دکل (فیلم)

دکل

پوستر فیلم
موضوع	دفاع مقدس
کارگردان	عبدالحسن برزیده
نویسنده	عبدالحسن برزیده
موسیقی	محمدرضا علیقلی
تدوین	حسین زندباف
فیلمبرداری	محمد داووی
زمان	۹۳ دقیقه
کشور	ایران
زبان	فارسی

دکل فیلمی با موضوع دفاع مقدس، به کارگردانی و نویسندگی عبدالحسن برزیده ساختهٔ سال ۱۳۷۴ است.

خلاصه داستان

آبادان در محاصره دشمن و زیر آتش مداوم قرار گرفته است. گروهی از نوجوانان بسیجی زیر فرمان حمید، تصمیم به نابود کردن دکلی می‌گیرند که شهر را مورد حمله‌های پیاپی قرار می‌دهد. شهر به تدریج تخلیه می‌شود و در این میان خانواده حمید نیز تصمیم به ترک شهر می‌گیرند. اما زهرا، خواهر حمید، حاضر به ترک شهر نیست و تصمیم دارد در کنار برادرش، در برابر دشمن مقاومت کند. با پافشاری‌های بسیار زهرا، او هم در آبادان می‌ماند و در یاری رساندن و مداوای مجروحان شریک می‌شود. امیر، دوست حمید که در کنار وی به مقاومت در برابر دشمن مشغول است، از زهرا خواستگاری می‌کند و این در حالی است که به اعتقاد حمید در این شرایط جنگ می‌تواند مسئله مهمتری باشد. سرانجام با تلاش بسیجی‌ها دکل نابود می‌شود. زهرا که مجروح شده با هلیکوپتر به بیمارستان منتقل و در همان زمان امیر نیز برای شرکت در یک عملیات دیگر به جبهه اعزام می‌شود.

بازیگران

• محمدرضا ایرانمنش
• مهدی قلی‌پور
• علیرضا اسحاقی
• نیلوفر محمودی
• حسن روستایی
• محمدرضا حدپور
• محمودرضا ثانی
• قاسم حساوی
• شهرام شریفی
• جواد معروفی
• فاطمه نیک‌آزاد
• محمدعلی آهنگر
• علی معلمی
• علی‌اصغر بهشتی
• علی غلامی

جوایز

فیلم دکل در جشنواره فیلم فجر سال ۱۳۷۴ موفق به دریافت جایزه بهترین فیلم اول و نامزدی برای دریافت جایزه بهترین فیلمنامه، تدوین، جلوه‌های ویژه و صحنه آرایی شد. همچنین این فیلم از جشنواره فیلم دفاع مقدس سال ۱۳۷۵ جایزه بهترین کارگردانی، جلوه‌های ویژه و موسیقی متن را به دست آورد و برای دریافت جایزه بهترین تهیه کننده، نقش اول مرد، صحنه آرایی، فیلمبرداری، تدوین و نقش دوم مرد نامزد شد.

گفتاورد

عبدالحسن برزیده، نویسنده و کارگردان فیلم سینمایی "دکل" که نخستین ساخته سینمایی او در سال ۱۳۷۴ است، در گفتگو با خبرگزاری "مهر" درباره شکل‌گیری این فیلم گفت: "من در آن زمان تحصیلاتم را در رشته سینما به اتمام رسانده بودم و با توجه به رشته تحصیلی درصدد ساخت یک فیلم سینمایی بودم. چون دغدغه ام جنگ و جبهه بود و بخشی از خاطراتم را برای ارائه در قالب فیلم سینمایی جذاب می‌دانستم، برای ساخت این فیلم اقدام کردم. البته تا آن زمان فیلم‌هایی که ساخته شده بود ما را در حال تهاجم نشان می‌داد، اما به عقیده من رزمندگان و مردم ما در مظلومیت قرار داشتند و کشورشان مورد تهاجم قرارگرفته بود و آنها برای دفاع از سرزمین شان تلاش می‌کردند که این مفهوم با توجه به تمامی جوانب این دفاع به تصویر کشیده نشده بود." وی در پاسخ به اینکه اتفاقات این فیلم تا چه اندازه برگرفته از واقعیت است و چه زمانی را برای نگارش فیلمنامه صرف کرده است، خاطرنشان کرد: "فیلم خیلی واقعگراست. همه آن اتفاقات و مسائلی که در فیلم مطرح می‌شود به نوعی اتفاق افتاده است. هر چند در برخی صحنه‌ها از تخیل و اصول قصه پردازی استفاده کردم، اما اصل و اساس فیلم کاملا مستند و بسیار نزدیک به واقعیت است. من فیلمنامه را در مدت زمانی حدود یک سال نوشتم. ولی اگر بخواهم در مجموع زمان صرف شده برای نگارش این فیلمنامه را ذکر کنم، حدود ۶ ماه نگارش وقت برد." این کارگردان در پاسخ به اینکه تا آن زمان از دستمایه ای عشقی در یک فیلمنامه جنگی استفاده نشده بود و او در هنگام نگارش و ساخت "دکل" دغدغه اعمال ممیزی را تا چه اندازه مد نظر داشته، توضیح داد: "تا حدودی در این زمینه نگرانی وجود داشت و وقتی تهیه کننده شنید که یک مساله عشقی در فیلم مطرح می‌شود، چند بار به من تذکر داد که این مساله برای فیلم ایجاد مشکل نکند که هیچ مشکلی پیش نیامد. البته چه در آن زمان و چه حالا هر نوع طرح موضوع دچار ممیزی نمی‌شود. اصولا اگر نگاه سالم در فیلم وجود داشته باشد، مورد تائید قرار می‌گیرد. مهمتر اینکه، من در "دکل" تلاش داشتم به این مساله اشاره کنم که رزمندگان در عین حال که به فکر زندگی بودند، شهادت را هم دوست داشتند. نه اینکه از دنیا سیر شده باشند و حالا که قرار است بمیرند به جبهه بیایند. به عقیده من، هنر مردان جنگ در همین است که عشق به زندگی و شهادت را در کنار هم حفظ می‌کردند." وی ادامه داد: شخصیت‌هایی که من در "دکل" به تصویر کشیدم، شخصیت‌هایی واقعی بودند که بر خلاف کلیشه‌های رایج و متداول آن زمان افرادی بااحساس و علاقمند به زندگی بودند. همین مساله هم باعث شده بود که وقتی مخاطب فیلم را در جشنواره یا اکران عمومی می‌دید به این مساله اشاره می‌کرد که پیش از این فکر می‌کردند آدم‌های حاضر در جنگ افرادی ماشینی و مکانیکی هستند، در حالی که با دیدن این فیلم نظرشان تغییر کرده بود. شخصیت‌های این داستان انسان‌هایی تک بعدی نبودند و از جنبه‌های مختلف روحی بهره می‌بردند. این افراد از خود رفتارهای افراطی نشان نمی‌دادند و در عین حال افرادی معمولی و ملموس بودند." برزیده درباره جلوه‌های ویژه فیلم "دکل" توضیح داد: "محمدرضا شرف الدین همان موقع در رشته فیلمبرداری درس خوانده بود و چون جنگ را از نزدیک دیده بود از شکل کلی جلوه‌های ویژه آگاهی داشت و فقط یک تخریب‌چی معمولی نبود که چند انفجار را به وجود بیاورد. از سوی دیگر، خود من هم جنگ را از نزدیک لمس کرده بودم و به خوبی با شکل انفجار آشنایی داشتم. نکته دیگر اینکه، جلوه ویژه در این فیلم همانند یک شخصیت برای ما عمل می‌کرد و خود دکل جایگزین شخصیت منفی در فیلم شده بود. بنابراین روی خوب درآمدن این بخش خیلی کار کردیم. البته در آن کار شرف الدین تلاش زیادی کرد و حتی دستش شکست. زیرا ما برای افتادن و پرت شدن بازیگران از تخته ژیمناستیک استفاده کردیم که در تمرین شرف الدین افتاد و دستش شکست و با وجود درد زیاد همچنان به کار خود ادامه می‌داد." کارگردان "دکل" درباره اینکه تا چه اندازه برای ساخت این فیلم و ایجاد جلوه‌های ویژه آن با مشکل مواجه شده گفت: "مشکلات تولید این فیلم از جنس مشکلاتی است که الان هم وجود دارد. هر چند در آن زمان به دلیل فاصله کوتاهتر از زمان پایان جنگ و اینکه آدمها کمتر تغییر کرده بودند، فراهم آوردن مواد انفجار راحت تر بود. نکته مهمتر اینکه بسیاری از همکاران من در آن فیلم همانند خودم کار اولشان بود و آقای سعدی، تهیه کننده فیلم زحمت زیادی برای تولید می‌کشید. البته تمامی افرادی که در آن کار حضور داشتند از جان و دل کار می‌کردند. در دمای ۵۰ درجه جنوب پیش می‌آمد که گروه بازیگران یا هنرورها دچار مشکل می‌شدند و من از گروه می‌خواستم که کار را قطع کنند، اما همه آنها به کار خود ادامه می‌دادند و در برابر مشکلات مقاومت می‌کردند و این فیلم حاصل تلاش همه آنها است." وی درباره اینکه با وجود استفاده از یک دوربین در فیلم "دکل" قطع‌ها و حرکت‌های زیادی وجود دارد که به نظر می‌رسد حاصل دکوپاژ دقیق و کار خوب فیلمبردار است، اعلام کرد: "من در آن زمان کار اولم بود و به همین دلیل با دکوپاژ دقیق سر صحنه می‌رفتم و خیلی مراقب بودم که هیچ اشتباهی نکنم. هنگام تولید هم به شدت دقت می‌کردم که همه چیز به طور دقیق و کامل رعایت و اجرا شود. هر چند تدوین خوب فیلم هم به این مساله خیلی کمک کرد. من سر صحنه جای قرارگیری دوربین را به دقت مشخص می‌کردم و مراقب حرکت‌های دوربین و سوژه بودم. در این میان آقای داودی فیلمبردار که تجربه بیشتری نسبت به من داشت، انگار فیلم خودش باشد تلاش زیادی می‌کرد. یادم هست در یک صحنه قرار بود از نمای بالا فیلمبرداری کنیم و گروه بالای یک خانه خرابه برود. اما من به شرایط خانه خرابه اعتماد نداشتم و نخواستم گروه خطر کند. اما داودی به همراه گروهش با آوردن نردبان و تحمل سختی زیاد دوربین و وسایل را به بالای خانه منتقل کردند و تصاویر را گرفتند. من حتی از اینکه سقف خانه خراب شود، هراس داشتم. اما همکاری گروه باعث می‌شد که بتوانم در کار جسارت به خرج بدهم." برزیده در پاسخ به اینکه فیلم نخست او انعکاس خوبی داشته، ولی در طول فعالیت هنری اش تنها ۳ فیلم کارگردانی کرده که فاصله زمانی بین آنها زیاد است، یادآور شد: "این موضوع را باید از مدیران فرهنگی پرسید. در حالی که یک کارگردان جوان فیلمی را تولید کرده بود که به زعم آنها خوب بوده و در جشنواره فیلم فجر هم چند جایزه گرفته، اما به طور کامل رها می‌شود. این موضوع نه فقط درباره من که درباره بسیاری از افراد انجام شد که به حذف کامل آنها منجر گردید. من هنوز هر از چند گاه کاری تولید می‌کنم، ولی برخی که به طور کامل از یاد رفتند. در سینمای ما گاهی یک فیلم و گاهی چند فیلم تولید می‌شود، اما هیچ برنامه ریزی و مدیریتی در این زمینه وجود ندارد و اگر هر از چند گاه فیلمی در ژانر دفاع مقدس تولید می‌شود، به خاطر فعالیت سینماگران این بخش است. به عقیده من، اگر حمایت، هدایت و سرمایه گذاری لازم از سوی مدیران فرهنگی صورت بگیرد، سینما و مخاطبان ما ظرفیت تولید واستقبال از سالی ۴ تا ۵ فیلم دفاع مقدس را دارند. البته بخشی از این مساله به نگاه تهیه کنندگان خصوصی هم مربوط می‌شود که به تولید این نوع فیلم‌ها رغبت بیشتری نشان بدهند که این مساله باید از سوی مدیران فرهنگی مورد حمایت قرار بگیرد." فیلم سینمایی "دکل" به دوران اوایل جنگ و حصر آبادان مربوط می‌شود. تعداد زیادی از مردم شهر را ترک می‌کنند و در این میان هسته‌های مقاومتی متشکل از بسیجیان برای مقابله با دشمن آغاز می‌شود. دشمن با استفاده از یک دیده بان که روی منطقه مسلط است، به گلوله باران شهر و مواضع رزمندگان ایرانی می‌پردازد. حمید به همراه سایر همرزمانش این دیده بان را که روی یک دکل برق مستقر شده پائین می‌اندازند و شرایط نابودی محل استقرار سایر نیروهای دشمن و مقدمات یک عملیات گسترده را فراهم می‌سازند. در این میان عشق امیر به خواهر حمید باعث ایجاد نزدیکی بیشتر میان این دو نفر می‌شود. محمد رضا ایرانمنش، مهدی قلی پور، نیلوفر محمودی، علیرضا اسحاقی، محمودرضا ثانی، شهرام شریفی، حسن روستایی، جواد معروفی و محمد آهنگر بازیگران اصلی این فیلم را تشکیل می‌دهند. همچنین محمد داودی فیلمبردار، حسین زندباف تدوینگر، پرویز شیخ طادی و محمد مهدی فقیه طراح صحنه و لباس، محمدرضا علیقلی آهنگساز، فرید کشن فلاح طراح چهره پردازی، محمدرضا شرف الدین جلوه‌های ویژه و حیدر رضایی طراحی پوستر فیلم را بر عهده داشتند.