبارز فلسطینی بعد از سال‌ها مجاهدت با شلیک گلوله تک تیرانداز اسرائیلی به سرش در ۱۶ اکتبر ۲۰۲۴م به شهادت رسید و نیروهای اسرائیلی جنازه او را به سرزمین‌های اشغالی منتقل کردند.
چند روز بعد از شهادت یحیی سنوار، رسانه‌های رژیم صهیونیستی اعتراف کردند که پس از کالبدشکافی پیکر شهید سنوار، مشخص شد که او و نیروهایش از سه روز قبل از ترور و شهادت، غذایی نخورده بودند.
در پی شهادت یحیی سنوار، مبارز و فرمانده فلسطینی، هنرمندان زیادی دست به کار شده و ابعاد مختلف زندگی مبارزاتی ایشان، خصوصا لحظه شهادتش را به تصویر کشیده‌اند. شاعران، فیلمسازان، کارگردانان، نویسندگان، طراحان، تهیه‌کنندگان، نقاشان، خوانندگان و مداحان هر کدام به نحوی ارادت خود به این شهید و محور مقاومت را ابراز داشته‌اند.
فعالان حوزه هنرهای تجسمی با الهام‌گیری از لحظه شهادت یحیی سنوار و اثرگذاری آن در بین ملت‌های مسلمان، خصوصاً مردم فلسطین تصاویری را خلق کردند که برخی از آنها عبارت است از:
تشبیه نشستن روی مبل شهید «یحیی السنوار» در خرابه‌های خانه خودش در سال ۲۰۲۱م با نشستن او بر روی مبل در لحظه شهادت
تصویری از انگشت قطع شده یحیی سنوار توسط نیروهای رژیم صهیونیستی
نقاشی مربوط به تأسی کودکان و نوجوانان فلسطینی از یحیی سنوار برای مبارزه با دشمن اسرائیلی
نقاشی لحظه پرتاب کردن چوب توسط یحیی سنوار به سمت پهپاد اسرائیلی و تشبیه پرتاب آن به سمت بنیامین نتانیاهو
شهادت یحیی سنوار نه تنها واکنش رسانه‌های داخلی جمهوری اسلامی ایران را بر انگیخت بلکه رسانه‌های دیگر کشورها را نیز مجبور به اعتراف کرد:
سازمان رادیو و تلویزیون اسرائیل درباره به شهادت رسیدن «یحیی السنوار»، رئیس دفتر سیاسی حماس گزارش داد: «صحنه‌هایی که ما می‌بینیم با آن چیزی که حماس یا جهاد اسلامی در فلسطین و حزب‌الله در لبنان می‌بینند، متفاوت است، آنها مردی را دیدند که تا واپسین لحظه و آخرین قطره خون مبارزه کرد حتی هنگامی که زخمی شده بود.»[۱]
برخی از کارگردانان، تهیه‌کنندگان و بازیگران سینما و تلویزیون به لحظه شهادت یحیی سنوار واکنش نشان داده‌‌اند؛ سید رضا میرکریمی، کارگردان سینمای ایران با انتشار فیلم لحظه شهادت یحیی سنوار، در توصیف آن نوشت:
اسم فیلم: متولد ماه اکتبر
پلان سکانس شماره: ۱۱۰
کارگردان: خداوند
فیلمبردار: ابلیس
بازیگر نقش اصلی: یحیی پسر آدم
ژانر: حماسی
جان مایه: رمی جمرات
شرح موقعیت: یک مرد تنها و زخمی و تشنه در محاصره دشمن
اشیای صحنه: خانه تخریب شده، مبل کهنه، تفنگ شکسته، آب نبات، تسبیح و عطر
اهالی فرهنگ و هنر خصوصا شاعران متعهد و انقلابی، بعد از شهادت یحیی سنوار، با برگزاری نشست‌های ادبی همچون «یحیای شهید» و «اسطوره‌ای به نام یحیی» یاد و خاطره این مجاهد و مبارز فلسطینی را زنده نگاه داشتند.
شد داغی نو، بر ما آوار
یحیی السّنوار، یحیی السّنوار
مردی وصفش، طوفان، طوفان
نامش گمنام، کارش پیکار
مردی، چون رعد، حرفش کوتاه
مردی، چون کوه، عزمش بسیار
مردی چونان: لشکر لشکر
هم بی‌مانند، هم بی‌تکرار
از خشم او، از چَشم او
دست صهیون افتاد از کار
در قربانگاه، چون اسماعیل
خلوت کرده ست، با یار انگار
باید خون شد در راه قدس
باید رد شد از این دیوار‌ای دل ما را، همچون یحیی
بی‌سر با دوست تنها بگذار
باز هم صدر خبر‌ها شد غم سردار‌ها
تا حکایت می‌کند از میثم تمار‌ها
قصه‌ی عشق است، مجنون در پی لیلای خود
عاشقان را دیده ایم از شوق، سر بر دار‌ها
با شهادت زنده‌تر از قبل جولان می‌دهیم
رقص در میدان! عجب شوریست در پیکار‌ها
شیعه و سنی ندارد، آرمان ما یکی ست
ما زهیریم و ز نسل مالک و عمار‌ها
باز هم تکثیر خواهد شد در این مکتب هنوز
همچو اسماعیل و نصرالله تا سنوار‌ها
خون یحییٰ غرق خواهد کرد اسرائیل را
کربلا تکرار می‌گردد در این تکرار‌ها
چشم‌ها را باز کن! طوفان الأقصی را ببین...
هان تلاویو است فردا تلّی از آوار‌ها
عمرتان کوتاه بود و می‌شود کوتاه تر!ای سگان هار صهیونیست!ای کفتارها!
مقصد بعدی ما قدس است بی، چون و چرا
ما نماز فتح می‌خوانیم آنجا… بارها
جمعه‌ی نصر الهی می‌شود نزدیکتر...
منتظر هستیم آری تشنه‌ی دیدار‌ها
خوشا چنان سرو در زمستان اهل عالم بهار بودن
خوشا شبیه شهید در چشم ظالمان مثل خار بودن
اگر ببارد فریب صلح از نگین انگشت اشعری‌ها
خوشا به میدان به رقص رفتن، خوشا چنان ذوالفقار بودن
بگو به ذره اگر که دارد به سر هوای وصال طوفان
مباد بر آینه نشستن، خوشا به میدان غبار بودن
به روزگار طمع خدایا، در این بهار طمع خدایا!
خوشا شبیه دعای زهرا، نخست در فکر جار بودن
اگر که قحطی شرم شیخ است در زمین‌های مصر و اردن
خوشا چنان غزه در میان کویرها، لاله زار بودن
خوشا در این دوره تبری دلقکان با لباس قرمز!
شبیه #سنوار غرق در خون تپیدن و بی قرار بودن
رطب فروشی بس است‌ای دل، غزل فروشی بس است‌ای دل!
اگر که دم می‌زنی ز مولا، خوشا چو میثم به دار بودن
ما دشمنان جان استکبار هستیم
تا جان به تن داریم در پیکار هستیم
حاشا که پیش دشمن حق خوار باشیم
در چشمشان، اما همیشه خار هستیم
ما سرخ می‌روییم از خاکستر خویش
در مرگ هم از زندگی سرشار هستیم
زنده ست نصرالله، یعنی قرص و محکم
تا محوِ اسراییل پایِ کار هستیم
در هرنفس، ازقبل محکم تر، به فکرِ
نابودیِ محضِ سگانِ هار هستیم
سیراب می‌گردیم از جامِ شهادت
یک کربلا، لب تشنه‌ی دیدار هستیم
از عکسِ چوب رویِ دندان، می‌شودگفت
ما روضه‌ای همواره در تکرار هستیم
ما و خیالِ خواب جز در بسترِ خون؟!
تا صبح مست از شوق مان بیدار هستیم
مشتاقِ آنچه مژده یِ نصرِ الاهیست
منصورهایِ یک به یک بر دار هستیم
از خون یحیی زنده گردد لشگری نو
مارا بکش ما تن به تن سنوار هستیم
چون لحنِ نصرالله.
کوبنده‌ای یحیی!
در شامِ بی تابی.
تابنده‌ای یحیی
فرمانده بودی و
همپای سربازان.
در معرکه دیدند
رزمنده ای! یحیی!ای پهلوان!ای مرد!
دریای داغ و درد!
تو از همه جز عشق.
دل کنده‌ای یحیی!ای پای کار!ای کوه!
تا پای جان، نستوه!
در دفترِ تاریخ
پاینده‌ای یحیی!
هرقدر که صهیون
در قعر بدنامی‌ست.
تو مایه‌ی فخرِ
آینده‌ای یحیی‌ای یار اسماعیل!
وقت وصال آمد:)
-از خاک و خون برخیز
با خنده ای-، یحیی!
جانت فلسطین بود
راهت شهادت بود
جوینده اش بودی؟
یابنده‌ای یحیی!
بعد از شهادت هم.
یحیی نمی‌میرد!
تو زنده‌ای یحیی!
تو زنده‌ای یحیی!
شبکه‌های مختلف رادیویی جمهوری اسلامی ایران همچون رادیو مقاومت، فرهنگ، قرآن و معارف خبر شهادت یحیی سنوار را برجسته کرده و برنامه‌هایی به یاد آن شهید تولید کردند.
گروه جامعه و کتاب رادیو فرهنگ با تولید برنامه‌ای با عنوان «فرمانده یحیی» ویژه شهادت یحیی سنوار در تاریخ ۲۸ مهر ۱۴۰۳ پخش کرد. این برنامه با مروری بر زندگی و تلاش‌های شهید سنوار و تأثیرگذاری شهادت او بر حرکت مقاومت به معرفی این مبارز و شهید فلسطینی پرداخت. ایران صدا با رونمایی از کتاب گویای خار و میخک و رادیو خراسان با آغاز تولید مستند رادیویی شهید سنوار نیز ارادت خود به این شهید والا مقام را نشان دادند.
به گزارش ایسنا، سارا هوشمندی کارشناس رسانه در یادداشتی در صبح نو نوشت:
«یحیی سنوار» رئیس دفتر سیاسی حماس که هم‌زمان ریاست این جنبش در نوار غزه و فرماندهی گروه شهید عزالدین قسام شاخه نظامی حماس را نیز برعهده داشت، پس از حدود نیم قرن مجاهدت در راه حق، به دراماتیک‌ترین شکل ممکن و نه به صورت هالیوودی، بلکه حقیقی به شهادت رسید و امت اسلام را به سوگ نشاند. طراح دو عملیات مهم و تاریخی «سیف‌القدس» و «طوفان الاقصی» به گونه‌ای خدا را دیدار کرد که لحظات آخر زندگی‌اش به یک اثر هنری مبدل شد.
صهیونیست‌ها که سال‌ها عقده حذف حریف باهوش، سیاستمدار، روزنامه‌نگار، دیپلمات، رمان‌نویس، مترجم، مؤلف و شجاع خود را داشتند، به صورت تصادفی وی را به شهادت رساندند و نمی‌دانستند کسی که کوادکوپترشان در حال شکار تصویر اوست، سنوار بزرگ است. لحظات شهادت دلیرانه سنوار که دشمن صهیونیست ناخواسته آن را منتشر کرد، موجب شد بار دیگر معنای «چریک» زنده شود.
شیوه شهادت سنوار به‌ویژه پرتاب آخرین سلاحی که در اختیارش بود (یک چوب) به سوی کوادکوپتر اسرائیلی چنان بازتابی در جهان داشت که حتی فرماندهان نژادپرست صهیونیست را وادار به تمجید وی کرد. نهادهای مستقل بین‌المللی و سلبریتی‌های مطرح دنیا با دیدن نحوه شهادت کسی که رسانه‌های شرکتی غربی ـ عربی ـ عبری به دروغ می‌گفتند خود را در تونل‌ها مخفی کرده، بین جمعیت عادی غزه است و موجب قتل آنها در حملات اسرائیل می‌شود و حتی اصلا در غزه حضور ندارد و فراری است و مردم فلسطین را در برابر صهیونیست‌ها تنها گذاشته، در سه روز اخیر به تمجید سرسختی و رشادت این اسطوره مقاومت پرداختند و او را ابرقهرمانی برای آزادی قدس به دست نسل‌های آینده فلسطین معرفی کردند. یورونیوز نیز سنوار را «رهبری سرسخت‌تر از سنگ» توصیف کرد. و این‌گونه بود که طبق وعده الهی، توطئه رسانه‌ای تحقیر این مجاهد شهید در برابر چشمان متحیر جهان تبدیل به بستری برای بازتاب حماسه سنوار شد!
یحیی چگونه سنوار شد؟
یحیی سنوار از همان کودکی در سختی و مشقت ناشی از ظلم اسرائیل بر مردم غزه بزرگ شد و در تمام سطوح مبارزه با اشغالگران حضور داشت. اجبار صهیونیست‌ها به خانواده سنوار برای خروج از خان‌یونس در دوران طفولیت او موجب شد از همان زمان طعم تلخ آوارگی را بچشد. ۲۲ سال شکنجه در زندان‌های رژیم نیز وی را چون فولاد آبدیده کرد. فهم سنوار از سختی‌ها و واقعیت‌های بی‌رحمانه زندگی روزمره در غزه و زندان‌های اسرائیل، موجب شد مردم فلسطین را به خوبی درک کند و درحالی‌که جزو سران حماس و طبعا باریکه غزه بود، با مردم مانند خود مردم رفتار کند، نه یک مقام بلندپایه سیاسی ـ نظامی. با این خلقیات او نیز از سوی مردم پذیرفته شد و فلسطینیان با او احساس قرابت می‌کردند و محبوب قلوب‌شان بود. رفتار مهربانانه با مردم غزه و سختگیرانه با صهیونیست‌ها و ایده‌ها و پیشنهادها و طراحی‌های دقیق وی باعث شد سنوار به سرعت پس از آزادی از زندان اسرائیل، به رهبر طبیعی مقاومت در منطقه تحت محاصره غزه تبدیل شود. مایکل کوبی از مقامات سابق شین‌بت که سنوار را ۱۸۰ ساعت در زندان بازجویی کرده، قدرت شخصیت و رهبری او را می‌ستاید. به گفته کوبی، سنوار زمانی که ۲۸ ساله بود در پاسخ به سوال او مبنی بر اینکه چرا تاکنون ازدواج نکرده، گفته بود: «حماس همسر من است، حماس فرزند من است؛ حماس برای من همه چیز است.» البته او پس از آزادی از زندان در سال ۲۰۱۱ ازدواج کرد و به ابوابراهیم شهره شد.
لبخند سنوار برای تحقیر اسرائیل
یحیی سنوار روزنامه‌نگار، نویسنده، داستان‌سرا، مترجم، رمان‌نویس، مجاهد، آزاده، جانباز، رهبر و اسطوره شهید فلسطینی از اسطوره‌های دنیای معاصر است که همواره در سایه شهادت زیست و درعین‌حال بارها مرگ را شکست داد. وی که روزنامه‌نگاری خوش‌فکر بود، بلد بود چگونه دشمن را تحقیر کند. افسانه‌ای‌ترین قابی که تا پیش از حماسه جاودان شهادتش از او ماندگار شد، تحقیر تروریست‌های اسرائیلی متعاقب هدف قرار دادن منزلش بود که روی ویرانه‌های آن روی مبل باقی‌مانده نشسته بود و لبخند می‌زد. حتی مجله معتبر «تایم» این تصویر را روی جلد خود برد. داستان از این قرار بود که ۱۶ می ۲۰۲۱/ ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۰، ارتش تروریست صهیونیستی در جریان جنگ رمضان یا سیف‌القدس (۲۰۲۱) اقدام به شناسایی دقیق و هدف‌گیری منزل شخصی او به‌عنوان رئیس دفتر سیاسی حماس در نوار غزه کرد. اسرائیلی‌ها مطمئن بودند پس از چندین بار خوردن تیرهایشان به سنگ، این‌بار دیگر یحیی سنوار را ترور و فرمانده میدانی اصلی مقاومت فلسطین را حذف کرده‌اند. رسانه‌های عبری نیز چند روز موضوع ترور موفق سنوار را در بوق و کرنا کردند؛ اما ناگهان یک روز صبح همگی مبهوت شدند؛ وقتی تصویر تاریخی او را با ژستی پیروزمندانه بر ویرانه‌های همان منزل کاملا ویران شده در جنوب نوار غزه مشاهده کردند.
سنوار روی مبل خانه‌اش نشسته بود و لبخند معنادارش را به نشانه تحقیر صهیونیست‌ها تحویلشان می‌داد. این قاب اگرچه سنوار را در حالات معروف همیشگی‌اش حین فرماندهی، رزم یا سخنرانی نشان نمی‌دهد و در عوض این رهبر بزرگ مقاومت را ظاهرا در حال آسایش با لبخندی دلنشین تصویر می‌کند؛ اما بی‌تردید، به‌خاطر داستانی که پشت سر خود دارد، ماندگارترین تصویری است که تا قبل از انتشار تصاویر پیکر شهیدش در حال رزم مستقیم در خط مقدم جهاد با صهیونیست‌ها به ثبت رسیده بود. اواسط مرداد امسال، پس از آنکه سنوار پس از شهادت دکتر «اسماعیل هنیه» در تهران، با حفظ سمت فرماندهی نظامی این جنبش، به‌عنوان رهبر کل حماس نیز انتخاب شد، آن تصویر باشکوه از او پس از سه سال بار دیگر در رسانه‌های بین‌المللی بازتاب یافت؛ موضوعی که کاریزما، محبوبیت و جذابیت شخصیت سنوار افسانه‌ای را به جامعه نخبگان دنیا هم نشان داد. علاوه بر وجه مبارزاتی و نظامی سنوار، وی یک دیپلمات ذاتی و سیاستمدار مدبر بود.
او بود که پس از سال‌ها اختلاف بین تشکیلات خودگردان فلسطین و حماس، هر دو گروه را آشتی داد و او بود که مذاکرات درباره اسرای صهیونیست و آتش‌بس در غزه را رهبری می‌کرد. در کنار این‌ها باید به میراث ادبی او نیز پرداخت. سنوار خالق اشعار و آثار ادبی به زبان عربی بود و به زبان‌های انگلیسی و عبری نیز تسلط کامل داشت. شهید سنوار رمان «خار و میخک» را در زندان، نه به عربی که به زبان عبری نوشت و پنج کتاب را نیز از عبری و انگلیسی به عربی ترجمه کرد تا نام خود را به‌عنوان فعال‌ترین نویسنده معاصر جهان عرب بر سر زبان‌ها بیندازد. این شهید بزرگ علاوه بر میراثی ماندگار که برای هم‌وطنان فلسطینی‌اش و ملت‌های مقاومت برجا گذاشت، نام و تصویر خود را در ذهن و روح دیگر ملت‌های مسلمان و حتی جهان ثبت کرد.[۲]
