سید محمدرضا گلپایگانی
 | |
| نام کامل | سید محمدرضا موسوی گلپایگانی |
|---|---|
| تاریخ تولد | ۸ ذی‌القعده ۱۳۱۶ |
| زادگاه | روستای گوگد واقع در گلپایگان |
| شهر وفات | ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۴۱۴ قمری |
| محل دفن | حرم حضرت معصومه(س) |
| محل سکونت | قم |
| خویشاوندان سرشناس | لطف‌الله صافی گلپایگانی (داماد) |
| استادان | سیدمحمدحسن خوانساری • عبدالکریم حائری یزدی • ضیاءالدین عراقی • سیدابوالحسن اصفهانی • سیدحسین بروجردی |
| شاگردان | رضا استادی • سید محمد حسینی بهشتی • علی‌پناه اشتهاردی • ناصر مکارم شیرازی |
| محل تحصیل | گلپایگان • اراک • قم • نجف |
| اجازه روایت از | محمدرضا مسجدشاهی • شیخ عباس قمی |
| اجازه اجتهاد از | عبدالکریم حائری |
| تالیفات | افاضة العوائد • حاشیه بر وسیلةالنجاة • حاشیه بر عروةالوثقی |
| سیاسی | تعطیلی دروس در اعتراض به واقعه فیضیه • صدور بیانیه در اعتراض به کشتار مردم در قیام پانزده خرداد و بازداشت امام خمینی • احضار وزیر دربار به قم درخصوص تبعید امام خمینی به ترکیه • تحریم عضویت در حزب رستاخیز • مخالفت با تغییر تاریخ هجری به شاهنشاهی • تعطیلی دروس در اعتراض به کشتار مردم در قیام نوزده دی |
| اجتماعی | تأسیس مجمع اسلامی لندن • تأسیس دارالقرآن الکریم • تأسیس مراکز درمانی و بهداشتی و بیمارستان |
سید محمدرضا گلپایگانی (۱۳۱۶- ۱۴۱۴ قمری) از مراجع تقلید شیعه که پس از درگذشت آیت‌الله بروجردی، به مرجعیت رسید. او از شاگردان عبدالکریم حائری یزدی بود. مرتضی حائری یزدی، مرتضی مطهری، سید محمد حسینی بهشتی، لطف‌الله صافی گلپایگانی و ناصر مکارم شیرازی از شاگردان او بوده‌اند.
گلپایگانی در مواردی چون کشتار مردم در قیام پانزده خرداد، واقعه فیضیه و بازداشت و تبعید امام خمینی، با اقدامات حکومت پهلوی مخالفت کرد. از وی حدود چهل عنوان کتاب به جا مانده است. تأسیس بیمارستان، مدارس علمیه، دارالقرآن الکریم و مجمع اسلامی لندن از فعالیت‌های عام‌المنفعه این مرجع تقلید است.
زندگی‌نامه
سیدمحمدرضا گلپایگانی در ۸ ذی‌القعده سال ۱۳۱۶ قمری، در روستای گوگد واقع در پنج کیلومتری گلپایگان به دنیا آمد. پدرش سیدمحمدباقر، روحانی بود و در آن دیار به امام شهرت داشت. او در سه سالگی مادر و در نُه سالگی پدرش را از دست داد.[۱]
زیست علمی
گلپایگانی دروس دوره «سطح» حوزه علمیه را در گلپایگان نزد سیدمحمدحسن خوانساری برادر بزرگ سید احمد خوانساری و محمدتقی گوگدی گلپایگانی از شاگردان آخوند خراسانی، خواند.[۲] سپس به اراک رفت و در درس عبدالکریم حائری یزدی شرکت کرد. وی پس از چهار سال با مهاجرت عبدالکریم حائری به قم، به آنجا رفت و در مدرسه فیضیه ساکن شد.[۳]
او پس از وفات عبدالکریم حائری، به نجف رفت و به مدت سه ماه در درس ضیاءالدین عراقی و سیدابوالحسن اصفهانی شرکت کرد.[۴] همچنین در زمان حضور هشت‌ماهه میرزای نائینی و سیدابوالحسن اصفهانی در قم، در درس آنها حضور یافت.[۵] او همچنین در قم در درس سیدحسین بروجردی هم حاضر می‌شد.[۶]
گلپایگانی در قم با سیداحمد خوانساری هم‌بحث بود.[۷]
شاگردان
سیدمحمدرضا گلپایگانی از عبدالکریم حائری اجازه اجتهاد و از محمدرضا مسجدشاهی و شیخ عباس قمی اجازه روایت داشت.[۸] او جزء گروه استفتاء عبدالکریم حائری یزدی بود.[۹] حائری یزدی مسئولیت تصحیح «کتابُ الصلاة» خود را به وی و آیت‌الله اراکی سپرد.
گلپایگانی پس از فوت آیت‌الله بروجردی در سال ۱۳۴۰ مرجع تقلید شد و تا سال ۱۳۷۲ به مدت ۳۲ سال مرجعیت را برعهده داشت. وی حدود ۷۵ سال دروس حوزوی را تدریس کرد که شصت سال از آن درس خارج فقه و اصول بوده است.[۱۰] درس خارج وی را از پررونق‌ترین کلاس‌های درس حوزه گزارش کرده‌اند.[۱۱]
برخی از شاگردان وی عبارت‌اند از:
آثار علمی
از گلپایگانی حدود چهل عنوان کتاب منتشر شده است.[۱۵] برخی از این کتاب‌ها نوشته خود او و برخی دیگر حاصل درس‌های وی است که توسط شاگردان نوشته شده است.[۱۶] آثار علمی گلپایگانی در کتاب «کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی»، معرفی شده‌اند.[۱۷] الدُّرّ المَنضود فی احکام الحدود، بُلغةالطالب فی شرح المکاسب، اِفاضة العَوائد، تعلیقاتٌ علی عُروةِالوُثقیٰ، مَجمَع المسائل، رساله توضیح المسائل و الهدایة الی من لَهُ الولایه از جمله کتاب‌های گلپایگانی هستند.[۱۸]
فعالیت‌های سیاسی
سیدمحمدرضا گلپایگانی با وجود آنکه حکومت پهلوی را حکومتی نامشروع می‌دانست، مبارزه آشکار با آن را به صلاح نمی‌دید و تا حد امکان از فعالیت‌های سیاسی پرهیز می‌کرد.[۱۹] آبراهیمیان در کتاب ایران بین دو انقلاب وی را مرجع تقلیدی میانه‌رو معرفی کرده که به دنبال سرنگونی حکومت نبوده و تنها در پی تعدیل سیاست‌های آن بوده است.[۲۰] بااین‌همه گلپایگانی را فردی تأثیرگذار در نهضت امام خمینی دانسته‌اند. او از سال ۱۳۴۱ش تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران، در موارد بسیاری با سیاست‌های حکومت پهلوی مخالفت کرده است. در سال ۱۳۴۱ش همراه با دیگر مراجع تقلید چون خوانساری، حکیم و مرعشی نجفی در تلگرافی به محمدرضا پهلوی، شاه ایران، مخالفت خود را با «لایحۀ اصلاحات ارضی» اعلام کرد. در همین سال او و دیگر مراجع تقلید، به شاه تلگراف زدند و «لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی» را مخالف قوانین شرعی اعلام کرد.[۲۱] گلپایگانی همچنین در سال ۱۳۴۱ش، شرکت مردم در رفراندوم برای انقلاب سفید را که به دستور محمدرضا پهلوی انجام می‌شد، تحریم کرد.
تعطیلی دروس در اعتراض به واقعه فیضیه، صدور بیانیه دراعتراض به کشتار مردم در قیام پانزده خرداد و بازداشت امام خمینی و برخی دیگر از روحانیون، احضار وزیر دربار به قم درخصوص تبعید امام خمینی به ترکیه، تحریم عضویت در حزب رستاخیز که توسط محمدرضا پهلوی ترویج می‌شد، دفاع از استقلال حوزه علمیه در مقابل اقدام شاه برای تأسیس نهادهای دینیِ دولتی، مخالفت با تغییر تاریخ هجری به شاهنشاهی، برگزاری مجلس ختم برای مصطفی خمینی به رغم حساسیت حکومت پهلوی، سخنرانی در جریان توهین به امام خمینی در روزنامه اطلاعات و تعطیلی یک‌هفته‌ای درس‌ها در اعتراض به کشتار مردم در قیام ۱۹ دی، ازجمله فعالیت‌های سیاسی وی پیش از انقلاب اسلامی ایران بوده است.
گلپایگانی پس از وقوع انقلاب اسلامی ایران، از جمهوری اسلامی ایران حمایت کرد و با آن تعامل داشت.
فعالیت‌های اجتماعی
تحول در نظام آموزشی حوزه علمیه، تأسیس مجمع اسلامی لندن، دارالقرآن الکریم، مراکز درمانی و بهداشتی مانند بیمارستان آیت‌الله گلپایگانی در قم، مدارس علمیه و تأسیس مرکز مُعجَم‌المسائل‌الفقهیة را ازجمله فعالیت‌های فرهنگی و خیریه گلپایگانی برشمرده‌اند.[۲۲]
به گفته پسر ارشد وی، سیدجواد گلپایگانی، او با طراحی برنامه‌هایی برای امتحانات طلاب، تأسیس مدارس حوزه به سبک جدید، احداث و بازسازی مدارس جهت سکونت طلاب، راه‌اندازی مرکز معجم فقهی برای پاسخ‌گویی به نیاز محققان تأثیر بسیاری در تحول نظام آموزشی حوزه داشته است.[۲۳]
مجمع جهانی اسلام
تأسیس مجمع جهانی اسلام (Islamic Universal Association) در لندن در سال ۱۳۵۲، از دیگر فعالیت‌های فرهنگی وی است که به منظور ترویج دین اسلام و آشنایی با مذهب شیعه صورت گرفته است.[۲۴] دارالقرآن الکریم را نخستین مؤسسه قرآنی ایران دانسته‌اند که از سال ۱۳۵۲ در زمینه ترجمه، چاپ و نشر قرآن فعالیت می‌کند و تشکیل موزه و کتابخانه تخصصی قرآن و گردآوری نسخه‌های خطی و چاپی قرآن، ازجمله فعالیت‌های آن بوده است.[۲۵]
رحلت
سیدمحمدرضا گلپایگانی در ۲۴ جمادی‌الثانی ۱۴۱۴ در ۹۸ سالگی در قم درگذشت.[۲۶] دولت وقت جمهوری اسلامی ایران، هفت روز عزای عمومی و یک روز تعطیل اعلام کرد.[۲۷] پیکر وی نخست در تهران و سپس در قم تشییع شد و پس از نماز آیت الله لطف الله صافی گلپایگانی بر جنازه‌اش در مسجد بالاسر حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.[۲۸] سیدعلی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در تشییع جنازه وی در تهران، شرکت کرد.[۲۹]
پانویس
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۱۸و۱۹.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۲۷تا۲۹.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۲۴و۲۵.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۹و۴۰.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۷و۴۰.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۸.
- ↑ «ویژه نامه سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی (ره)». دریافت‌شده در ۳۱ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۴۱.
- ↑ «ویژه نامه سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی (ره)». دریافت‌شده در ۳۱ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۵۴.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۶۱.
- ↑ صالح، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۳۸۵ش، ج۳، ص٣٩.
- ↑ تبریزی، اسنادی درباره کتاب گنجینه دانشمندان...، ص۱۰۴۷.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۶۰تا۶۴.
- ↑ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۱۱۴تا۱۱۸.
- ↑ حبیبی، کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۱۹.
- ↑ نگاه کنید به حبیبی، کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۲۵-۷۸.
- ↑ حبیبی، کتاب‌شناسی توصیفی آیت‌الله العظمی گلپایگانی، ۱۳۹۱، ص۲۵-۶۵.
- ↑ حسن‌زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۴و۸۹.
- ↑ حسن‌زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی »، ص۸۴.
- ↑ حسن‌زاده و شفایی هریسی، «مواضع و اقدامات آیت‌الله گلپایگانی در قبال سیاست‌های حکومت پهلوی»، ص۸۸.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱ش، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «تحول در نظام آموزشی حوزه از خدمات ماندگار آیة الله العظمی گلپایگانی». دریافت‌شده در ۳۱ مرداد ۱۴۰۳.
- ↑ جعفریان، رسول، اطلس شیعه، ۱۳۹۱، ص۶۶۰و۶۶۱.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱ش، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «سال روز رحلت حضرت آیت الله العظمی سید محمدرضا گلپایگانی»، وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه؛ لطفی، نوری از ملکوت، ۱۳۹۱ش، ص۳۰۲.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱ش، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱ش، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ «رحلت آیت‌الله گلپایگانی»، مجله گلبرگ، ش۳۶، ۱۳۸۱ش، به نقل از وبگاه پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
پیوند به بیرون
الگو:مراجع تقلید شیعه الگو:فقیهان شیعه (قرن ۱۵ قمری)
