مسعود کیمیایی
.jpg) | |
| اطلاعات شخصی | |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۷ مرداد ۱۳۲۰ (۸۳ سال) |
| ملیت | ایرانی |
| زبان مادری | فارسی |
| محل تولد | تهران |
| محل اقامت | تهران |
| خویشاوندان سرشناس | گیتی پاشایی گوگوش پولاد کیمیایی |
| اطلاعات هنری | |
| عنوان هنری | کارگردان |
| پیشه | کارگردان فیلم‌نامه‌نویس تهیه‌کننده تدوین‌گر |
| حوزه فعالیت | سینما |
| سال‌های هنری | ۱۳۴۵ تاکنون |
| آثار برجسته | گوزنها قیصر دندان مار |
مسعود کیمیایی (زادهٔ ۱ مرداد ۱۳۲۰ در تهران) فیلم‌ساز و کارگردان اهل ایران است. کیمیایی عمدتاً به خاطر فیلم‌هایش در ژانر اجتماعی و سیاسی معروف است و به‌عنوان یکی از پیشگامان سینمای ایران شناخته می‌شود و آثارش تأثیر زیادی بر روی سینماگران بعد از خود داشته است. از جمله آثار مشهور او می‌توان به «گوزنها» (۱۳۵۳)، «صادق کرده» (۱۳۵۱) «حکم» (۱۳۷۱) اشاره کرد.
کیمیایی در طول دوران فعالیت خود جوایز زیادی دریافت کرده و آثارش در جشنواره‌های داخلی و بین‌المللی مورد تقدیر قرار گرفته‌اند. کسب جایزه پلاک طلایی سازمان بین‌المللی سینمای کاتولیک جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره برای فیلم سفر سنگ ۱۹۷۹ و برنده جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم از بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم جرم ۱۳۸۹ از جمله افتخارات کیمیایی است.
تحصیلات و آغاز فعالیت هنری
مسعود کیمیایی فارغ‌التحصیل دیپلم متوسطه از دبیرستان بدر تهران است. وی پس از اتمام دبیرستان با همکاری دوستانش انتشارات «طرفه» را تأسیس کرد.
کیمیایی سال ۱۳۴۵ وارد گروه دستیاری ساموئل خاچیکیان شد و همراه با این گروه در فیلم «خداحافظ تهران» کسب تجربه کرد. به گفتهٔ خودش وی هیچ‌وقت در کلاس‌های آموزشی فیلمسازی شرکت نکرد و تمام آموخته‌هایش از دستیاری بوده است. سپس در گروه دستیاران فیلم ایرانی آمریکایی «قهرمانان» به کارگردانی ژان نگولسکو و تهیه‌کنندگی مرتضی اخوان قرار گرفت. کیمیایی در طول فعالیتش با کارگردانان و هنرمندان بسیاری همکاری کرده است. از جمله همکاری‌های او می‌توان به کار با بهرام بیضایی، علی حاتمی و داریوش مهرجویی اشاره کرد. او همچنین با بازیگران معروفی چون عزت‌الله انتظامی، فرامرز قریبیان و بهرام رادان کار کرده و بسیاری از آن‌ها در آثارش نقش‌های ماندگاری ایفا کرده‌اند.
آثار محبوب
مسعود کیمیایی ۳۳ فیلم در کارنامه سینمایی خود دارد که تمامی فیلمهای خود را نویسندگی و کارگردانی کرده است، بجز فیلم معکوس که فقط عنوان تهیه‌کننده را دارد. برخی از فیلمهای کیمیایی که تاثیر بسیاری در محبوبیتش داشتند عبارت‌اند از:
- قیصر (۱۳۴۸) - این فیلم یکی از مهم‌ترین آثار سینمای ایران است و با بازی بهروز وثوقی در نقش قیصر به موفقیت بزرگی دست یافت. داستان و سبک این فیلم تأثیر عمیقی بر سینمای ایران گذاشت و گفته شده قیصر در پدیدآوردن موجی نو در سینمای ایران نقش بسزایی داشته است.
- رضا موتوری (۱۳۴۹) - این فیلم داستان زندگی یک موتورسوار و درگیری‌های او با جامعه و عشقش را روایت می‌کند. این فیلم نزد مخاطبان با استقبال خوبی مواجه شد و شهرت کیمیایی را بیشتر کرد.
- خاک (۱۳۵۲) - این فیلم داستان مردی به نام علی را روایت می‌کند که برای حفاظت از زمین پدری‌اش در برابر ظلم مبارزه می‌کند. این فیلم نیز از نظر نقدهای اجتماعی و سبک خاص خود مورد توجه قرار گرفت.
- گوزنها (۱۳۵۳) - این فیلم از آثار بسیار محبوب کیمیایی است و به موضوعات اجتماعی می‌پردازد. داستان گوزنها به چالش‌های جوانان طبقات پایین جامعه می‌پردازد و نقدهای اجتماعی تندی دارد. بازی بهروز وثوقی و فرامرز قریبیان در این فیلم ماندگار است. این فیلم نه تنها در ایران بلکه در جشنواره‌های بین‌المللی نیز مورد استقبال قرار گرفت و به کیمیایی کمک کرد تا به‌عنوان یکی از کارگردانان مهم سینمای ایران شناخته شود.
- داش آکل (۱۳۵۰) - اقتباسی از داستان کوتاه "داش آکل" نوشته صادق هدایت است که با بازی بهروز وثوقی به یکی از فیلمهای محبوب آن دوره تبدیل شد.
این فیلم‌ها باعث شدند مسعود کیمیایی به عنوان یکی از چهره‌های برجسته سینمای ایران در آن زمان شناخته شود و همچنان از کارگردانان تأثیرگذار باقی بماند.
انتقادهای سینمایی و سیاسی
سینمایی
مسعود کیمیایی از پیشگامان و منتقدان سینمای ایران همواره نظرات و انتقاداتش را درباره جامعه سینمایی بیان کرده است. برخی از مهم‌ترین انتقادهای او به سینمای ایران شامل موارد زیر است:
کمرنگ شدن هویت و فرهنگ ایرانی: کیمیایی معتقد است که در سال‌های اخیر، سینمای ایران تا حدی از فرهنگ و هویت اصیل ایرانی فاصله گرفته است. او تاکید می‌کند که سینما باید بازتاب‌دهنده اصالت، تاریخ و روح فرهنگ ایرانی باشد و این موضوع در برخی آثار جدید کمتر دیده می‌شود. مشکلات مالی و کمبود بودجه: او بارها به مشکلات مالی و کمبود بودجه‌ای که کارگردانان با آن مواجه‌اند، اشاره کرده است. کیمیایی می‌گوید که این محدودیت‌ها بر کیفیت آثار تأثیر منفی می‌گذارد و مانع از آن می‌شود که کارگردانان جوان و بااستعداد بتوانند خلاقیت خود را به‌طور کامل به نمایش بگذارند.
تجاری‌سازی و سطحی شدن آثار: کیمیایی یکی از منتقدان تجاری‌سازی و گسترش فیلمهای سطحی و سرگرم‌کننده است. او باور دارد که این نوع سینما، ارزش‌های واقعی هنری را زیر پا می‌گذارد و مانع از رشد و تکامل سینما به عنوان یک هنر جدی و معنادار می‌شود.
نبود حمایت کافی از فیلم‌سازان مستقل: کیمیایی به این موضوع انتقاد دارد که فیلم‌سازان مستقل و افرادی که دغدغه‌های اجتماعی و فرهنگی دارند، از حمایت لازم برخوردار نیستند. او معتقد است که نبود چنین حمایتی، فیلم‌سازان را محدود و اغلب مجبور می‌کند به سوی پروژه‌های تجاری و بدون محتوای جدی گرایش پیدا کنند.
سانسور و محدودیت‌های هنری: او بارها به مسئله سانسور در سینمای ایران اشاره کرده است و از این محدودیت‌ها انتقاد کرده است. کیمیایی باور دارد که سانسور می‌تواند خلاقیت و بیان آزاد هنرمند را محدود کند و بر کیفیت و عمق آثار تأثیر منفی بگذارد. برخی از فیلمهای کیمیایی نظیر خط قرمز، تیغ و ابریشم و ردپای گرگ دچار ممیزی و سانسورهای زیادی شد؛ و در این بین فیلم اول ذکر شده هیچگاه به نمایش در نیامد. سرب، دندان مار و گروهبان از فیلمهای محبوب منتقدان در سال‌های پایانی دهه شصت و در اکران جشنواره فجر بودند که بخش قابل توجهی از گردش مالی جشنواره در دهه شصت و ازدحام و صف‌ها و البته بازار سیاه بلیت‌های آن به خاطر فیلمهای کیمیایی بود. اما هیچ‌کدام از این سه فیلم محبوب، داوران را مجاب نکرد تا او را در جوایز جشنواره شریک کنند. سرب که در سال‌های گذشته در صداوسیما نیز پخش شد با سانسور شدید مواجه شد.
کم‌توجهی به آثار اصیل و نوآورانه: کیمیایی معتقد است که آثار نوآورانه و اصیل در سینمای ایران کمتر مورد توجه قرار می‌گیرند و این مسئله می‌تواند به مرور منجر به از بین رفتن تنوع و خلاقیت در این هنر شود.
سیاسی
مسعود کیمیایی به‌عنوان یک هنرمند و کارگردان، موضع‌گیری‌های سیاسی خاصی داشته است. او در آثارش به نقد اجتماعی و سیاسی پرداخته و سعی کرده است تا تضادها و مشکلات جامعه ایران را به تصویر بکشد. در دوران پیش از انقلاب اسلامی، کیمیایی با استفاده از سینما به انتقاد از وضعیت اجتماعی و سیاسی کشور پرداخت و فیلم‌هایش معمولاً نگاهی انتقادی به قدرت و نابرابری اجتماعی داشتند. پس از انقلاب ۱۳۵۷، او همچنان به موضوعات اجتماعی پرداخت، اما در برخی موارد با محدودیت‌هایی مواجه شد. کیمیایی به‌طور کلی رویکردی مستقل دارد او در مصاحبه‌ها و بیاناتش نیز به موضوعات اجتماعی و سیاسی پرداخته و از حقوق هنرمندان و آزادی بیان دفاع کرده است. این موضع‌گیری‌ها باعث شده که او به‌عنوان یک صدای مستقل در سینمای ایران شناخته شود.
مسعود کیمیایی حمایت‌های علنی از برخی نامزدها داشته است. او در سال ۱۳۸۸ از میرحسین موسوی حمایت کرد و در کنار سایر هنرمندان، برای او تبلیغ کرد. همچنین در انتخابات سال ۱۳۹۲، او از حسن روحانی حمایت کرد، اگرچه در سال‌های بعد نسبت به سیاست‌های او و نتیجه اقدامات دولت انتقاداتی مطرح شد.
انصراف از سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر: کیمیایی که با فیلم خون شد به تهیه‌کنندگی جواد نوروزبیگی در سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر حضور داشت با انتشار پیام تصویری در فضای مجازی انصراف خود را از حضور در این رویداد سالانه اعلام کرد. وی عنوان کرد:
من امسال فیلمی ساختم به نام خون شد که در جشنواره فجر هست. من هیچ وقت اهل جشنواره نبودم و سمت و سویم همیشه مردم هستند و نگاه می‌کنم و می‌بینیم که مردم روزگار سختی را می‌گذرانند و روزی نیست که خبرهای بد نشنویم. دلم نمی‌خواهد فیلمم در جشنواره فجر نشان داده بشود به دلیل تسلیتی که به این همه آدم دارم. مردمی که مسافر بودند.
آثار
کیمیایی در فیلم‌هایش معمولاً مضامین قهرمان‌پروری و تضادهای اجتماعی را بررسی می‌کند و شخصیت‌های اصلی در آن معمولاً انسان‌هایی مغضوب و درگیر با مشکلات اجتماعی هستند. سبک کارگردانی کیمیایی با دیالوگ‌های خاص، شخصیت‌پردازی عمیق و استفاده از موسیقی تأثیرگذار شناخته می‌شود. فیلمهای کیمیایی به‌دلیل حضور بازیگران مطرحی نظیر بهرام بیضایی، عزت‌الله انتظامی به‌شدت مورد توجه قرار گرفته است.
فیلمهای سینمایی
| شمارگان | نام فیلم | سال انتشار |
|---|---|---|
| ۱ | بیگانه بیا | ۱۳۴۷ |
| ۲ | قیصر | ۱۳۴۸ |
| ۳ | رضا موتوری | ۱۳۴۹ |
| ۴ | داش‌آکل | ۱۳۵٠ |
| ۵ | بلوچ | ۱۳۵۱ |
| ۶ | خاک | ۱۳۵۲ |
| ۷ | گوزنها | ۱۳۵۳ |
| ۸ | پسر شرقی (فیلم کوتاه) | ۱۳۵۴ |
| ۹ | غزل | ۱۳۵۵ |
| ۱۰ | اسب (فیلم کوتاه) | ۱۳۵۵ |
| ۱۱ | سفر سنگ | ۱۳۵۶ |
| ۱۲ | خط قرمز | ۱۳۶٠ |
| ۱۳ | تیغ و ابریشم | ۱۳۶۴ |
| ۱۴ | سرب | ۱۳۶۷ |
| ۱۵ | دندان مار | ۱۳۶۸ |
| ۱۶ | گروهبان | ۱۳۶۹ |
| ۱۷ | ردپای گرگ | ۱۳۷٠ |
| ۱۸ | تجارت | ۱۳۷۳ |
| ۱۹ | ضیافت | ۱۳۷۴ |
| ۲۰ | سلطان | ۱۳۷۵ |
| ۲۱ | مرسدس | ۱۳۷۶ |
| ۲۲ | فریاد | ۱۳۷۷ |
| ۲۳ | اعتراض | ۱۳۷۸ |
| ۲۴ | سربازهای جمعه | ۱۳۸۲ |
| ۲۵ | حکم | ۱۳۸۳ |
| ۲۶ | رئیس | ۱۳۸۵ |
| ۲۷ | محاکمه در خیابان | ۱۳۸۷ |
| ۲۸ | جرم | ۱۳۸۹ |
| ۲۹ | متروپل | ۱۳۹۲ |
| ۳۰ | قاتل اهلی | ۱۳۹۵ |
| ۳۱ | معکوس (تهیه‌کننده) | ۱۳۹۷ |
| ۳۲ | خون شد | ۱۳۹۸ |
| ۳۳ | خائن‌کشی | ۱۳۹۹ |
نمایش خانگی
مستند
| سال | عنوان | کارگردان |
|---|---|---|
| ۱۳۸۱- ۱۳۸۳ | وقتِ خوبِ مصائب | ناصر صفاريان |
| ۱۳۸۲ | قلمرنج | حبیب باوی ساجد |
| ۱۳۸۲ | هشتصد قدم در لاله زار | اميد شريف موسوی و عليرضا بهرامی |
| ۱۳۸۴ | بن‌بست | مصطفی شیری |
| ۱۳۸۵ | تدوین | بهرام دهقانی |
| ۱۳۸۵ | آقای کیمیایی | امیر قادری |
| ۱۳۸۵ | حکم رئیس | عادل تبریزی |
| ۱۳۸۶ | جفت شیش | روبرت صافاریان و احمد میراحسان |
| ۱۳۸۶ | جمشيد مشايخی | امير مهرتاش مهدوی |
| ۱۳۸۶ | به شرط عشق | المیرا مقدم |
| ۱۳۸۸ | قيصر، چهل سال بعد | مسعود نجفی |
| ۱۳۹۰ | تیتراژ در سینمای ایران | مهرشاد کارخانی |
| ۱۳۹۱ | آکادمی کیمیایی | صالح دلدم |
| ۱۳۹۲ | وقت رو به انتها است | بهنام یوسف‌پور |
| ۱۳۹۲ | كمان تيرخورده | آرش سنجانی |
| ۱۳۹۲-۱۳۹۴ | قهرمان آخر | جواد طوسی |
کتاب‌ها
- جسدهای شیشه‌ای، رمان، ۱۳۸۰، انتشارات آتیه
- زخم عقل، دفتر شعر، دی ۱۳۸۲، نشر ورجاوند
- حسد بر زندگی عین‌القضاه، ۱۳۸۴، نشر ثالث
- سرودهای مخالف ارکسترهای بزرگ ندارند، (۳ جلدی) رمان، ۱۳۹۴، اختران
جوایز
داخلی
- برنده جایزه بهترین کارگردانی در دومین جشنواره سینمایی سپاس تهران برای فیلم قیصر ۱۳۴۸
- برنده جایزه بهترین فیلم در دومین جشنواره سینمایی سپاس تهران برای فیلم قیصر ۱۳۴۸
- برنده جایزه بهترین فیلم به مفهوم مطلق و بهترین کارگردانی جشنواره سینمایی سپاس برای فیلم داش‌آکل ۱۳۵۰
- برنده جایزه بهترین فیلم از انجمن منتقدان و نویسندگان سینمایی ایران برای فیلم دندان مار ۱۳۶۸
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران برای فیلم جرم از بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر ۱۳۸۹
- برنده جایزه سیمرغ بلورین بهترین فیلم از بیست و نهمین جشنواره فیلم فجر برای فیلم جرم ۱۳۸۹
- تندیس حافظ بهترین فیلم جشن دنیای تصویر برای فیلم محاکمه در خیابان ۱۳۹۱
بین‌المللی
- برنده جایزه بهترین فیلم‌نامه انجمن بین‌المللی فیلم تاشکند برای فیلم داش آکل ۱۹۷۱
- برنده مدال نقره جشنواره بین‌المللی فیلم مانهایم-هایدلبرگ برای فیلم غزل ۱۹۷۶
- برنده جایزه بهترین کارگردانی جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره برای فیلم سفر سنگ ۱۹۷۹
- برنده جایزه پلاک طلایی سازمان بین‌المللی سینمای کاتولیک جشنواره بین‌المللی فیلم قاهره برای فیلم سفر سنگ ۱۹۷۹
- برنده مدال طلای شهر جیفونی برای بهترین فیلم (مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی) از بیستمین دوره جشنواره فیلم جیفونی ۱۹۹۰
- برنده جایزه ذکر ویژه جشنواره بین‌المللی فیلم برلین برای فیلم دندان مار ۱۹۹۱
- برنده جایزه ویژه هیئت داوران جشنواره بین‌المللی فیلم مونترآل برای فیلم دندان مار ۱۹۹۲
