گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی (کتاب)

اطلاعات کتاب
نویسنده	سید محمدمهدی میرباقری
موضوع	علوم انسانی
زبان	فارسی
تعداد صفحات	۱۵۱
قطع	رقعی
اطلاعات نشر
ناشر	انتشارات فجر ولایت
محل نشر	قم
تاریخ نشر	۱۳۸۹

کتاب گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی، اثری است مشتمل بر چهار سخنرانی و دو مصاحبه از حجت‌الاسلام‌والمسلمین سید محمدمهدی میرباقری، رئیس فرهنگستان علوم اسلامی، که پس از پیاده شدن و ویرایش، به چاپ رسیده است. این کتاب، پیرامون تحول در حوزه های مختلف علوم انسانی به عنوان لازمه شروع انقلابی عظیم در عرصه فرهنگ عمومی و خصوصی جامعه اسلامی صحبت می کند. کتاب گفتارهایی پیرامون تحول در علوم انسانی در پاییز سال ۱۳۸۹ توسط موسسه فجر ولایت منتشر شده است.

دربارهٔ کتاب

در نظر مؤلف کتاب سه احتمال در علوم انسانی ـ اسلامی وجود دارد:

۱ـ ترکیب تجربه قطعی با وحی قطعی؛

۲ـ تفکیک علوم انسانی ـ اسلامی و غربی در حوزهی تئوری‌های بنیادین؛

۳ـ نگاه نظام‌گرا؛

ایشان ضمن بیان این احتمالات، احتمال سوم را برگزیده اند. همچنین به راه کارها و چگونگی ایجاد تحول اشاره کرده‌اند که ۱ـ ایجاد نهضت نقد؛ ۲ـ تولید نرم‌افزار در روش نقد؛ ۳ـ تعیین شاخصه‌های اسلامیت؛ سه بخش از آن است.

رئیس فرهنگستان علوم اسلامی در بخش دیگری از این کتاب به یکپارچگی تمدن غرب و مقابله آن با اسلام اشاره می‌کنند، آنگاه نسبت بین عقلانیت و تمایلات و همچنین انگیزه و انگیخته را بررسی می‌کنند، سپس انقلاب را در جبهه فرهنگ عمومی موفق ارزیابی می‌نمایند، اما آن را در ایجاد عقلانیت تخصصی همبافت با تمدن اسلامی، در آغاز راه می‌بینند. در این بحث عقلانیت مدرن ریشه چالش‌های سیاسی و ضعف‌های اجرایی معرفی می‌شود، سپس علائم شکست تمدن غرب بررسی شده و نکات مهم برای رسیدن به عقلانیت اسلامی، نقطهی شروع این حرکت و بحث‌های ریشه ای آن معرفی می‌شود.

مؤلف در این کتاب به ضرورت تحول در سازمان علمی کشور و به ویژه حوزه توجه داده‌اند. این ضرورت را به علت فراگیری تمدن غربی و مبارزهٔ همه جانبهٔ آن با تدین و به خصوص اسلام می‌دانند. هم چنین تأسیس نظام مبارک جمهوری اسلامی و انتظارات داخلی و خارجی از آن را علت دیگر ضرورت معرفی می‌کنند.

ایشان سه رویکرد را در پاسخ گویی به مطالبات جدید برمی‌شمارند:

۱ـ پذیرش تجدد و اصلاح قرائت دینی؛

۲ـ مدرنیته اسلامی؛

۳ـ ایجاد تمدن اسلامی؛

ایشان ضمن نقد دو رویکرد اول و دوم، ضرورت انتخاب رویکرد سوم را اثبات می‌کنند. سید محمدمهدی میرباقری مدرنیته را یک سیستم واحد به هم پیوسته می‌دانند که با اسلام حداکثری قابلیت جمع ندارد و اجزاء هر کدام از این دو نظام، تناسبی با نظام دیگر ندارد. بر این اساس حوزهٔ علمیه را دارای ظرفیت پرچمداری تمدن اسلامی می‌دانند که باید در پژوهش، آموزش و تبلیغ، تعالی ظرفیت و روش ایجاد کند. دانشگاه نیز در این دیدگاه باید از موضع مصرفی به موضع تولیدی بگراید و تئوری‌های متناسب با آرمانهای اسلامی تولید کند و در کنار حوزه به یک سازمان بزرگ علمی مبّدل شوند و گردش عملیاتی هماهنگ داشته باشند.

تحلیل جایگاه تاریخی انقلاب اسلامی و چشم‌انداز آینده آن از دیگر بخش‌های مهم این کتاب می‌باشد. در این بخش بیان می‌شود که این انقلاب به عنوان سر فصل و نقطه عطف جدیدی از تقابل تاریخی حق و باطل، نیازمند ارائه راه کاری نوین، ازجمله تحقق امنیت و عدالت همه‌جانبه است و به خصوص باید بتواند از عقلانیت سکولار عبور کند و عقلانیت اسلامی را به جامعه بشری تقدیم نماید. در این صورت است که فرهنگ انقلاب اسلامی به ثمر خواهد نشست و جهان را بیش از پیش تحت تأثیر خود قرار خواهد داد.

تحلیل «مأموریت روشنفکری دینی، در عبور از عقلانیت سکولار» نیازمند نگاهی عمیق است و باید به آن از منظر فلسفهٔ تاریخ نگاه کرد. اینکه بعضی از روشن فکران مسلمان معاصر، از تحلیل وقایع و موضع‌گیری روشن و مفید محروم هستند به این دلیل است که، فاقد نگاه فلسفهٔ تاریخی هستند.

دربارهٔ نویسنده

مقالهٔ اصلی: سید محمدمهدی میرباقری

سید محمدمهدی میرباقری (زادهٔ ۱۳۴۰ در قم) سخنران مذهبی، استاد درس خارج و سطح عالی حوزه علمیه قم و عضو مجلس خبرگان رهبری ایران است. وی ریاست فرهنگستان علوم اسلامی قم را برعهده دارد. میرباقری برای مدتی از کارشناسان برنامه تلویزیونی «سمت خدا» بود.

میرباقری از نظریه‌پردازان در باب نسبت بین علم و دین است. او معتقد به جهت‌داری علوم از نظر معرفت‌شناختی است که براساس آن می‌توان علوم را به دینی و غیردینی تقسیم کرد.